Koszary w Olsztynie

Koszary w Olsztynie
Koszary piechoty nad jeziorem Długim w Olsztynie. Fot. Adam Płoski.
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Olsztyn
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Koszary w Olsztynie
Położenie na mapie Polski Koszary w Olsztynie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Koszary w Olsztynie – kompleksy dawnych zabudowań wojskowych zlokalizowanych w różnych częściach Olsztyna. Z racji dużej liczby zespołów koszarowych ulokowanych w mieście Olsztyn przed I wojną światową zwany był "miastem koszar" lub "miastem żołnierzy".

Historia

Powstawanie koszar w Olsztynie było ważnym czynnikiem miastotwórczym. Władze miasta zdawały sobie sprawę z korzyści płynących z funkcjonowania dużego garnizonu i dlatego z radością witały kolejne jednostki wojskowe. Olsztyn pod względem wielkości garnizonu ustępował tylko stolicy wschodniopruskiej prowincji – Królewcowi.

Koszary strzelców

Budowa koszar w latach 1883–1884 przy obecnej ul. M. Kromera dała początek olsztyńskiemu garnizonowi. Jako pierwsze stacjonowały tu jednostki strzelców. Koszarowce zostały wzniesione w konstrukcji tzw. muru pruskiego. Na przełomie XIX/XX w. w bezpośrednim sąsiedztwie koszar wybudowano kasyno z towarzyszącym mu parkiem.

Po pierwszej wojnie światowej koszary zostały zaadaptowane na mieszkania. Funkcję taką pełniły do czasu rozbiórki w latach 80. XX w. Z dawnych koszar zachował się do dziś budynek przy ul. M. Kromera nr 5 i 7, który pierwotnie pełnił funkcje odwachu.

Koszary kawaleryjskie przy ul. Gietkowskiej i Dąbrowskiego

Pierwsze budynki, łącznie z kasynem oficerskim, zostały wzniesione w latach 1885–1886. W koszarach ulokowano 10. Pułk Dragonów im. Króla Saksonii Alberta (Wschodniopruski). Zespół rozbudowywano wielokrotnie, m.in. w roku 1895, 1900, w latach 1927– 1928, aż po lata 30. XX w., wznosząc magazyny, budynki mieszkalne, stajnie, kuźnie i ujeżdżalnię.

W 1945 r. koszary zostały podpalone przez żołnierzy Armii Czerwonej, na skutek czego zniszczeniom uległa znaczna część budynków koszarowych. Koszary, potocznie zwane "koszarami dragonów", wpisane zostały do rejestru zabytków w 2000 r.

Koszary prywatne (ul. J. Kasprowicza, M. Zientary-Malewskiej)

W latach 1889–1890 powstały w Olsztynie kolejne koszary, wzniesione na koszt prywatnego inwestora, który oddał je wojsku w dzierżawę. Od nazwiska budowniczego Andrzeja Funka nazywano je "koszarami Funka" lub "koszarami prywatnymi". Jako pierwszy stacjonował tu batalion 4. Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka II (przeniesiony do Kętrzyna), następnie oddziały piechoty. W 1890 roku przybył ze Szczytna batalion fizylierów, na potrzeby którego rozbudowano koszary, powiększone po raz kolejny w 1909 r. o budynek sztabowy i ujeżdżalnię, wzniesioną zapewne przed pierwszą wojną światową (późniejsze kino "Grunwald", ob. sala wykładowa szkoły wyższej). Po wojnie koszary wykupiono z rąk prywatnych i zaadaptowano na mieszkania kwaterunkowe. Do dziś zachował się z całego zespołu jeden nieprzekształcony budynek koszarowy (nr 4a, połączony z przebudowanym w latach 1977–1980 odwachem), który obecnie przechodzi remont.

W latach 1888– 1890 wybudowano kolejne prywatne koszary (inwestorem był właściciel cegielni Florian Matern) przy ul. Zientary-Malewskiej. Koszary tworzyło pięć koszarowców nieodbiegających wyglądem od wznoszonych w tym okresie budynków mieszkalnych. Po pierwszej wojnie światowej także zaadaptowano je na mieszkania. Są to budynki przy ul. Marii Zientary–Malewskiej nr 5, 7, 9 i 9A.

Koszary artylerii

W latach 1887–1889 przy obecnej ul. Artyleryjskiej wzniesiono koszary przeznaczone dla wojsk artylerii. Oprócz koszarowców wybudowano także kasyno oficerskie z parkiem, stajnie, wartownie, magazyny i inne niezbędne budynki. Koszary rozbudowano w latach 1899–1902. Obecnie większość budynków zespołu koszarowego przeszła remont kapitalny.

