Wądołek: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Wądołek ''' (niem. ''Wondolleck'', ''Wondollen'') – dawna wieś położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat piski|powiecie piskim]], w [[gmina | + | ''' Wądołek ''' (niem. ''Wondolleck'', od 1938 r. ''Wondollen'') – dawna wieś położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | + | Wieś położona była w południowo-wschodniej części obecnego województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]], 20 km na południe od [[Pisz|Pisza]], przy granicy z województwem podlaskim. | |
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Osada rozwinęła się tu w związku z uruchomieniem huty rudy żelaza. Zakład hutniczy zaprojektowano tu już w latach 80. XVIII wieku, a w latach następnych przejął on zadania huty i hamerni w [[Jaśkowo|Jaśkowie]] i [[Wiartel|Wiartlu]]. Hutę ulokowano nad strumykiem, dopływem [[Rzeka Pisa|Pisy]], aby zapewnić jej wystarczającą ilość wody; przejęto też istniejący tu już młyn. Wprawdzie badania przeprowadzone w 1799 roku wykazały, iż w tej okolicy złoża rudy są znacznie mniejsze niż oczekiwano, jednak budowę zakładu kontynuowano (w latach 1799–1806), a rudę sprowadzano tu ze złóż odległych o 20–50 km. W 1799 roku wybudowano cegielnię, zaś dwa lata później trzy domy mieszkalne dla 12 rodzin robotników, stajnie, dwa domy mieszkalne dla mistrza zakładu i stolarza-modelarza, gospodę ze stajnią, kuźnię z mieszkaniem i stajnią. Następnie wzniesiono budynek dmuchawy, odlewnię, wielki piec z ładownią i mostem ładowaniczym oraz szopę na węgiel drzewny. | |
| − | + | Wielki piec w hucie wybudowano na kwadratowym fundamencie (6 m długości, 6 m szerokości oraz 6 m głębokości). Komin miał wysokość około 11 m, a średnica jego wnętrza wynosiła około 1,5–2,4 m. Zaprojektowano również śluzy i tamy w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu i spadku wody do poruszania miechów, a także młyn do mielenia rudy. | |
| − | Wielki piec w hucie wybudowano na kwadratowym fundamencie (6 m długości | ||
| − | W 1802 roku założono zakład hutniczy, w | + | W 1802 roku założono zakład hutniczy, w którym zatrudniony był inspektor hutniczy, faktor hutniczy i nadzorca budowy (od 1804 roku również jeszcze jeden faktor). Wielki piec uruchomiono w czerwcu 1805 roku. W ciągu następnych miesięcy oddano do użytku duży magazyn na wapno, zakład tłuczenia wapna i szlaki oraz inne urządzenia techniczne. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego i zamknięciu tym samym dostępu do złóż w dorzeczu Narwi i [[Rzeka Omulew|Omulwi]] przeprowadzono badania na obszarze powiatu szczycieńskiego i rudę do Wądołka sprowadzano m.in. z okolic miejscowości: [[Spaliny Małe]], [[Rozogi (gmina Rozogi)|Rozogi]], [[Klon]], [[Turośl]], [[Ukta]] i [[Jeżów]]. Tamtejsze zasoby rudy pokryły zapotrzebowanie zakładu aż do 1874 roku. |
| − | |||
| − | W latach | + | W latach 1809–1811 hutę jeszcze rozbudowano. Wzniesiono fryszerkę do uzyskiwania żelaza w sztabach stali, a także sprowadzono wykwalifikowanych robotników hutniczych ze Śląska, Westfalii i Saksonii. Efekty produkcji zakładu w Wądołku nie dorównywały żelazu i stali ze Śląska czy Szwecji, jednak były one dobrej jakości. Koszty uruchomienia huty (ponad 70 tysięcy talarów) zwróciły się już w 1818 roku, a rząd próbował (bezskutecznie) w 1826 roku sprzedać ją prywatnemu przedsiębiorcy. |
| − | Zakład w Wądołku był jednym z najmniejszych zakładów w [[Prusy|Prusach]], a z czasem zaczął przegrywać konkurencję z większymi hutami w zachodnich częściach królestwa. Mimo to dawał on pracę 50 hutnikom, wielu węglarzom i kopaczom. W 1857 roku Wądołek liczył 182 mieszkańców, należał więc do większych osad na terenie powiatu (w 1864 roku | + | Zakład w Wądołku był jednym z najmniejszych zakładów w [[Prusy|Prusach]], a z czasem zaczął przegrywać konkurencję z większymi hutami w zachodnich częściach królestwa. Mimo to dawał on pracę 50 hutnikom, wielu węglarzom i kopaczom. W 1857 roku Wądołek liczył 182 mieszkańców, należał więc do większych osad na terenie powiatu (w 1864 roku liczył 157 mieszkańców, w 1867 – 143 osoby). W kulminacyjnym momencie swego funkcjonowania, tj. przed 1860 rokiem, huta wytwarzała rocznie 319 ton odlewów i żelaza kowalnego, a także stal i wały młyńskie; produkowano tu narzędzia i naczynia niezbędne w rolnictwie i gospodarstwach domowych oraz charakterystyczne krzyże znane z wielu mazurskich cmentarzy. Odlano tu również dzwony do [[Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Jeżach|kościoła]] w [[Jeże|Jeżach]]. |
