Tomaszkowo: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Ludzie związani z miejscowością:)
(zaktualizowana liczba mieszkańców na podstawie: https://www.stawiguda.pl/dane-statystyczne)
 
(Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Tomaszkowa   
 
  |dopełniacz wsi        = Tomaszkowa   
  |zdjęcie              = Tomaszkowo. Kapliczka przydrożna z 2. połowy XIX wieku.jpg
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Tomaszkowo. Kapliczka przydrożna z 2. połowy XIX wieku
+
  |opis zdjęcia          =  
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 14: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 622<ref>Łącznie Tomaszkowo i [[Zofijówka]].</ref>
+
  |liczba ludności      = 828
  |rok                  = 2012
+
  |rok                  = 2022
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |kod pocztowy          =
 
  |kod pocztowy          =
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Tomaszkowo''' (niem. ''Thomsdorf'') - [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]], w [[gmina Stawiguda| gminie Stawiguda]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]].
+
''' Tomaszkowo''' (niem. ''Thomsdorf'') wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]], w [[Stawiguda (gmina wiejska)| gminie Stawiguda]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
 
+
W 2020 roku miejscowość liczyła 806 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Mariusz Balcerzak]]<ref>[http://www.stawiguda.pl/20/spis-solectw| stawiguda.pl] [13.03.2021]</ref>.
W 2012 roku miejscowość liczyła 622 mieszkańców (łącznie z osadą [[Zofijówka]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Maria Dąbrowska]]<ref>[http://www.stawiguda.pl/20/spis-solectw| Spis sołectw – Gmina Stawiguda] </ref>.
+
<br/><br/>
 
 
<br/>
 
  
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Miejscowość położona na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]] nad [[Jezioro Wulpińskie| Jeziorem Wulpińskim]], w odległości 10 km na południowy zachód od [[Olsztyn| Olsztyna]].
+
Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], nad jeziorami [[Jezioro Wulpińskie| Wulpińskim]] i [[Jezioro Świętajno| Świętajno]], w odległości 10 km na południowy zachód od [[Olsztyn| Olsztyna]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś została założona w roku 1349. Kapituła warmińska nadała wówczas 33 łany na [[prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] dwóm sołtysom – Piotrowi i Thomasowi. Swoją nazwę zawdzięcza miejscowość imieniu jednego z zasadźców. Na przestrzeni lat nazwa ulegała różnym przekształceniom: ''Thomsdorff'', ''Thomasdorf'' (1417), ''Thomesdorf'' (1518), ''Thomaskowo'' (1656), ''Thomsdorff'' (1755), ''Tomaszkowo'' (1879). Wieś parokrotnie ucierpiała w okresie [[wojny polsko-krzyżackie| wojen polsko-krzyżackich]]. W pierwszej połowie XVII wieku Tomaszkowo praktycznie wyludniło się. Po pierwszej [[wojny szwedzkie| wojnie szwedzkiej]], połowa ziemi leżała odłogiem; po drugiej wojnie obszar opuszczonej ziemi ponownie się powiększył. Wspomnianą ziemię udało się na nowo zaludnić w latach 80. i 90. XVII wieku.
+
Wieś została założona w roku 1349. Kapituła warmińska nadała wówczas 33 łany na [[prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] dwóm sołtysom – Piotrowi i Thomasowi. Swoją nazwę miejscowość zawdzięcza imieniu jednego z zasadźców. Na przestrzeni lat nazwa ulegała różnym przekształceniom: ''Thomsdorff'', ''Thomasdorf'' (1417), ''Thomesdorf'' (1518), ''Thomaskowo'' (1656), ''Thomsdorff'' (1755), ''Tomaszkowo'' (1879).  
 +
 
