Obóz koncentracyjny w Działdowie 1939-1945: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | '''Obóz jeniecki w Działdowie | + | '''Obóz jeniecki w Działdowie 1939–1945''' (''Soldau KL'') – obóz koncentracyjny, w którym zginęło około 15 tys osób. W latach 1939–1945 przez obóz przewinęło się około 30 tys. ludzi. |
<br/> | <br/> | ||
| − | [[File: Pomnik ku czci ofiar obozu w Działdowie.jpg|thumb|right| | + | [[File: Pomnik ku czci ofiar obozu w Działdowie.jpg|thumb|right|290 px|Autor: Piotr Marynowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dzia%C5%82dowo_-_Monument_to_victims_of_KL_Soldau.jpg Commons Wikimedia] [18.11.2014] ]] |
| + | [[File: Pomnik pomordowanych ofiar, znajdujący się w lesie koło wsi Białuty.jpg|thumb|right|290 px|Autor: Beax. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bialuty_las-02_beax.jpg Commons Wikimedia] [18.11.2014] ]] | ||
==Powstanie obozu== | ==Powstanie obozu== | ||
| − | Obóz został utworzony na przełomie 1939/1940 roku przy ulicy Grunwaldzkiej z inicjatywy ówczesnego Inspektora Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Otto Rascha. Oficjalnie nosił nazwę obozu przejściowego ( | + | Obóz został utworzony na przełomie 1939/1940 roku przy ulicy Grunwaldzkiej z inicjatywy ówczesnego Inspektora Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa [[Otto Rasch|Otto Rascha]]. Oficjalnie nosił nazwę obozu przejściowego (''Durchgangslager''). Jego powstanie wiąże się z utworzeniem na terenie miejscowych koszar wojskowych aresztu śledczego. Od połowy stycznia 1940 roku znajdowali się w nim wysiedleni Polacy, których wysyłano następnie do Generalnej Guberni. W maju 1940 roku nadano mu nazwę wychowawczego obozu pracy (Arbeitserziebungslager). Wkrótce został jednak przekształcony w obóz pracy przymusowej (''Arbeitsstralager''). |
| − | Obóz zajmował około 8 ha. Bloki zostały ogrodzone drewnianym parkanem i drutem kolczastym. W głównym, dwupiętrowym, murowanym budynku znajdowały się cele dla więźniów, warsztaty i urządzenia gospodarcze. Piwnice wykorzystywano do przetrzymywania więźniów politycznych i wykonywania egzekucji. W dwóch parterowych, drewnianych budynkach mieściły się magazyny, pralnia oraz kuchnia. W oddzielnym dwupiętrowym budynku przesłuchiwano więźniów; drugie piętro było przeznaczone dla załogi wartowniczej. Komendantem obozu został Hans Krause, posiadający praktycznie niczym nieograniczoną władzę nad więźniami.Personel nadzorczy składał się z członków Policji Porządkowej. W maju 1940 roku przystąpiono do organizowania administracji obozu. Obóz podlegał SS. W 1942 roku został przekształcony w obóz karny. | + | Obóz zajmował około 8 ha. Bloki zostały ogrodzone drewnianym parkanem i drutem kolczastym. W głównym, dwupiętrowym, murowanym budynku znajdowały się cele dla więźniów, warsztaty i urządzenia gospodarcze. Piwnice wykorzystywano do przetrzymywania więźniów politycznych i wykonywania egzekucji. W dwóch parterowych, drewnianych budynkach mieściły się magazyny, pralnia oraz kuchnia. W oddzielnym dwupiętrowym budynku przesłuchiwano więźniów; drugie piętro było przeznaczone dla załogi wartowniczej. Komendantem obozu został Hans Krause, posiadający praktycznie niczym nieograniczoną władzę nad więźniami. Personel nadzorczy składał się z członków Policji Porządkowej. W maju 1940 roku przystąpiono do organizowania administracji obozu. Obóz podlegał SS. W 1942 roku został przekształcony w obóz karny. |
| − | + | <br/> | |
| − | W lutym, marcu i kwietniu 1940 roku | + | ==Więźniowie obozu ''Soldau KL''== |
