Gnidosz królewski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Rozmieszczenie i ekologia) |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria: Rezerwaty przyrody" na " ") |
||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Roślina infobox | {{Roślina infobox | ||
| − | |Nazwa rośliny = | + | |Nazwa rośliny = Gnidosz królewski |
|Nazwa łacińska = Pedicularis sceptrum-carolinum | |Nazwa łacińska = Pedicularis sceptrum-carolinum | ||
|L =L. | |L =L. | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = pedic.jpg |
| − | |podpis grafiki = | + | |podpis grafiki = '''Gnidosz królewski''' (''Pedicularis sceptrum-carolinum'' L.).<br>Fot. Thomas Meyer, Günzburg. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pedicularis_sceptrum-carolinum_A.jpg Commons Wikimedia] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
|Lista synonimów = | |Lista synonimów = | ||
}} | }} | ||
| + | '''Ggnidosz królewski''' (''Pedicularis sceptrum-carolinum'' L .) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (''Orobanchaceae''). | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | === Morfologia === | ||
| + | Gnidosz królewski jest rośliną wieloletnią wytwarzającą nierozgałęzioną, nagą łodygę o wysokości 30-100 cm, skąpo ulistnioną. Liście odziomkowe skupione w różyczkę, o podłużnym kształcie, nagie lub nieco omszone, pierzastodzielne o odcinkach jajowatych, karbowanych. Liście łodygowe podobne, ale mniejsze, ustawione skrętolegle. | ||
| + | |||
| + | Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty grzbieciste, ustawione skrętolegle, w skupieniach po 1-3, zebrane w długie i luźne kłosy. Kielich nagi z 5 szerokimi, jajowatymi ząbkami. Korona kwiatu jasnożółta, o długości 30-35 mm. Rurka korony w górze dzwonkowato rozdęta. Warga dolna krwistoczerwona na szczycie. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | === Rozmieszczenie i ekologia === | |
| + | Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie we wschodniej części nizin. Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gnidosz królewski odnotowany został w [[Rezerwat Jeziorko koło Drozdowa|Rezerwacie Jeziorko koło Drozdowa]]. | ||
| − | + | Rośnie głównie na torfowiskach niskich; to gatunek charakterystyczny dla klasy ''Scheuchzerio-Caricetea nigrae''. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| − | Gnidosz królewski objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia E, w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych. | + | Gnidosz królewski objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Roślina umieszczona na "Czerwonej liście roślin i grzybów Polski" (2006) w kategorii zagrożenia E, w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych. |
<br/> | <br/> | ||
| − | === Ciekawostki === | + | |
| + | === Ciekawostki === | ||
Gnidosz królewski jest rośliną półpasożytniczą. | Gnidosz królewski jest rośliną półpasożytniczą. | ||
| + | |||
| + | Nazwa rodzajowa: gnidosz (z łac. ''Pediculus'') oznacza wesz i związana jest z szorstkością na liściach przypominającą te pasożyty. Gnidosz zawiera glikozyd ankubinę trującą dla owadów, dlatego napar z tej rośliny może być używany przeciwko wszom zwierzęcym. | ||
| + | |||
| + | W Polsce występuje jeszcze 7 innych gatunków z tego rodzaju. Wszystkie znajdują się pod ochroną: gnidosz błotny (''Pedicularis palustris'' L.), gnidosz dwubarwny (''Pedicularis oederi'' Vahl), gnidosz Hacqueta (''Pedicularis hacquetii'' Graf), gnidosz okółkowy (''Pedicularis verticillata'' L.), gnidosz rozesłany (''Pedicularis sylvatica'' L.), gnidosz stepowy (''Pedicularis kaufmannii'' Pinzger) i gnidosz sudecki (''Pedicularis sudetica'' Willd.). | ||
| + | |||
| + | Zasięg geograficzny gnidosza królewskiego w Eurazji jest silnie podzielony. Analiza filogeograficzna z zastosowaniem markerów chloroplastowego DNA pokazała dwie wyodrębniające się linie ewolucyjne gnidosza królewskiego: eurazjatycką i karpacko-azjatycką, co mogłoby sugerować niezależne powstawanie poliploidów w obrębie tego gatunku. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Polakowski | + | Polakowski Benon, ''Rośliny chronione. Atlas'', Warszawa 1995. <br/> |