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | + | Według relacji z tego okresu Wądołek robił duże wrażenie. [[Paul Rosenwall]] relacjonował: ''Kiedy lękaliśmy się już, że zostaniemy na noc w lesie bez noclegu, poprzez drzewa jęły prześwitywać czerwone dachy okazałych budynków [...] huty żelaza w Wądołku. To znaczne przedsiębiorstwo [...] jest wielkim dobrodziejstwem dla tej okolicy, gdyż dzięki niemu przybywa corocznie do obiegu znaczna suma pieniędzy. Zarabiają ją okoliczni wieśniacy dowożeniem rudy żelaza, węgla, drzewa oraz pracą ręczną''<ref>Cyt. za: ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. W. Mierzwa, Dąbrówno 2008, s. 202].</ref>. | |
| − | + | Kres działania huty zaczął się zbliżać wraz ze zjednoczeniem Niemiec pod egidą Prus. Rozwijające się w ogromnym tempie hutnictwo niemieckie oraz równie szybki rozwój kolei sprawiły, że wyroby z Wądołka zaczęły przegrywać z nimi konkurencję. W 1878 roku rząd zdecydował się ograniczyć jego produkcję, a w 1880 roku huta została zamknięta. W 1889 roku zburzono wielki piec i odlewnię. Największy zakład przemysłowy w Puszczy Piskiej – a w pewnym okresie w całych [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]] – przestał istnieć. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Do opuszczonego przez dyrektora huty domu wprowadził się leśniczy Schmidt z rewiru Wądołek (część nieistniejącego już Nadleśnictwa Wilcze Bagno – ''Wolfsbruch''). Dwa duże budynki zajął posterunek celny. Przy karczmie znajdował się punkt pocztowy. | |
| − | |||
| − | |||
| + | Pamięć o hucie przetrwała. W początkach XX wieku [[Mieczysław Orłowicz]] pisał, że wycieczka do Wądołka jest ''godna polecenia'', głównie dlatego, że wieś jest ''ładnie położona w Jańsborskiej Puszczy''<ref>M. Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 112.</ref>. W tym czasie, a także w dwudziestoleciu międzywojennym, turystów przyciągały tu ruiny budynków dawnego zakładu, stawy, jazy, miechy, turbiny. Obok leśniczówki działała we wsi gospoda z miejscami noclegowymi i pensjonat. Nad stawem, z którego woda dawniej napędzała turbiny huty, wzniesiono altanę widokową. Po 1945 roku z osady pozostała jedynie leśniczówka zwana Jelenim Borem. W początkach lat 90. osoba prywatna chciała wydzierżawić leśniczówkę i poddać ją remontowi, aby przywrócić jej dawny wygląd. Mimo to leśniczówka została rozebrana (1993). | ||
| − | + | W następnych latach postulowano (Ryszard W. Pawlicki) objęcie terenów huty i osady ochroną (ustanowienie tzw. trwałej ruiny), jednak bezskutecznie. Fundamenty budynków uległy zniszczeniu, podobnie jak ślady po urządzeniach hydrotechnicznych. Najpierw więc zniknęła huta, po niej wieś, a wreszcie pozostałości po nich. | |
| − | + | Zachowaniem pamięci o Wądołku zainteresowało się [[lkwim:Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Krajobrazu Kulturowego Mazur "Sadyba"|Stowarzyszenie "Sadyba"]] z [[Kadzidłowo|Kadzidłowa]]. Uporządkowano teren dawnej osady i ustawiono tablice informacyjne. W 2009 roku uporządkowano również teren miejscowego cmentarza. Obecnie da się zidentyfikować około 65 grobów (najstarszy pochodzi z 1864 roku). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ==Galeria zdjęć== | ||
| + | <gallery mode=packed widths=250px heights=250px class="left"> | ||
