Kaplityny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Kaplityny | |nazwa = Kaplityny | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Kaplityn | |dopełniacz wsi = Kaplityn | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olsztyński | |powiat = olsztyński | ||
| − | |gmina =Barczewo | + | |gmina = Barczewo |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 206 (łącznie Kaplityny i | + | |liczba ludności = 206 (łącznie: Kaplityny i Sapunki) |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 31: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | + | ''' Kaplityny''' (niem. ''Kaplitainen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w powiecie olsztyńskim, w [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Barczewo]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | W 2010 roku miejscowość była zamieszkana przez 206 osób (łącznie Kaplityny i Sapunki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krystyna Szter]]<ref>http://barczewo.bip.net.pl/?a=972</ref>. | + | W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku miejscowość była zamieszkana przez 206 osób (łącznie: Kaplityny i [[Sapunki]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krystyna Szter]]<ref>[http://barczewo.bip.net.pl/?a=972 barczewo.bip.net.pl] [05.05.2014]</ref>. |
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś jest położona na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], na południowo-zachodnim krańcu gminy, w odległości 5 km od [[Barczewo|Barczewa]]. | Wieś jest położona na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], na południowo-zachodnim krańcu gminy, w odległości 5 km od [[Barczewo|Barczewa]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś | + | Wieś lokowano w 1364 roku na obszarze dawnej [[Prusowie|pruskiej]] osady. Wystawcą przywileju lokacyjnego na 4 włóki na [[prawo pruskie|prawie pruskim]] był ówczesny biskup warmiński [[Jan Stryprock]]. Odbiorcami przywileju byli dwaj Prusowie, bracia Gedete i Erwike. Kaplityny weszły w skład domeny biskupów warmińskich. Nazwa wsi ulegała przekształceniom na przestrzeni stuleci: ''Caipletyn'', ''Caipletein''. Odnowienie przywileju lokacyjnego nastąpiło w 1409 roku, natomiast kolejne ziemskie nadania miały miejsce w 1364 i 1483 roku. Od XV stulecia Kaplityny były wsią o polskim charakterze. Wiadomości o miejscowej karczmie pochodzą z 1600 roku. Po 1772 roku wieś stała się własnością pruskiego skarbu państwa. W 1807 roku większość mieszkańców stanowili katolicy, posługujący się językiem polskim i gwarą [[Warmiacy|warmińską]]. |
| + | |||
| + | W 1861 roku Kaplityny były zamieszkane wyłącznie przez ludność polskojęzyczną. Pięć lat później we wsi została założona biblioteczka [[Towarzystwo Czytelni Ludowych|Towarzystwa Czytelni Ludowych]]. W 1910 roku miejscowość liczyła 194 Polaków. | ||
| − | W | + | W okresie międzywojennym wzrosły antypolskie nastroje. W takiej atmosferze podjęto próbę utworzenia we wsi polskiej szkoły. 18 marca 1920 roku mieszkańcy podpisali petycję w sprawie polskich szkół na [[Warmia|Warmii]], skierowaną do Komisji Międzysojuszniczej. W [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscycie 1920 roku]] wieś oddała jednak 120 głosów za Niemcami i zaledwie 20 za Polską. Miejscowa biblioteka polska funkcjonowała po 1920 roku jako oddział [[Centralna Biblioteka Polska w Niemczech|Centralnej Biblioteki Polskiej w Niemczech]]. W 1939 roku liczyła 102 tomy. Między 1922 a 1939 rokiem działało w Kaplitynach [[Związek Polaków w Niemczech|Koło Związku Polaków w Niemczech]] oraz Towarzystwo Młodzieży. Mężem zaufania IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech był [[Jan Brosz]]. |
| + | W 1939 roku Kaplityny były zamieszkane przez 193 osoby. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do wsi 24 stycznia 1945 roku. Po roku 1945 Kaplityny uzyskały status wsi sołeckiej. W 2003 roku wieś była zamieszkana przez 206 osób. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Augustyn Nerowski]] ( | + | *[[Augustyn Nerowski]] (1911–1942) – działacz plebiscytowy, członek komitetów na Warmii |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *kapliczka z dzwonniczką, znajdująca się przy wjeździe do wsi |
| − | * | + | *kapliczka neogotycka, przy dawnym wjeździe do wsi – obecnie zaniedbana |
| − | * | + | *jednokondygnacyjna kapliczka przydomowa, usytuowana przy gospodarstwie rolnym |
| − | * | + | *tradycyjny kapliczka przydomowa, otynkowana |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | |||
<references/> | <references/> | ||
| − | <br/> | + | == Bibliografia == |
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | ||
| + | Skurzyński Piotr, ''Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny'', Gdynia 2012.<br/> | ||
| + | ''Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn'', Białystok 2001.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.barczewo.bil-wm.pl/index.php| Baza Informacji Lokalnej] [20.06.2014]<br/> | ||
| + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [20.06.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.kaplityny.pl/| kaplityny.pl][20.06.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#2398/pl/i/kaplityny_-_kapliczka| ciekawemazury.pl] [20.06.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=363:slownik-geograficzny-kaplityny&catid=52:slownik-geograficzny-krolestwa-polskiego&Itemid=182| Dom Warmiński] [20.06.2014]<br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Barczewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 23:29, 27 mar 2015
| Kaplityny | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Barczewo |
| Liczba ludności (2010) | 206 (łącznie: Kaplityny i Sapunki) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kaplityny | |
| Położenie na mapie Polski  Kaplityny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kaplityny (niem. Kaplitainen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku miejscowość była zamieszkana przez 206 osób (łącznie: Kaplityny i Sapunki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Szter[1].