 +
Wieś parokrotnie ucierpiała w okresie wojen polsko-krzyżackich. W pierwszej połowie XVII wieku Tomaszkowo praktycznie wyludniło się. Po pierwszej wojnie szwedzkiej połowa ziemi leżała odłogiem; po drugiej wojnie obszar opuszczonej ziemi ponownie się powiększył. Ziemię tę udało się na nowo zaludnić w latach 80. i 90. XVII wieku.
 +
 
 +
W XVI stuleciu stanowisko sołtysa było dziedziczone przez rodzinę Wróblów. W kolejnym stuleciu urząd znajdował się w rękach rodziny Poposa; w XVII wieku przeszedł na rodzinę Kłobuk, a następnie Falaszek.  W miejscowości osiedlali się głównie przybysze z Mazowsza i Ziemi Chełmińskiej. Nieliczni Niemcy zazwyczaj szybko się polonizowali. Przez stulecia Tomaszkowo, [[Bartążek| Bartążek]], [[Dorotowo| Dorotowo]], [[Gągławki| Gągławki]], [[Jaroty| Jaroty]] oraz [[Ruś| Ruś]] należały do parafii [[Bartąg|bartąskiej]]. W 1772 roku wieś była zamieszkana przez 144 dorosłych i 92 dzieci. 
 +
 
 +
Po przemarszu wojsk francuskich wielu mieszkańców nie było w stanie wywiązać się z finansowych powinności związanych z podatkiem za dzierżawę. Separacja gruntów przeprowadzona przez władze pruskie w 1843 roku doprowadziła do likwidacji wspólnych pastwisk, na czym ponownie ucierpieli najgorzej uposażeni rolnicy. W XIX wieku wielu parafian z Tomaszkowa zapisało się do olsztyńskiego [[Towarzystwo Wstrzemięźliwości w Olsztynie| Towarzystwa Wstrzemięźliwości]]. W roku 1861 wieś liczyła 359 Polaków i 5 Niemców. W 1895 roku liczba mieszkańców wzrosła do 576 osób. W tym czasie miejscowość miała charakter wsi rzemieślniczej.  
  
W XVI stuleciu stanowisko sołtysa było dziedziczone przez rodzinę Wróblów. W kolejnym stuleciu urząd znajdował się w rękach rodziny Poposa; w XVII wieku przeszedł do rodziny Kłobuk, a następnie Falaszek.  W miejscowości osiedlali się głównie przybysze z Mazowsza i Ziemi Chełmińskiej; nieliczni Niemcy zazwyczaj szybko się polonizowali. Przez stulecia Tomaszkowo, [[Bartążek| Bartążek]], [[Dorotowo| Dorotowo]], [[Gągławki| Gągławki]], [[Jaroty| Jaroty]] oraz [[Ruś| Ruś]] należały do parafii bartąskiej. W 1772 roku wieś była zamieszkana przez 144 dorosłych i 92 dzieci.  Po przemarszu wojsk francuskich wielu mieszkańców nie było w stanie wywiązać się z finansowych powinności, związanych z podatkiem za dzierżawę. Separacja gruntów przeprowadzona przez władze pruskie w 1843 roku doprowadziła do likwidacji wspólnych pastwisk, na czym ponownie ucierpieli najgorzej uposażeni rolnicy. W XIX wieku wielu parafian z Tomaszkowa zapisało się do olsztyńskiego [[Towarzystwo Wstrzemięźliwości w Olsztynie| Towarzystwa Wstrzemięźliwości]]. W roku 1861 wieś liczyła 359 Polaków i 5 Niemców. W 1895 roku liczba mieszkańców wzrosła do 576 osób. W tym czasie miejscowość miała charakter wsi rzemieślniczej. Pierwsza szkoła powstała w 1780 roku. W 1825 roku uczęszczało do niej 53 dzieci. Pierwszy budynek szkoły wzniesiono w roku 1829. Nowa szkoła została wybudowana w 1873 roku; nauczano w niej już wyłącznie po niemiecku, wyjątek stanowiła religia. W 1935 roku do placówki uczęszczało 119 dzieci.  
+
Szkoła powstała w 1780 roku. W 1825 roku uczęszczało do niej 53 dzieci. Pierwszy budynek szkoły wzniesiono w roku 1829. Nowa szkoła została wybudowana w 1873 roku; nauczano w niej już wyłącznie po niemiecku, wyjątek stanowiła religia. W 1935 roku do placówki uczęszczało 119 dzieci.  
  
