Literak właściwy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Roślina infobox | {{Roślina infobox | ||
|Nazwa rośliny = Literak właściwy | |Nazwa rośliny = Literak właściwy | ||
| − | |Nazwa łacińska = Graphis scripta | + | |Nazwa łacińska = ''Graphis scripta'' |
|L = (L.) Ach. | |L = (L.) Ach. | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = Graphis_scripta-2.jpg | |grafika = Graphis_scripta-2.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = Literak właściwy | + | |podpis grafiki = Literak właściwy.<br>Fot. Ed Uebel. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Graphis_scripta-2.jpg Commons Wikimedia] [10.07.2014] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
|Królestwo = grzyby | |Królestwo = grzyby | ||
| + | |Podkrólestwo = | ||
|Gromada = grzyby workowe | |Gromada = grzyby workowe | ||
|Klasa = miseczniaki (Lecanoromycetes) | |Klasa = miseczniaki (Lecanoromycetes) | ||
| Linia 17: | Linia 18: | ||
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = }} | |Lista synonimów = }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Literak właściwy''' (''Graphis scripta'' (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (''Graphidaceae''), rzędu ''Ostropales''. | '''Literak właściwy''' (''Graphis scripta'' (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (''Graphidaceae''), rzędu ''Ostropales''. | ||
| − | + | <br/><br/> | |
| − | + | == Plecha == | |
| − | + | Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa. Owocniki – apotecja, szczelinowate, o bardzo zmiennych kształtach, najczęściej długie, kreseczkowate, pogięte, pojedyncze lub rozgałęzione, czarne, często o białawo przyprószonych tarczkach. | |
| − | |||
| − | |||
| − | Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Rozmieszczenie i ekologia == | ||
| + | Gatunek ten występuje na drzewach liściastych głównie o gładkiej korze, szczególnie licznie na [[buk zwyczajny|bukach]], [[grab pospolity|grabach]] i leszczynach, rzadko na korze drzew szpilkowych oraz na murszejącym drewnie. Jest to porost leśny, bardzo rzadko spotykany na drzewach pojedynczo rosnących. Gatunek częsty w całej Polsce, nierzadko rośnie bardzo obficie i pokrywa duże powierzchnie na pniach, zwłaszcza w ich dolnych częściach. | ||
| − | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten występuje pospolicie w lasach liściastych i mieszanych. Preferuje miejsca o wysokiej wilgotności powietrza, takie jak lokalne zagłębienia terenowe, brzegi rzek, itp.<br/> | |
| − | + | == Wartość użytkowa == | |
| − | Gatunek | + | Gatunek umieszczony na ''Czerwonej liście roślin i grzybów Polski'' jako porost bliski zagrożenia (NT). |
<br/> | <br/> | ||
| + | == Ciekawostki == | ||
| + | Polska nazwa rodzaju – "literak" – nawiązuje do oryginalnego kształtu owocników wytwarzanych przez te grzyby, przypominającego hieroglify. | ||
| − | + | W obrębie kompleksu ''Graphis scripta'' w Europie wyróżniono w 2011 r. cztery morfologicznie odrębne gatunki: ''Graphis betulina'', ''G. macrocarpa'', ''G. pulverulenta'' i ''G. scripta''. ''Graphis betulina'' charakteryzują owocniki o podniesionym brzeżku plechowym, ''G. macrocarpa'' ma owocniki otwarte, o brązowej tarczce. ''G. pulverulenta'' wyróżniają otwarte, biało oprószone tarczki owocników, a ''G. scripta'' ma owocniki, które pozostają zamknięte (tarczki są niewidoczne). Gatunki te rosną w podobnych siedliskach i mogą występować wspólnie na tym samym drzewie. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zobacz też == | |
| − | + | [http://species.wikimedia.org/wiki/Graphis_scripta species.wikimedia.org, Literak właściwy] [22.04.2014] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, ''Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland'', [w:] ''Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Fałtynowicz Wiesław, ''Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów'', Warszawa, 2012.<br/> | |
| − | + | Neuwirth Gerhard, Aptroot André, ''Recognition of four morphologically distinct species in the Graphis scripta complex in Europe'', "Herzogia" 20011, nr 24, s. 207–230. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby Warmii i Mazur]] | |
| − | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby | ||
Aktualna wersja na dzień 09:50, 17 lut 2015
| Literak właściwy | |
| | |
| Graphis scripta | |
| (L.) Ach. | |
![Literak właściwy.Fot. Ed Uebel. Źródło: Commons Wikimedia [10.07.2014]](/index.php/Plik:Graphis_scripta-2.jpg) Literak właściwy. Fot. Ed Uebel. Źródło: Commons Wikimedia [10.07.2014] | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | miseczniaki (Lecanoromycetes) |
| Rząd | Ostropales |
| Rodzina | literakowate |
| Rodzaj | literak |
| Gatunek | literak właściwy |
| Synonimy | |
Literak właściwy (Graphis scripta (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (Graphidaceae), rzędu Ostropales.
Spis treści
Plecha
Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa. Owocniki – apotecja, szczelinowate, o bardzo zmiennych kształtach, najczęściej długie, kreseczkowate, pogięte, pojedyncze lub rozgałęzione, czarne, często o białawo przyprószonych tarczkach.
Rozmieszczenie i ekologia
Gatunek ten występuje na drzewach liściastych głównie o gładkiej korze, szczególnie licznie na bukach, grabach i leszczynach, rzadko na korze drzew szpilkowych oraz na murszejącym drewnie. Jest to porost leśny, bardzo rzadko spotykany na drzewach pojedynczo rosnących. Gatunek częsty w całej Polsce, nierzadko rośnie bardzo obficie i pokrywa duże powierzchnie na pniach, zwłaszcza w ich dolnych częściach.
Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje pospolicie w lasach liściastych i mieszanych. Preferuje miejsca o wysokiej wilgotności powietrza, takie jak lokalne zagłębienia terenowe, brzegi rzek, itp.
Wartość użytkowa
Gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski jako porost bliski zagrożenia (NT).
Ciekawostki
Polska nazwa rodzaju – "literak" – nawiązuje do oryginalnego kształtu owocników wytwarzanych przez te grzyby, przypominającego hieroglify.
W obrębie kompleksu Graphis scripta w Europie wyróżniono w 2011 r. cztery morfologicznie odrębne gatunki: Graphis betulina, G. macrocarpa, G. pulverulenta i G. scripta. Graphis betulina charakteryzują owocniki o podniesionym brzeżku plechowym, G. macrocarpa ma owocniki otwarte, o brązowej tarczce. G. pulverulenta wyróżniają otwarte, biało oprószone tarczki owocników, a G. scripta ma owocniki, które pozostają zamknięte (tarczki są niewidoczne). Gatunki te rosną w podobnych siedliskach i mogą występować wspólnie na tym samym drzewie.
Zobacz też
species.wikimedia.org, Literak właściwy [22.04.2014]
Bibliografia
Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland, [w:] Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89.
Fałtynowicz Wiesław, Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów, Warszawa, 2012.
Neuwirth Gerhard, Aptroot André, Recognition of four morphologically distinct species in the Graphis scripta complex in Europe, "Herzogia" 20011, nr 24, s. 207–230.
