Trupel: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 6: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        =     
 
  |dopełniacz wsi        =     
 
  |zdjęcie              = Neogotycka kaplica rodowa w Truplu.jpg
 
  |zdjęcie              = Neogotycka kaplica rodowa w Truplu.jpg
  |opis zdjęcia          = Neogotycka kaplica rodowa w Truplu
+
  |opis zdjęcia          = Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: [http://www.wmfp.pl/forum/viewtopic.php?p=26631 www.wmfp.pl]
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Trupel ''' (niem. ''Traupel'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[gmina Kisielice|gminie Kisielice]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[podział administracyjny|administracyjnie]] do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].
+
''' Trupel ''' (niem. ''Traupel'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Kisielice (gmina miejsko-wiejska)|gminie Kisielice]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
 
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Alicja Duda]]<ref>http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/117/349/Solectwa__Kadencja_2010_-_2014/ [data dostępu: 5.03.2014]</ref>.
 
 
 
<br/>
 
  
 +
Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Alicja Duda]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/117/349/Solectwa__Kadencja_2010_-_2014/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>.
 +
<br/><br/>
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
 
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na północ od jeziora [[Jezioro Trupel|Trupel]], 18 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 8 km na południowy wschód od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]].
 
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na północ od jeziora [[Jezioro Trupel|Trupel]], 18 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 8 km na południowy wschód od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]].
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada [[Prusowie|pruska]] zwana ''Trupil''. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa [[Pomezania|Pomezanii]]. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi [[Erhardowi von Queis|Erhardowi von Queis]]. Po jego śmierci trafiły w ręce kolejnego biskupa [[Georg von Polenz|Georga von Polenza]]. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie do rodu von Polentz, należała następnie przez kilka lat do rodziny [[von Auerswald]]. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny - w każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów. Od roku 1800 Trupel wraz z [[Limża |Limżą]] i [[Ogrodzieniec|Ogrodzieńcem]] był własnością [[Otto Friedrich von Beneckendorff und von Hindenburg| Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga]]. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom - Henry'emu i Christopherowi Albersom.
+
Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada [[Prusowie|pruska]] zwana ''Trupil''. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa [[Pomezania|Pomezanii]]. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi [[Erhard von Queis|Erhardowi von Queis]].  
 
 
W latach 1857-1874 wybudowali oni w Truplu - podzielonym na trzy folwarki - stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos, sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w Truplu funkcjonował posterunek celny.
 
 
 
W 1812 roku w okresie przepływu oddziałów francuskich w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarli zostali pochowani na prowizorycznym cmentarzu, zlokalizowanym na zakręcie drogi z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało  boisko szkolne.
 
 
 
 
 
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych
 
 
 
1817 - 161 osób, 14 domów
 
 
 
1831 - 153 osoby, 12 domów
 
 
 
1864 - 240 osób, 14 domów
 
  
1871 - 287 osób, 13 domów
+
Po śmierci von Queisa dobra trafiły w ręce kolejnego biskupa, [[Georg von Polenz|Georga von Polenza]]. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie w ręce rodu von Polentz, wieś należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny. W każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów.
  
1885 - 260 osób, 13 domów
+
Od roku 1800 Trupel wraz z [[Limża |Limżą]] i [[Ogrodzieniec|Ogrodzieńcem]] był własnością [[Otto Friedrich von Beneckendorff und von Hindenburg| Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga]]. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom – Henry'emu i Christopherowi Albersom. W latach 1857–1874 wybudowali oni w Truplu (podzielonym wówczas na trzy folwarki) stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny.
  
1895 - 245 osób, 14 domów
+
W 1812 roku, w okresie przemarszów oddziałów francuskich, w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarłych chowano na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym przy zakręcie drogi prowadzącej z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało  boisko szkolne.
  
1905 - 177 osób, 13 domów
+
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:
<br/>
+
*1817 – 161 osób, 14 domów
 +
*1831 – 153 osoby, 12 domów
 +
*1864 – 240 osób, 14 domów
 +
*1871 – 287 osób, 13 domów
 +
*1885 – 260 osób, 13 domów
 +
*1895 – 245 osób, 14 domów
 +
*1905 177 osób, 13 domów
  
 
== Religia ==
 
== Religia ==
 
Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie]].
 
Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie]].
<br/>
 
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku, zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100-130 lat
+
*cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem [[lipa drobnolistna|lipy]] i [[dąb szypułkowy|dębu]] w wieku 100–130 lat
*Kaplica neogotycka, wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
+
*kaplica neogotycka wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
*Pozostałości parku dworskiego
+
*pozostałości parku dworskiego
 
*XIX-wieczna kuźnia
 
*XIX-wieczna kuźnia
<br/>
+
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
+
''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/>
#Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
+
Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/>
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.
+
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/>
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków] [0 5.03.2014]<br/>
#[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/55/Plan__Rozwoju_Lokalnego_Miasta_i_Gminy_Kisielice_na_lata_2007_-_2013/| Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013], Kisielice styczeń 2007 [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/55/Plan__Rozwoju_Lokalnego_Miasta_i_Gminy_Kisielice_na_lata_2007_-_2013/| bip.warmia.mazury.pl, Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013], Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]<br/>
#[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/Plan_odnowy_miejscowosci/| Plan odnowy miejscowości Trupel] [data dostępu 5.03.2014]
+
[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/Plan_odnowy_miejscowosci/| bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Trupel] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
  
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Miejscowość]]  [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Gmina Kisielice]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]]  [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Kisielice (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 10:55, 12 mar 2015

Trupel

Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: www.wmfp.pl
Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: www.wmfp.pl
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina Kisielice
Liczba ludności (2010) 236
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Trupel
Trupel
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Trupel
Trupel
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Trupel (niem. Traupel) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alicja Duda[1].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na północ od jeziora Trupel, 18 km na południowy zachód od Iławy i 8 km na południowy wschód od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.

Dzieje miejscowości

Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada pruska zwana Trupil. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa Pomezanii. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi Erhardowi von Queis.

Po śmierci von Queisa dobra trafiły w ręce kolejnego biskupa, Georga von Polenza. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie w ręce rodu von Polentz, wieś należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny. W każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów.

Od roku 1800 Trupel wraz z Limżą i Ogrodzieńcem był własnością Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom – Henry'emu i Christopherowi Albersom. W latach 1857–1874 wybudowali oni w Truplu (podzielonym wówczas na trzy folwarki) stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny.

W 1812 roku, w okresie przemarszów oddziałów francuskich, w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarłych chowano na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym przy zakręcie drogi prowadzącej z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:

  • 1817 – 161 osób, 14 domów
  • 1831 – 153 osoby, 12 domów
  • 1864 – 240 osób, 14 domów
  • 1871 – 287 osób, 13 domów
  • 1885 – 260 osób, 13 domów
  • 1895 – 245 osób, 14 domów
  • 1905 – 177 osób, 13 domów

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie.

Zabytki

  • cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100–130 lat
  • kaplica neogotycka wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
  • pozostałości parku dworskiego
  • XIX-wieczna kuźnia

Przypisy

  1. bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków [0 5.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Trupel [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]