W sierpniu 1914 roku do Tomaszkowa wkroczyli Rosjanie. Zamożniejsi mieszkańcy opuścili wieś, reszta była przygotowana do ewentualnej ucieczki. Żołnierze rosyjscy nie byli jednak wrogo nastawieni przeciw miejscowym. W pobliżu Jeziora Wulpińskiego doszło do bitwy między Niemcami i Rosjanami. Tuż po zakończeniu [[I wojna światowa| I wojny światowej]] powołano do życia towarzystwo ludowe w Tomaszkowie. Prezesem został Antoni Domachowski. W czasie [[plebiscyt 1920| plebiscytu w 1920 roku]] za Polską oddano 72 głosy; za Prusami głosowało 276 osób. Kilku spośród mieszkańców było członkami Banku Ludowego oraz należało do [[Związek Polaków w Niemczech| Związku Polaków w Niemczech]].
+
W sierpniu 1914 roku do Tomaszkowa wkroczyli Rosjanie. Zamożniejsi mieszkańcy opuścili wieś, reszta była przygotowana do ewentualnej ucieczki. Żołnierze rosyjscy nie byli jednak wrogo nastawieni wobec miejscowych. W pobliżu Jeziora Wulpińskiego doszło do bitwy między Niemcami i Rosjanami. Tuż po zakończeniu I wojny światowej powołano do życia towarzystwo ludowe w Tomaszkowie. Prezesem został Antoni Domachowski. W czasie [[plebiscyt na Warmii i Mazurach| plebiscytu w 1920 roku]] za Polską oddano 72 głosy; za Prusami głosowało 276 osób. Kilku spośród mieszkańców było członkami Banku Ludowego oraz należało do [[Związek Polaków w Niemczech| Związku Polaków w Niemczech]]. W 1925 roku Tomaszkowo było zamieszkane przez 528 osób.
  
W 1925 roku Tomaszkowo było zamieszkane przez 528 osób. W okresie międzywojennym nauczyciel z Olsztyna – Leonard Fromm odkrył w pobliżu wsi znaleziska sprzed 1500 lat, w tym ślady dawnych chat. W 1939 roku miejscowość liczyła 566 mieszkańców. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Tomaszkowa, wielu miejscowych zostało deportowanych do pracy w odległych częściach Związku Radzieckiego. Po przejściu frontu pojawił się problem szabrownictwa, a przede wszystkim głód i zagrożenie epidemią tyfusu. Jednym z inicjatorów działań wspierających mieszkańców był Paweł Turowski. Jako sołtys zagwarantował opiekę sanitarną, podjął także inicjatywę założenia spółdzielni rybackiej. Po 1945 roku w Tomaszkowie powstała pierwsza szkoła w [[Powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]], założona przez Pawła Turowskiego. W pierwszym roku funkcjonowania uczęszczało do niej 86 dzieci; trzy lata później 80. Placówka została zlikwidowana w 1996 roku.
+
W 1939 roku miejscowość liczyła 566 mieszkańców. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Tomaszkowa wielu miejscowych zostało deportowanych do pracy w odległych częściach Związku Radzieckiego. Po przejściu frontu pojawił się problem szabrownictwa, a przede wszystkim głód i zagrożenie epidemią tyfusu. Jednym z inicjatorów działań wspierających mieszkańców był [[Paweł Turowski]]. Jako sołtys zagwarantował opiekę sanitarną, podjął także inicjatywę założenia spółdzielni rybackiej. Po 1945 roku w Tomaszkowie powstała pierwsza [[Publiczna Szkoła Powszechna w Tomaszkowie|szkoła]] w powiecie olsztyńskim założona przez Pawła Turowskiego. W pierwszym roku funkcjonowania uczęszczało do niej 86 dzieci; trzy lata później 80. Placówka została zlikwidowana w 1996 roku.
Obecnie we wsi niewielka liczba mieszkańców trudni się jeszcze rolnictwem. Tomaszkowo rozrasta się za sprawą budowy licznych domów jednorodzinnych przez mieszkańców Olsztyna. W miejscowości działa obecnie gospodarstwo agroturystyczne  oraz prywatny ośrodek wczasowy. Uruchomiona została świetlica wiejska.
 