| − | <br/> | + | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006.<br/> |
| − | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gnidosz_królewski pl.wikipedia.org, gnidosz królewski] [26.08.2014]<br/> | |
| − | + | [http://labmol.uwb.edu.pl/index.php/pl/opisy/51-gnidosz-krolewski-pedicularis-sceptrum-carolinum.html Laboratorium Biologii Molekularnej Uniwersytetu w Białymstoku] [26.08.2014]<br/> | |
| − | http://pl.wikipedia.org/wiki/ | + | |
| − | <br/> | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Powiat piski]] [[Kategoria: Orzysz (gmina miejsko-wiejska)]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Rośliny chronione]] |
| − | http://labmol.uwb.edu.pl/index.php/pl/opisy/51-gnidosz-krolewski-pedicularis-sceptrum-carolinum.html | ||
| − | <br/> | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 16:25, 21 mar 2015
| Gnidosz królewski | |
| | |
| Pedicularis sceptrum-carolinum | |
| L. | |
 Gnidosz królewski (Pedicularis sceptrum-carolinum L.). Fot. Thomas Meyer, Günzburg. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | jasnotowce |
| Rodzina | zarazowate |
| Rodzaj | gnidosz |
| Gatunek | gnidosz królewski |
| Synonimy | |
Ggnidosz królewski (Pedicularis sceptrum-carolinum L .) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae).
Spis treści
Morfologia
Gnidosz królewski jest rośliną wieloletnią wytwarzającą nierozgałęzioną, nagą łodygę o wysokości 30-100 cm, skąpo ulistnioną. Liście odziomkowe skupione w różyczkę, o podłużnym kształcie, nagie lub nieco omszone, pierzastodzielne o odcinkach jajowatych, karbowanych. Liście łodygowe podobne, ale mniejsze, ustawione skrętolegle.
Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty grzbieciste, ustawione skrętolegle, w skupieniach po 1-3, zebrane w długie i luźne kłosy. Kielich nagi z 5 szerokimi, jajowatymi ząbkami. Korona kwiatu jasnożółta, o długości 30-35 mm. Rurka korony w górze dzwonkowato rozdęta. Warga dolna krwistoczerwona na szczycie.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie we wschodniej części nizin. Na Warmii i Mazurach gnidosz królewski odnotowany został w Rezerwacie Jeziorko koło Drozdowa.
Rośnie głównie na torfowiskach niskich; to gatunek charakterystyczny dla klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae.
Wartość użytkowa
Gnidosz królewski objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Roślina umieszczona na "Czerwonej liście roślin i grzybów Polski" (2006) w kategorii zagrożenia E, w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych.
Ciekawostki
Gnidosz królewski jest rośliną półpasożytniczą.
Nazwa rodzajowa: gnidosz (z łac. Pediculus) oznacza wesz i związana jest z szorstkością na liściach przypominającą te pasożyty. Gnidosz zawiera glikozyd ankubinę trującą dla owadów, dlatego napar z tej rośliny może być używany przeciwko wszom zwierzęcym.
W Polsce występuje jeszcze 7 innych gatunków z tego rodzaju. Wszystkie znajdują się pod ochroną: gnidosz błotny (Pedicularis palustris L.), gnidosz dwubarwny (Pedicularis oederi Vahl), gnidosz Hacqueta (Pedicularis hacquetii Graf), gnidosz okółkowy (Pedicularis verticillata L.), gnidosz rozesłany (Pedicularis sylvatica L.), gnidosz stepowy (Pedicularis kaufmannii Pinzger) i gnidosz sudecki (Pedicularis sudetica Willd.).
Zasięg geograficzny gnidosza królewskiego w Eurazji jest silnie podzielony. Analiza filogeograficzna z zastosowaniem markerów chloroplastowego DNA pokazała dwie wyodrębniające się linie ewolucyjne gnidosza królewskiego: eurazjatycką i karpacko-azjatycką, co mogłoby sugerować niezależne powstawanie poliploidów w obrębie tego gatunku.
Bibliografia
Polakowski Benon, Rośliny chronione. Atlas, Warszawa 1995.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006.
pl.wikipedia.org, gnidosz królewski [26.08.2014]
Laboratorium Biologii Molekularnej Uniwersytetu w Białymstoku [26.08.2014]