| + | File:Wądołek. Mapa.jpg|<center>Wądołek. Mapa.<br>Źródło: [http://forum.kowale.com.pl/viewtopic.php?f=15&t=373&p=1658&sid=f7d718c54aa9491c291169ef7de9e1b9 www.forum.kowale.com.pl/] | ||
| + | File:Ruiny huty.jpg|<center>Ruiny huty.<br>Źródło: [http://forum.kowale.com.pl/viewtopic.php?f=15&t=373&p=1658&sid=f7d718c54aa9491c291169ef7de9e1b9 www.forum.kowale.com.pl/] | ||
| + | File:Dawny taras widokowy nad stawem.jpg|<center>Dawny taras widokowy nad stawem.<br>Fot. Kamil Jarzyło. Źródło: [https://picasaweb.google.com/103744011256053975074/WadoEkDawnaHutaZelaza?noredirect=1#5485998603993751890 www.picasaweb.google.com] | ||
| + | File:Pozostałości po hucie.jpg|<center>Pozostałości po hucie.<br>Fot. Kamil Jarzyło. Źródło: [https://picasaweb.google.com/103744011256053975074/WadoEkDawnaHutaZelaza?noredirect=1#5723119324859730466 www.picasaweb.google.com] | ||
| + | File:Tablica informacyjna.jpg|<center>Tablica informacyjna.<br>Fot. Kamil Jarzyło. Źródło: [https://picasaweb.google.com/103744011256053975074/WadoEkDawnaHutaZelaza?noredirect=1 www.picasaweb.google.com] | ||
| + | File:Cmentarz w Wądołku.jpg|<center>Cmentarz w Wądołku.<br>Źródło: [http://www.zso.pisz.pl/artykul/793/zaginione-wioski-puszczy-piskiej-wadolek-2013 www.zso.pisz.pl/] | ||
| + | File:Wądołek. Tu była wieś.jpg|<center>Wądołek. Tu była wieś.<br>Fot. Krzysztof A. Worobiec. Źródło: [http://sadybamazury.wordpress.com/2008/05/16/zagubione-wsie-puszczy-piskiej-%E2%80%93-idea-i-zalozenia-projektu/ www.sadybamazury.wordpress.com] | ||
| + | File:Pozostałości układu hydrotechnicznego.jpg|<center>Pozostałości układu hydrotechnicznego.<br>Źródło: [http://forum.kowale.com.pl/viewtopic.php?f=15&t=373&p=1658&sid=f7d718c54aa9491c291169ef7de9e1b9 www.forum.kowale.com.pl/] | ||
| + | </gallery> | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | <br/> | + | == Zobacz też == |
| + | *[[Sowiróg]] – dawna wieś w gminie Pisz | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Hippel Rudolf von, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', "Znad Pisy" 2010/2011, nr 19–20.<br/> | ||
| + | Kass Wojciech, Worobiec Krzysztof A., ''Ginące leśniczówki Puszczy Piskiej'', "Znad Pisy" 2003, nr 12.<br/> | ||
| + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | ||
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | ||
| + | Pawlicki Ryszard W., ''Wądołek – zapomniany ośrodek hutnictwa na Mazurach'', Znad Pisy, nr 5, 1997.<br/> | ||
| + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br/> | ||
| + | Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, ''Górnictwo i hutnictwo darniowych rud żelaza na Mazurach i Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 9, 2000.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993.<br/> | ||
| + | Worobiec Krzysztof A., ''Zagubione wioski Puszczy Piskiej'', [http://sadybamazury.wordpress.com/2009/06/18/zagubione-wioski-puszczy-piskiej/| Stowarzyszenie "Sadyba"] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | Worobiec Krzysztof A., ''Sowiróg i Wądołek: 2 wsie, 2 cmentarze, 4 tablice, [http://worobiec.wm.pl/?p=179| worobiec.wm.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://tokolno.wordpress.com/okolica/wadolek-dawna-huta-zelaza/| tokolno.wordpress.com] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://forum.kowale.com.pl/viewtopic.php?f=15&t=373&p=1658&sid=f7d718c54aa9491c291169ef7de9e1b9| Forum Stowarzyszenia Kowali Polskich] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat piski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat piski]] [[Kategoria: Pisz (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie nieistniejące]] [[Kategoria: 1801-1918]] |
Aktualna wersja na dzień 11:54, 27 lis 2015
| Wądołek | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2014) | brak |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wądołek | |
| Położenie na mapie Polski  Wądołek | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wądołek (niem. Wondolleck, od 1938 r. Wondollen) – dawna wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.
