Odoje

Odoje
Okazy jarząbu szwedzkiego znajdują się w pobliżu wsi. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Orzysz
Liczba ludności (2010)	140
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-250
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Odoje
Położenie na mapie Polski Odoje
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Okaz jarząbu szwedzkiego w pobliżu wsi.
Fot. Mieczysław Kalski

Odoje (niem. Odoyen, od 1938 r. Nickelsberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 140 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agata Kret.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego. Miejscowość leży w odległości 7 km na północny wschód od Orzysza, na północ od jeziora Orzysz. 2,5 km na zachód od wsi znajduje się Jezioro Wyschłe o powierzchni około 5 ha.

Dzieje miejscowości

Osada została lokowana w 1495 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim na 66 łanach, z których sześć otrzymał sołtys Mikołaj Odoj. Mieszkańcy otrzymali prawo do polowania. Wieś początkowo nazywana była Czarne (Tscharne), ale już na początku XVI wieku przyjęła się nazwa Odoje (Odoien, Odoyen) – od nazwiska zasadźcy. Zasiedlenie postępowało stosunkowo powoli – w 1519 roku pozostawały tu jeszcze niezajęte łany. Wcześniej, w 1517 roku działały tu dwie karczmy. W 1539 roku obszar wsi obejmował już tylko 46 łanów, tyle samo wykazał spis z 1564 roku. Podczas wojen szwedzkich, w 1656 roku do tatarskiej niewoli trafiło 2 mężczyzn z Odojów. W 1710 roku, gdy epidemia dżumy zabrała w Orzyszu wszystkich duchowych, nabożeństwa odprawiano w Odojach, w stodole gospodarza Sokołowskiego. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Orzyszu.

Szkołę we wsi założono w 1745 roku. W 1935 roku jeden nauczyciel zajmował się kształceniem 55 dzieci.

Mieczysław Orłowicz, który odwiedził te tereny w początkach XX wieku, wymieniał wieś pod nazwą Rzeźniki. Pisał wówczas: „Stąd godny polecenia spacer po tzw. Szwajcarii Orzyskiej. Niedaleko [od wsi] romantyczne jezioro Rzeźnickie (Rzesnicker See) otoczone zalesionymi pagórkami, za nim szereg mniejszych jeziorek, a nad najmniejszym z nich młyn Sucha w idyllicznym położeniu. Wycieczkę tę można dociągnąć do jeziora Ublik” . Przebiegająca przez Odoje linia kolejowa Orzysz – Ełk miała zostać otwarta 1 sierpnia 1914 roku, ale ze względu na wybuch I wojny światowej nastąpiło to dopiero w 1915 roku. Po II wojnie światowej założono w Odojach rolniczą spółdzielnię produkcyjną. Obecnie we wsi znajduje się kilkanaście gospodarstw, pole biwakowe nad jeziorem Orzysz, gospodarstwo agroturystyczne i sklep spożywczy.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 244 osoby

• 1864 r. – 241 osób

• 1867 r. – 238 osób

• 1933 r. – 280 osób

• 1939 r. – 289 osób

Zabytki

• zespół dworca kolejowego z drugiej dekady XX wieku: dworzec, budynek mieszkalno–gospodarczy, dwa budynki gospodarcze
• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na wschód od wsi

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Orzysz 2004.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.
Bank Danych Lokalnych GUS [14.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [14.08.2013]
Strona Gminy Orzysz [14.08.2013]