| − | + | W lutym, marcu i kwietniu 1940 roku ''Soldau KL'' pełnił rolę obozu zagłady. Ofiarami padali polscy działacze społeczni, nauczyciele, ziemianie, duchowni, którzy do [[Działdowo|Działdowa]] trafiali z Hohenbruch, Rudan i Baydritten. Egzekucje przez rozstrzelanie dokonywanie były w lesie, w okolicach wsi [[Komorniki]]. Od maja 1940 roku więźniowie z Działdowa byli wysyłani do obozów koncentracyjnych bądź do Generalnej Guberni. W 1941 roku wprowadzono podział więźniów na trzy kategorie: politycznych, przebywających w celach wychowawczych oraz karnych. Od 1940 roku na skutek akcji wysiedleńczej zaczęła napływać ludność polska, która przez jakiś czas przebywała w poszczególnych działach obozu. Przez obóz przeszło ok. 5 tys. wysiedleńców. W większości pochodzili w trzech powiatów: płockiego, ciechanowskiego i białostockiego. Oddział dla wysiedleńców został zlikwidowany latem 1941 roku. | |
| − | |||
| − | + | Od założenia obozu przebywali w nim również więźniowie polityczni, tworzyli jednak niewielką, około 100-osobową grupę. Komendant obozu Krause wykonywał rozkazy sądu policyjnego gestapo, w którego gestii leżało wydawanie wyroków na więźniów politycznych. Dokonywał jednak egzekucji również samowolnie. | |
| − | + | Specjalnymi więźniami obozu w Działdowie byli Żydzi, których przewożono zazwyczaj z Płocka lub Sierpca. Mordowano ich na terenie obozu lub wywożono do lasu koło wsi [[Białuty]] i rozstrzeliwano. Od połowy 1942 roku zaczęło przybywać więźniów oskarżanych o mniejsze przestępstwa. Zaczęła wzrastać liczba więzionych kobiet, dla których przeznaczono oddzielne cele. Większość więźniów była zatrudniana przy brukowaniu ulic, budowie dróg. Więźniowie posiadający zawód rzemieślniczy pracowali w obozowych warsztatach. | |
Kolejną specjalną grupę więźniów tworzyli duchowni.Największa liczba księży i zakonników przebywała w obozie w 1941 roku. Wśród nich znalazł się arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (zmarł 28 maja 1941 roku), biskup pomocniczy Leon Wetmański (zmarł 10 października 1941 roku). Od sierpnia 1941 roku w obozie przebywało 35 sióstr z klasztoru kapucynek w Przasnyszu. Do Działdowa trafiło także 36 sióstr pasjonistek, aresztowanych 17 lutego 1941 roku w Płocku i Staroźrebach. | Kolejną specjalną grupę więźniów tworzyli duchowni.Największa liczba księży i zakonników przebywała w obozie w 1941 roku. Wśród nich znalazł się arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (zmarł 28 maja 1941 roku), biskup pomocniczy Leon Wetmański (zmarł 10 października 1941 roku). Od sierpnia 1941 roku w obozie przebywało 35 sióstr z klasztoru kapucynek w Przasnyszu. Do Działdowa trafiło także 36 sióstr pasjonistek, aresztowanych 17 lutego 1941 roku w Płocku i Staroźrebach. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Warunki życia w obozie== | |
| − | == | + | Warunki życia w obozie były bardzo ciężkie – zmierzano do jak najdotkliwszego wyniszczenia fizycznego i psychicznego ludzi. Posiłek (śniadanie) składał się z 12 dkg chleba i ok. pół litra kawy. Na obiad podawano 12 dkg chleba i 0,75 ml zupy. Kolacja składała się z kawy i 12 dkg chleba. Stan sanitarny urągał wszelkim normom. Dostęp do pomocy medycznej praktycznie był nieosiągalny. Dochodziły do tego codzienne akty przemocy, bicie, wymierzanie brutalnych "kar". W sierpniu 1941 roku w obozie wybuchła epidemia tyfusu plamistego. ''Soldau KL'' został zamknięty. Komendant Krause uznał, że najskuteczniejszą metodą walki z epidemią będzie eksterminacja chorych. Zamordowano 300 z ogólnej liczby 600 ofiar epidemii. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | ==Likwidacja obozu== | ||