Spis treści
Położenie
Wieś położona była w południowo-wschodniej części obecnego województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części Puszczy Piskiej, 20 km na południe od Pisza, przy granicy z województwem podlaskim.
Dzieje miejscowości
Osada rozwinęła się tu w związku z uruchomieniem huty rudy żelaza. Zakład hutniczy zaprojektowano tu już w latach 80. XVIII wieku, a w latach następnych przejął on zadania huty i hamerni w Jaśkowie i Wiartlu. Hutę ulokowano nad strumykiem, dopływem Pisy, aby zapewnić jej wystarczającą ilość wody; przejęto też istniejący tu już młyn. Wprawdzie badania przeprowadzone w 1799 roku wykazały, iż w tej okolicy złoża rudy są znacznie mniejsze niż oczekiwano, jednak budowę zakładu kontynuowano (w latach 1799–1806), a rudę sprowadzano tu ze złóż odległych o 20–50 km. W 1799 roku wybudowano cegielnię, zaś dwa lata później trzy domy mieszkalne dla 12 rodzin robotników, stajnie, dwa domy mieszkalne dla mistrza zakładu i stolarza-modelarza, gospodę ze stajnią, kuźnię z mieszkaniem i stajnią. Następnie wzniesiono budynek dmuchawy, odlewnię, wielki piec z ładownią i mostem ładowaniczym oraz szopę na węgiel drzewny. Wielki piec w hucie wybudowano na kwadratowym fundamencie (6 m długości, 6 m szerokości oraz 6 m głębokości). Komin miał wysokość około 11 m, a średnica jego wnętrza wynosiła około 1,5–2,4 m. Zaprojektowano również śluzy i tamy w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu i spadku wody do poruszania miechów, a także młyn do mielenia rudy.
W 1802 roku założono zakład hutniczy, w którym zatrudniony był inspektor hutniczy, faktor hutniczy i nadzorca budowy (od 1804 roku również jeszcze jeden faktor). Wielki piec uruchomiono w czerwcu 1805 roku. W ciągu następnych miesięcy oddano do użytku duży magazyn na wapno, zakład tłuczenia wapna i szlaki oraz inne urządzenia techniczne. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego i zamknięciu tym samym dostępu do złóż w dorzeczu Narwi i Omulwi przeprowadzono badania na obszarze powiatu szczycieńskiego i rudę do Wądołka sprowadzano m.in. z okolic miejscowości: Spaliny Małe, Rozogi, Klon, Turośl, Ukta i Jeżów. Tamtejsze zasoby rudy pokryły zapotrzebowanie zakładu aż do 1874 roku.
W latach 1809–1811 hutę jeszcze rozbudowano. Wzniesiono fryszerkę do uzyskiwania żelaza w sztabach stali, a także sprowadzono wykwalifikowanych robotników hutniczych ze Śląska, Westfalii i Saksonii. Efekty produkcji zakładu w Wądołku nie dorównywały żelazu i stali ze Śląska czy Szwecji, jednak były one dobrej jakości. Koszty uruchomienia huty (ponad 70 tysięcy talarów) zwróciły się już w 1818 roku, a rząd próbował (bezskutecznie) w 1826 roku sprzedać ją prywatnemu przedsiębiorcy.
Zakład w Wądołku był jednym z najmniejszych zakładów w Prusach, a z czasem zaczął przegrywać konkurencję z większymi hutami w zachodnich częściach królestwa. Mimo to dawał on pracę 50 hutnikom, wielu węglarzom i kopaczom. W 1857 roku Wądołek liczył 182 mieszkańców, należał więc do większych osad na terenie powiatu (w 1864 roku liczył 157 mieszkańców, w 1867 – 143 osoby). W kulminacyjnym momencie swego funkcjonowania, tj. przed 1860 rokiem, huta wytwarzała rocznie 319 ton odlewów i żelaza kowalnego, a także stal i wały młyńskie; produkowano tu narzędzia i naczynia niezbędne w rolnictwie i gospodarstwach domowych oraz charakterystyczne krzyże znane z wielu mazurskich cmentarzy. Odlano tu również dzwony do kościoła w Jeżach.
Według relacji z tego okresu Wądołek robił duże wrażenie. Paul Rosenwall relacjonował: Kiedy lękaliśmy się już, że zostaniemy na noc w lesie bez noclegu, poprzez drzewa jęły prześwitywać czerwone dachy okazałych budynków [...] huty żelaza w Wądołku. To znaczne przedsiębiorstwo [...] jest wielkim dobrodziejstwem dla tej okolicy, gdyż dzięki niemu przybywa corocznie do obiegu znaczna suma pieniędzy. Zarabiają ją okoliczni wieśniacy dowożeniem rudy żelaza, węgla, drzewa oraz pracą ręczną[1].