Koszary piechoty nad Jeziorem Długim

Koszary wybudowano pomiędzy ul. Artyleryjską i Leśną w latach 1897–1898. Rozbudowano je w okresie od 1910 do 1911 roku. Wzniesiono wówczas koszarowce dla kompanii karabinów maszynowych, rusznikarnię i garaże oraz magazyny amunicji, prochownie i warsztaty. Koszary dzieliły się na dwa zespoły, z których jeden (w narożniku ul. Leśnej i Artyleryjskiej) nazywany był "koszarami Hindenburga".

Koszary przy ul. Jagiellońskiej

Budowę koszar rozpoczęto w 1905 r. Ulokowano w nich bataliony piechoty, które wkrótce otrzymały miano "Warmińskich". W latach 1909–1910 wzniesiono budynek sztabowy. W okresie pierwszej wojny światowej stacjonował tu 18. Rezerwowy Pułk Piechoty, a po plebiscycie oddział wojsk zmechanizowanych oraz batalion karabinów maszynowych stanowiący obsadę sterowców lotniska w Dywitach.

Po przeciwnej stronie ul. Jagiellońskiej (w kierunku wschodnim) planowano budowę kolejnych koszar piechoty. Powstał jeden koszarowiec (1914 r.), dziś wykorzystywany przez szkołę wyższą.

Koszary przy ul. Wincentego Pstrowskiego

Koszary zostały oddane do użytku w 1913 r. Pułkowi Artylerii Ciężkiej. Później stacjonowały tu wojska łączności i oddziały piechoty. Kasyno oficerskie działało przy ul. Żołnierskiej (obecnie hotel i restauracja "Villa Pallas"). Jednostki tu stacjonujące uległy rozwiązaniu w wyniku postanowień traktatu wersalskiego; koszary przejęła wówczas policja państwowa, od której koszary otrzymały miano Schupo–Kaserne (później, od nazwiska generała Morgen-Kaserne). W czasie plebiscytu w koszarach stacjonował oddział wojsk angielskich – Królewski Irlandzki Batalion Fizylierów. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku miała tu siedzibę Szkoła Żandarmów.

Wojsko wróciło do koszar po dojściu Hitlera do władzy (oddziały łączności Wehrmachtu). Koszary poddano modernizacji, przeznaczając je także na siedzibę oddziałów szturmowych S.A. Mieściło się tu również muzeum kryminalistyki. Po 1945 r. w koszarach stacjonowały jednostki Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wojsko stacjonowało w koszarach do 2000 r. Dziś budynki dawnych koszar użytkuje policja.

Koszary przy ul. Warszawskiej

Budowa koszar trwała od 1937 r. do wiosny 1939 r. Stacjonujące tu jednostki zmotoryzowane wysłano na front w kierunku Mławy i Działdowa w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej, po zakończeniu której w koszarach urządzono obóz przejściowy dla cudzoziemców będących robotnikami przymusowymi w Prusach Wschodnich. Później koszary zajął Centralny Ośrodek Szkolenia Służb Uzbrojenia i Elektroniki. Do dziś w koszarach stacjonuje wojsko.

Zobacz też

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie [09.02.2015]
Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Kasernopolis - miasto koszar [09.02.2015]

Bibliografia

A. Płoski, Zespoły koszarowe w Olsztynie. Historia i problematyka konserwatorska, [w:] "Renowacje i Zabytki", nr 4 (48), 20013, s. 124-131.

Odwach koszar strzelców przy ul. Kromera. Fot. Adam Płoski.

Jeden z budynków koszar Dragonów przy ul. Gietkowskiej i ul. Dąbrowskiego. Fot. Adam Płoski.

Koszary prywatne przy ul. Kasprowicza. Fot. Adam Płoski.

Koszary prywatne przy ul. Zientary-Malewskiej. Fot. Adam Płoski.

Koszary artylerii przy ul. Artyleryjskiej. Fot. Adam Płoski.

Koszary piechoty przy ul. Jagiellońskiej. Fot. Adam Płoski.

Koszarowiec przy ul. Jagiellońskiej. Fot. Adam Płoski.

Koszary przy ul. Pstrowskiego. Fot. Adam Płoski.

Koszary przy al. Warszawskiej. Fot. Adam Płoski.