Mołdyty

Mołdyty
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Sołectwo	Troksy
Liczba ludności (2010)	71
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Mołdyty
Położenie na mapie Polski Mołdyty
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Mołdyty (niem. Molditten) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 71 mieszkańców (łącznie z miejscowością Nisko). Wieś wchodzi w skład sołectwa Troksy, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie Jan Jadeszko.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równienie Sępopolskiej, 37 km na południowy wschód od Bartoszyc i 13 km na południowy wschód od Bisztynka, na południe od drogi wojewódzkiej nr 594, przy granicy z powiatami kętrzyńskim i olsztyńskim.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała najprawdopodobniej w XV wieku jako majątek ziemski. W 1515 roku biskup Fabian z Łężan przeprowadził transakcję z ówczesnymi właścicielami Zerbunia – braćmi Janem i Olbrachtem. Na jej mocy bracia zamienili swoje 66 łanów w Zerbuniu na trzy dobra: Mołdyty, Łężany i Mikuły. W późniejszym czasie majątek w Mołdytach stał się własnością rodziny von Schedlin-Czeplińskich. Po nich zaś w drodze dziedziczenia przeszedł w ręce rodziny von Zeigut-Stanisławskich. W okresie od 1603 do 1630 roku właścicielem Mołdyt był najprawdopodobniej Ludwik Stanisławski, który wraz ze Stanisławem Wilczewskim z Ramsowa w roku 1618 reprezentował Warmię na sejmie koronnym w Warszawie. Po Ludwiku Stanisławskim wieś odziedziczyła jego córka Sybilla von Schedlin-Czarlińska. Od roku 1642 Mołdyty należały do Alberta Ludwika Stanisławskiego.

Rozwój majątku wiąże się z postacią Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, szlachcica warmińskiego, hrabiego Rzeszy. Za jego czasów Stanisławscy obrali Mołdyty na swą główną siedzibę. W 1741 roku rozpoczęto tu budowę obszernego dworu, lecz Albrecht Zygmunt nie zamieszkał w nim, pozostawiając go swym braciom (sam przeniósł się do Lipowiny w pobliżu Braniewa). W połowie XIX wieku majątek należał do niejakiego von Sendena. Natomiast pod koniec tego stulecia wieś należała do Eugeniusza Quassowskiego. Majątek ziemski w Mołdytach obejmował wówczas powierzchnię 463 ha.

Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku uruchomiono w Mołdytach państwowe gospodarstwo rolne, które od połowy lat 60. weszło w skład Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w Sątopach. Dwór przetrwał wojnę, jednak w latach 80. został przekształcony do tego stopnia, że obecnie trudno dostrzec w nim dawną świetność.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

• 1857 – 117 osób
• 1933 – 258 osób
• 1939 – 248 osób

Zabytki

• dwór w Mołdytach z połowy XVIII wieku – wzniesiony w stylu barokowym staraniem Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, inicjatora budowy pałacu w Lipowinie. Dwór w Mołdytach przeznaczony był dla jego rodzeństwa.
• park dworski
• zabudowania folwarczne – kuźnia i stodoła oraz kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: cztery czworaki (obecnie domy nr 1, 2, 3 i 5)
• aleje przydrożne – odcinek wjazdowy i wyjazdowy ze wsi

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Gminna ewidencja zabytków, w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bisztynek [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [095.03.2014]
mojemazury.pl [05.03.2014]