  
 +
Obecnie Tomaszkowo intensywnie rozrasta się, w miejscowości powstają liczne domy jednorodzinne. Tylko niewielka liczba mieszkańców trudni się jeszcze rolnictwem. W miejscowości działają liczne restauracje, gospodarstwa agroturystyczne, prywatne ośrodki wczasowe. Uruchomiona została świetlica wiejska.
 
<br/>
 
<br/>
 
 
==Gospodarka==
 
==Gospodarka==
W Tomaszkowie działa firma „Metakol”, specjalizująca się w odlewaniu żeliwnych krzyży, pomników oraz tablic pamiątkowych oraz firma Mazurskie Miody, założona w 1964 roku.
+
W Tomaszkowie działa firma Metakol specjalizująca się w odlewaniu żeliwnych krzyży, pomników i tablic pamiątkowych oraz firma [[Mazurskie Miody]], założona w 1964 roku.
 
 
[[File:Tomaszkowo. Neogotycka kapliczka przydrożna z końca XIX stulecia.jpg|thumb|300 px|Tomaszkowo. Neogotycka kapliczka przydrożna z końca XIX stulecia]]
 
 
<br/>
 
<br/>
 
 
==Kultura==
 
==Kultura==
W miejscowości od 2005 roku działa [[Towarzystwo Sportowe „Wulpinek” w Tomaszkowie| Towarzystwo Sportowe „Wulpinek”]]. Trzy lata później zostało przekształcone w [[Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych w Tomaszkowie| Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych]].
+
W miejscowości od 2005 roku działa [[Towarzystwo Sportowe "Wulpinek" w Tomaszkowie| Towarzystwo Sportowe "Wulpinek"]]. Trzy lata później zostało przekształcone w [[Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych "Tomaszkowo"| Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych "Tomaszkowo"]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Ludzie związani z miejscowością: ==
 
== Ludzie związani z miejscowością: ==
*[[Jakub Mayska]] (1844-1900) – poeta, działacz społeczny pochodzący z Tomaszkowa
+
*[[Jakub Mayska]] (1844–1900) – poeta, działacz społeczny pochodzący z Tomaszkowa
*[[Piotr Sonwald]] (1860-1936) – pochodzący z Tomaszkowa znany przewodnik  pielgrzymek, wchodził w skład [[Warmińska Rada Ludowa| Warmińskiej Rady Ludowej]], był radnym Olsztyna
+
*[[Piotr Sonwald]] (1860–1936) – pochodzący z Tomaszkowa znany przewodnik  pielgrzymek, wchodził w skład Warmińskiej Rady Ludowej, był radnym Olsztyna
*[[lkwim: Jan Boenigk| Jan Boenigk]] (1903-1982) – urodzony w Tomaszkowie działacz społeczny, pisarz, nauczyciel
+
*[[lkwim: Jan Boenigk| Jan Boenigk]] (1903–1982) – urodzony w Tomaszkowie działacz społeczny, pisarz, nauczyciel
*[[Paweł Turowski| Paweł Turowski]] (1892-1978) – urodzony w Tomaszkowie kronikarz dziejów wsi, autor opracowania ''Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę polską jednej wsi warmińskiej'', po 1945 roku kierował miejscową szkołą, pełniąc jednocześnie funkcję sołtysa
+
*Paweł Turowski (1892–1978) – urodzony w Tomaszkowie kronikarz dziejów wsi, autor opracowania ''Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę polską jednej wsi warmińskiej'', po 1945 roku kierował miejscową szkołą, pełniąc jednocześnie funkcję sołtysa
*[[lkwim: Edward Turowski| Edward Turowski]] (1904-1972) – brat Pawła, nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy, w latach 1952-1956 był posłem na Sejm
+
*[[lkwim: Edward Turowski| Edward Turowski]] (1904–1972) – brat Pawła, nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy, w latach 1952–1956 był posłem na sejm
<br/>
 