Spis treści
Położenie
Wieś jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, na południowo-zachodnim krańcu gminy, w odległości 5 km od Barczewa.
Dzieje miejscowości
Wieś lokowano w 1364 roku na obszarze dawnej pruskiej osady. Wystawcą przywileju lokacyjnego na 4 włóki na prawie pruskim był ówczesny biskup warmiński Jan Stryprock. Odbiorcami przywileju byli dwaj Prusowie, bracia Gedete i Erwike. Kaplityny weszły w skład domeny biskupów warmińskich. Nazwa wsi ulegała przekształceniom na przestrzeni stuleci: Caipletyn, Caipletein. Odnowienie przywileju lokacyjnego nastąpiło w 1409 roku, natomiast kolejne ziemskie nadania miały miejsce w 1364 i 1483 roku. Od XV stulecia Kaplityny były wsią o polskim charakterze. Wiadomości o miejscowej karczmie pochodzą z 1600 roku. Po 1772 roku wieś stała się własnością pruskiego skarbu państwa. W 1807 roku większość mieszkańców stanowili katolicy, posługujący się językiem polskim i gwarą warmińską.
W 1861 roku Kaplityny były zamieszkane wyłącznie przez ludność polskojęzyczną. Pięć lat później we wsi została założona biblioteczka Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1910 roku miejscowość liczyła 194 Polaków.
W okresie międzywojennym wzrosły antypolskie nastroje. W takiej atmosferze podjęto próbę utworzenia we wsi polskiej szkoły. 18 marca 1920 roku mieszkańcy podpisali petycję w sprawie polskich szkół na Warmii, skierowaną do Komisji Międzysojuszniczej. W plebiscycie 1920 roku wieś oddała jednak 120 głosów za Niemcami i zaledwie 20 za Polską. Miejscowa biblioteka polska funkcjonowała po 1920 roku jako oddział Centralnej Biblioteki Polskiej w Niemczech. W 1939 roku liczyła 102 tomy. Między 1922 a 1939 rokiem działało w Kaplitynach Koło Związku Polaków w Niemczech oraz Towarzystwo Młodzieży. Mężem zaufania IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech był Jan Brosz.
W 1939 roku Kaplityny były zamieszkane przez 193 osoby. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do wsi 24 stycznia 1945 roku. Po roku 1945 Kaplityny uzyskały status wsi sołeckiej. W 2003 roku wieś była zamieszkana przez 206 osób.
Ludzie związani z miejscowością
- Augustyn Nerowski (1911–1942) – działacz plebiscytowy, członek komitetów na Warmii
Zabytki
- kapliczka z dzwonniczką, znajdująca się przy wjeździe do wsi
- kapliczka neogotycka, przy dawnym wjeździe do wsi – obecnie zaniedbana
- jednokondygnacyjna kapliczka przydomowa, usytuowana przy gospodarstwie rolnym
- tradycyjny kapliczka przydomowa, otynkowana
Przypisy
- ↑ barczewo.bip.net.pl [05.05.2014]
Bibliografia
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Baza Informacji Lokalnej [20.06.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [20.06.2014]
kaplityny.pl[20.06.2014]
ciekawemazury.pl [20.06.2014]
Dom Warmiński [20.06.2014]