Kres działania huty zaczął się zbliżać wraz ze zjednoczeniem Niemiec pod egidą Prus. Rozwijające się w ogromnym tempie hutnictwo niemieckie oraz równie szybki rozwój kolei sprawiły, że wyroby z Wądołka zaczęły przegrywać z nimi konkurencję. W 1878 roku rząd zdecydował się ograniczyć jego produkcję, a w 1880 roku huta została zamknięta. W 1889 roku zburzono wielki piec i odlewnię. Największy zakład przemysłowy w Puszczy Piskiej – a w pewnym okresie w całych Prusach Wschodnich – przestał istnieć.
Do opuszczonego przez dyrektora huty domu wprowadził się leśniczy Schmidt z rewiru Wądołek (część nieistniejącego już Nadleśnictwa Wilcze Bagno – Wolfsbruch). Dwa duże budynki zajął posterunek celny. Przy karczmie znajdował się punkt pocztowy.
Pamięć o hucie przetrwała. W początkach XX wieku Mieczysław Orłowicz pisał, że wycieczka do Wądołka jest godna polecenia, głównie dlatego, że wieś jest ładnie położona w Jańsborskiej Puszczy[2]. W tym czasie, a także w dwudziestoleciu międzywojennym, turystów przyciągały tu ruiny budynków dawnego zakładu, stawy, jazy, miechy, turbiny. Obok leśniczówki działała we wsi gospoda z miejscami noclegowymi i pensjonat. Nad stawem, z którego woda dawniej napędzała turbiny huty, wzniesiono altanę widokową. Po 1945 roku z osady pozostała jedynie leśniczówka zwana Jelenim Borem. W początkach lat 90. osoba prywatna chciała wydzierżawić leśniczówkę i poddać ją remontowi, aby przywrócić jej dawny wygląd. Mimo to leśniczówka została rozebrana (1993).
W następnych latach postulowano (Ryszard W. Pawlicki) objęcie terenów huty i osady ochroną (ustanowienie tzw. trwałej ruiny), jednak bezskutecznie. Fundamenty budynków uległy zniszczeniu, podobnie jak ślady po urządzeniach hydrotechnicznych. Najpierw więc zniknęła huta, po niej wieś, a wreszcie pozostałości po nich.
Zachowaniem pamięci o Wądołku zainteresowało się Stowarzyszenie "Sadyba" z Kadzidłowa. Uporządkowano teren dawnej osady i ustawiono tablice informacyjne. W 2009 roku uporządkowano również teren miejscowego cmentarza. Obecnie da się zidentyfikować około 65 grobów (najstarszy pochodzi z 1864 roku).
Galeria zdjęć
Wądołek. Mapa.
Źródło: www.forum.kowale.com.pl/
Ruiny huty.
Źródło: www.forum.kowale.com.pl/
Dawny taras widokowy nad stawem.
Fot. Kamil Jarzyło. Źródło: www.picasaweb.google.com
Pozostałości po hucie.
Fot. Kamil Jarzyło. Źródło: www.picasaweb.google.com
Tablica informacyjna.
Fot. Kamil Jarzyło. Źródło: www.picasaweb.google.com
Cmentarz w Wądołku.
Źródło: www.zso.pisz.pl/
Wądołek. Tu była wieś.
Fot. Krzysztof A. Worobiec. Źródło: www.sadybamazury.wordpress.com
Pozostałości układu hydrotechnicznego.
Źródło: www.forum.kowale.com.pl/
Przypisy
Zobacz też
- Sowiróg – dawna wieś w gminie Pisz
Bibliografia
Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, "Znad Pisy" 2010/2011, nr 19–20.
Kass Wojciech, Worobiec Krzysztof A., Ginące leśniczówki Puszczy Piskiej, "Znad Pisy" 2003, nr 12.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Pawlicki Ryszard W., Wądołek – zapomniany ośrodek hutnictwa na Mazurach, Znad Pisy, nr 5, 1997.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, Górnictwo i hutnictwo darniowych rud żelaza na Mazurach i Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 9, 2000.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Worobiec Krzysztof A., Zagubione wioski Puszczy Piskiej, Stowarzyszenie "Sadyba" [05.03.2014]
Worobiec Krzysztof A., Sowiróg i Wądołek: 2 wsie, 2 cmentarze, 4 tablice, worobiec.wm.pl [05.03.2014]
tokolno.wordpress.com [05.03.2014]
Forum Stowarzyszenia Kowali Polskich [05.03.2014]