 
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Cztery zabytkowe drewniane chałupy
+
*cztery zabytkowe drewniane chałupy
*[[Kapliczka w Tomaszkowie| Kapliczka przydrożna]] neogotycka, usytuowana na prywatnej posesji
+
*[[Kapliczka w Tomaszkowie| kapliczka przydrożna]] neogotycka, usytuowana na prywatnej posesji
*Kapliczka przydrożna wzniesiona w stylu neogotyckim w 1887 roku
+
*kapliczka przydrożna wzniesiona w stylu neogotyckim w 1887 roku
*Neogotycka kapliczka przydrożna z czerwonej cegły, wzniesiona pod koniec XIX stulecia
+
*neogotycka kapliczka przydrożna z czerwonej cegły, wzniesiona pod koniec XIX stulecia
*Kapliczka przydrożna z 2. połowy XIX wieku, zbudowana z cegły, otynkowana
+
*kapliczka przydrożna z 2. połowy XIX wieku, zbudowana z cegły, otynkowana
*Neogotycka kapliczka przydrożna z dwuspadowym dachem, wzniesiona w XIX wieku
+
*neogotycka kapliczka przydrożna z dwuspadowym dachem, wzniesiona w XIX wieku
<br/>
+
==Ciekawostki==
 +
W okresie międzywojennym nauczyciel z Olsztyna [[Leonhard Fromm]] odkrył w pobliżu wsi znaleziska sprzed 1500 lat, w tym ślady dawnych chat.
  
 +
{{Przypisy}}
 +
<references/>
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#Chłosta Jan, ''Tomaszkowo – 660 lat'', Olsztyn 2009.
+
Chłosta Jan, ''Tomaszkowo – 660 lat'', Olsztyn 2009.<br/>
#Turowski Paweł,''Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę ojczystą jednej wsi warmińskiej'', wstęp i opracowanie Danuta i Norbert Kasparkowie, Olsztyn 2003.
+
Turowski Paweł,''Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę ojczystą jednej wsi warmińskiej'', wstęp i oprac. Danuta i Norbert Kasparek, Olsztyn 2003.<br/>
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#295/pl/i/tomaszkowo_-_zabytkowe_kapliczki| CiekaweMazury.pl] [data dostępu: 20.02.2014]
+
[http://www.stawiguda.pl/21/dane-statystyczne stawiguda.pl] [20.02.2014]<br/>
#[http://www.stawiguda.pl/21/dane-statystyczne| Dane Statystyczne – Gmina Stawiguda] [data dostępu: 20.02.2014]
+
[https://miedzydeskami.eatbu.com miedzydeskami.eatbu.com] [13.03.2021]<br/>
#[http://www.domwarminski.pl/index.php?searchword=tomaszkowo&searchphrase=all&Itemid=124&option=com_search| Dom Warmiński] [data dostępu: 20.02.2014]
+
[http://karczmawstodole.pl karczmawstodole.pl] [13.03.2021]<br/>
 +
 
  
 
<br/>
 
<br/>
  
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<br/>
 
  
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Gmina Stawiguda]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
+
 
 +
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Stawiguda (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 08:51, 18 sie 2022

Tomaszkowo

Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Stawiguda
Liczba ludności (2022) 828
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Tomaszkowo
Tomaszkowo
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Tomaszkowo
Tomaszkowo
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Tomaszkowo (niem. Thomsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2020 roku miejscowość liczyła 806 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mariusz Balcerzak[1].

