Jedzbark

Jedzbark
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2010)	483
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jedzbark
Położenie na mapie Polski Jedzbark
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jedzbark (niem. Hirschberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. Miejscowość w 2010 roku liczyła 483 mieszkańców. Funkcję sołtysa sprawuje Joanna Golanko.

Położenie

Miejscowość położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, około 7 km na południowy-wschód od Barczewa.

Dzieje miejscowości

Na miejscu drewnianego grodu obronnego plemionpruskich krzyżacy wznieśli zamek. W źródłach wymieniany jest on jako "zameczek w Jedzbarku", który został zdobyty i spalony w 1364 przez wojska litewskiego księcia Kiejstuta. Zamek (wartownia), nazywany w dokumentach lokacyjnych jako Hirschberg, prawdopodobnie należał do biskupów warmińskich.
Wieś lokowana na prawie chełmińskim na podstawie przywileju lokacyjnego wydanego 12 marca 1364 roku przez biskupa Jana Stryprocka. Wówczas to Jan Stebin otrzymał 10 łanów przy zamku "Hirschberg" oraz 10 morgową łąkę, położoną między rzekami: Sirwinthen i Urdinghenen, z prawem połowu ryb w jeziorze. Jan Stebin zobowiązany był do jednej służby zbrojnej. Jednocześnie biskup tego samego dnia wystawił dokument nadający Prusom: Toleclausowi, Hermanowi, Rodeleowi, Dowilowi, Glandiemowi, Retaweowi, Robandeowi, Kotulneowi i Caminowi, każdemu po 4 łany ziemi na prawie pruskim, znajdującej się w pobliżu zamku Hirschberg, z obowiązkiem jednej służby zbrojnej (stawienia się na wojnę w zbroi). Natomiast Prusowie: bracia Muselith, Pomere, Cuneco i Martin oraz ich stryjowie Seloden, Ustiothe, Rickeli, Hanken otrzymali łącznie 8 łanów na prawie pruskim z obowiązkiem dwóch służ zbrojnych (od całości nadania 8 łanów). W 1381 roku niejaki Jakub otrzymał nadanie na 2 łany oraz prawo zbudowania młyna "z jednym kołem". W 1416 i 1422 roku ponawiano lokację wsi, zniszczonej po wojnie polsko-krzyżackiej (tzw. wojnie głodowej). W 1483 roku biskup Mikołaj Tungen zapisał wsi 60 łanów na prawie chełmińskim.
Dawna wieś Jedzbark była uważana za bogatą i ludną, liczyła 600 osób i posiadała swój Urząd Stanu Cywilnego, który mieścił się na końcu wsi, u gospodarza o nazwisku Angryka. Począwszy od końca XVIII wieku we wsi istniała szkoła, a pod koniec XIX wieku funkcjonowała biblioteka ludowa.
W styczniu 1945 roku przez miejscowość kilkakrotnie przechodził front. 22 stycznia i kolejne dni były najtragiczniejsze dla jej mieszkańców. Wkraczający Rosjanie rozstrzelali wielu mieszkańców. Mogiły ofiar oraz poległych żołnierzy niemieckich umiejscowiono przy krzyżu na rozstaju dróg obok boiska szkolnego. Według ocen ówczesnych mieszkańców na cmentarzu spoczywa około 50 osób. Inne zapisy widnieją w księdze zmarłych barczewskiej parafii. Ostatecznie Rosjanie zdobyli Jedzbark 26 stycznia 1945 roku. Po tej dacie wielu mieszkańców Jedzbarka zostało wywiezionych w głąb Rosji. Inni ostatecznie wyjechali do Niemiec.
Po wojnie Jedzbark nie miał własnej kaplicy. W 1961 roku za sprawą ks. Huberta Meika urządzono kaplicę w domu prywatnym. 12 września 1973 roku biskup Józef Drzazga wydał zgodę na budowę kaplicy w Jedzbarku, a w maju 1974 roku z inicjatywy księdza Bronisława Kuculisa wmurowano kamień węgielny pod nową kaplicę o wyjątkowo nowatorskiej bryle architektonicznej. Kaplicę o zewnętrznym kształcie rotundy, ze ściętą ukośnie wieżą usytuowano na wzgórzu. 25 lipca 1989 kaplica pw. św. Antoniego stała się kaplicą filialną parafii pw. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie.
W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Bibliografia

Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t.V, Warszawa 1892.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.02.2015]
BIP Urzędu Gminy Barczewo [10.02.2015]
Mapy Google Maps [10.02.2015]
domwarminski.pl [10.02.2015]
wikipedia.org [10.02.2015]