Położenie

Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, nad jeziorami Wulpińskim i Świętajno, w odległości 10 km na południowy zachód od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w roku 1349. Kapituła warmińska nadała wówczas 33 łany na prawie chełmińskim dwóm sołtysom – Piotrowi i Thomasowi. Swoją nazwę miejscowość zawdzięcza imieniu jednego z zasadźców. Na przestrzeni lat nazwa ulegała różnym przekształceniom: Thomsdorff, Thomasdorf (1417), Thomesdorf (1518), Thomaskowo (1656), Thomsdorff (1755), Tomaszkowo (1879).

Wieś parokrotnie ucierpiała w okresie wojen polsko-krzyżackich. W pierwszej połowie XVII wieku Tomaszkowo praktycznie wyludniło się. Po pierwszej wojnie szwedzkiej połowa ziemi leżała odłogiem; po drugiej wojnie obszar opuszczonej ziemi ponownie się powiększył. Ziemię tę udało się na nowo zaludnić w latach 80. i 90. XVII wieku.

W XVI stuleciu stanowisko sołtysa było dziedziczone przez rodzinę Wróblów. W kolejnym stuleciu urząd znajdował się w rękach rodziny Poposa; w XVII wieku przeszedł na rodzinę Kłobuk, a następnie Falaszek. W miejscowości osiedlali się głównie przybysze z Mazowsza i Ziemi Chełmińskiej. Nieliczni Niemcy zazwyczaj szybko się polonizowali. Przez stulecia Tomaszkowo, Bartążek, Dorotowo, Gągławki, Jaroty oraz Ruś należały do parafii bartąskiej. W 1772 roku wieś była zamieszkana przez 144 dorosłych i 92 dzieci.

Po przemarszu wojsk francuskich wielu mieszkańców nie było w stanie wywiązać się z finansowych powinności związanych z podatkiem za dzierżawę. Separacja gruntów przeprowadzona przez władze pruskie w 1843 roku doprowadziła do likwidacji wspólnych pastwisk, na czym ponownie ucierpieli najgorzej uposażeni rolnicy. W XIX wieku wielu parafian z Tomaszkowa zapisało się do olsztyńskiego Towarzystwa Wstrzemięźliwości. W roku 1861 wieś liczyła 359 Polaków i 5 Niemców. W 1895 roku liczba mieszkańców wzrosła do 576 osób. W tym czasie miejscowość miała charakter wsi rzemieślniczej.

Szkoła powstała w 1780 roku. W 1825 roku uczęszczało do niej 53 dzieci. Pierwszy budynek szkoły wzniesiono w roku 1829. Nowa szkoła została wybudowana w 1873 roku; nauczano w niej już wyłącznie po niemiecku, wyjątek stanowiła religia. W 1935 roku do placówki uczęszczało 119 dzieci.

W sierpniu 1914 roku do Tomaszkowa wkroczyli Rosjanie. Zamożniejsi mieszkańcy opuścili wieś, reszta była przygotowana do ewentualnej ucieczki. Żołnierze rosyjscy nie byli jednak wrogo nastawieni wobec miejscowych. W pobliżu Jeziora Wulpińskiego doszło do bitwy między Niemcami i Rosjanami. Tuż po zakończeniu I wojny światowej powołano do życia towarzystwo ludowe w Tomaszkowie. Prezesem został Antoni Domachowski. W czasie plebiscytu w 1920 roku za Polską oddano 72 głosy; za Prusami głosowało 276 osób. Kilku spośród mieszkańców było członkami Banku Ludowego oraz należało do Związku Polaków w Niemczech. W 1925 roku Tomaszkowo było zamieszkane przez 528 osób.

W 1939 roku miejscowość liczyła 566 mieszkańców. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Tomaszkowa wielu miejscowych zostało deportowanych do pracy w odległych częściach Związku Radzieckiego. Po przejściu frontu pojawił się problem szabrownictwa, a przede wszystkim głód i zagrożenie epidemią tyfusu. Jednym z inicjatorów działań wspierających mieszkańców był Paweł Turowski. Jako sołtys zagwarantował opiekę sanitarną, podjął także inicjatywę założenia spółdzielni rybackiej. Po 1945 roku w Tomaszkowie powstała pierwsza szkoła w powiecie olsztyńskim założona przez Pawła Turowskiego. W pierwszym roku funkcjonowania uczęszczało do niej 86 dzieci; trzy lata później 80. Placówka została zlikwidowana w 1996 roku.

Obecnie Tomaszkowo intensywnie rozrasta się, w miejscowości powstają liczne domy jednorodzinne. Tylko niewielka liczba mieszkańców trudni się jeszcze rolnictwem. W miejscowości działają liczne restauracje, gospodarstwa agroturystyczne, prywatne ośrodki wczasowe. Uruchomiona została świetlica wiejska.

Gospodarka

W Tomaszkowie działa firma Metakol specjalizująca się w odlewaniu żeliwnych krzyży, pomników i tablic pamiątkowych oraz firma Mazurskie Miody, założona w 1964 roku.

Kultura

W miejscowości od 2005 roku działa Towarzystwo Sportowe "Wulpinek". Trzy lata później zostało przekształcone w Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych "Tomaszkowo".

Ludzie związani z miejscowością:

  • Jakub Mayska (1844–1900) – poeta, działacz społeczny pochodzący z Tomaszkowa
  • Piotr Sonwald (1860–1936) – pochodzący z Tomaszkowa znany przewodnik pielgrzymek, wchodził w skład Warmińskiej Rady Ludowej, był radnym Olsztyna
  • Jan Boenigk (1903–1982) – urodzony w Tomaszkowie działacz społeczny, pisarz, nauczyciel
  • Paweł Turowski (1892–1978) – urodzony w Tomaszkowie kronikarz dziejów wsi, autor opracowania Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę polską jednej wsi warmińskiej, po 1945 roku kierował miejscową szkołą, pełniąc jednocześnie funkcję sołtysa
  • Edward Turowski (1904–1972) – brat Pawła, nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy, w latach 1952–1956 był posłem na sejm

Zabytki

  • cztery zabytkowe drewniane chałupy
  • kapliczka przydrożna neogotycka, usytuowana na prywatnej posesji
  • kapliczka przydrożna wzniesiona w stylu neogotyckim w 1887 roku
  • neogotycka kapliczka przydrożna z czerwonej cegły, wzniesiona pod koniec XIX stulecia
  • kapliczka przydrożna z 2. połowy XIX wieku, zbudowana z cegły, otynkowana
  • neogotycka kapliczka przydrożna z dwuspadowym dachem, wzniesiona w XIX wieku

Ciekawostki

W okresie międzywojennym nauczyciel z Olsztyna Leonhard Fromm odkrył w pobliżu wsi znaleziska sprzed 1500 lat, w tym ślady dawnych chat.

Przypisy

  1. stawiguda.pl [13.03.2021]

Bibliografia

Chłosta Jan, Tomaszkowo – 660 lat, Olsztyn 2009.
Turowski Paweł,Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę ojczystą jednej wsi warmińskiej, wstęp i oprac. Danuta i Norbert Kasparek, Olsztyn 2003.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
stawiguda.pl [20.02.2014]
miedzydeskami.eatbu.com [13.03.2021]
karczmawstodole.pl [13.03.2021]