| + | Obóz w Działdowie przestał istnieć w połowie stycznia 1945 roku. 18 stycznia do miasta wkroczyły wojska radzieckie. Na terenie ''Soldau KL'' utworzony został Obóz Nakazowo Rozdzielczy NKWD Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych. Rozpoczęły się aresztowania Polaków, którzy w okresie okupacji uzyskali III grupę niemiecką (''Deutsche Volksliste'') oraz należących do AK lub bojkotujących okupację sowiecką. | ||
| − | + | Do obozu przewożono Polaków z Pomorza, [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazur]] oraz Mazowsza, a także wyłapywanych Niemców. Obóz zaczął służyć służbom sowieckim jako obóz przejściowy przy wysiedleniach Polaków z terenu Pomorza do łagrów. Około października 1945 roku obóz został definitywnie zlikwidowany. | |
| − | + | W obozie działdowskim śmierć poniósł m.in. Bogdan Jełowiecki, polski konsul z [[Olsztyn|Olsztyna]] i Jan Piotrowski, jego zastępca. Ku czci pomordowanych, przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Chopina, ufundowano tablicę pamiątkową. Ponadto na cmentarzu parafialnym znajdują się zbiorowe mogiły osób zamordowanych w czasie wojny, których zwłoki ekshumowano z różnych miejsc straceń i pochówków zlokalizowanych w okolicach miasta. | |
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [[Kamińsk]]<br/> | ||
| + | [[Obóz jeniecki w Stabławkach]]<br/> | ||
| + | [[Obóz jeniecki w Olsztynku]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | == | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011.<br/> |
| − | + | Datner Szymon, ''Zbrodnie Werhmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej'', Warszawa 1964.<br/> | |
| − | + | [http://www.mailbox.olsztyn.pl/users/mail0239/6/23/historiaobozu.html| Działdowo – historia obozu] [15.10.2014]<br/> | |
| − | + | Grzybowski Michał Marian, ''Obóz hitlerowski w Działdowie w latach 1939-1945'', ''Studia Płockie'', t. XXXII, 2004, s. 193-204.<br/> | |
| + | ''Koszmar: wspomnienia, relacje, dokumenty'', wyb. i oprac. Zygmunt Gertner, Mława 2003.<br/> | ||
| + | Lietz Zygmunt, ''Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913–1945'', Warszawa 1982.<br/> | ||
| + | Obrębska Karolina, ''Obóz w Działdowie – jego charakter i rola w latach 1939-1945'', Działdowo 2007.<br/> | ||
| + | Pulcyn Tadeusz, ''Do nieba przez Działdowo'', Warszawa 2000.<br/> | ||
| + | [http://www.dsh.waw.pl/zon/index.php?page=camps&id=235| Zapomniane obozy nazistowskie] [15.10.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1919-1944]][[Kategoria: Historia]][[Kategoria: II wojna światowa]] [[Kategoria:Obozy jenieckie i koncentracyjne]] [[Kategoria:Obozy jenieckie i koncentracyjne]] [[Kategoria:Działdowo]] |
Aktualna wersja na dzień 07:53, 20 mar 2015
Obóz jeniecki w Działdowie 1939–1945 (Soldau KL) – obóz koncentracyjny, w którym zginęło około 15 tys osób. W latach 1939–1945 przez obóz przewinęło się około 30 tys. ludzi.
Spis treści
Powstanie obozu
Obóz został utworzony na przełomie 1939/1940 roku przy ulicy Grunwaldzkiej z inicjatywy ówczesnego Inspektora Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Otto Rascha. Oficjalnie nosił nazwę obozu przejściowego (Durchgangslager). Jego powstanie wiąże się z utworzeniem na terenie miejscowych koszar wojskowych aresztu śledczego. Od połowy stycznia 1940 roku znajdowali się w nim wysiedleni Polacy, których wysyłano następnie do Generalnej Guberni. W maju 1940 roku nadano mu nazwę wychowawczego obozu pracy (Arbeitserziebungslager). Wkrótce został jednak przekształcony w obóz pracy przymusowej (Arbeitsstralager).
Obóz zajmował około 8 ha. Bloki zostały ogrodzone drewnianym parkanem i drutem kolczastym. W głównym, dwupiętrowym, murowanym budynku znajdowały się cele dla więźniów, warsztaty i urządzenia gospodarcze. Piwnice wykorzystywano do przetrzymywania więźniów politycznych i wykonywania egzekucji. W dwóch parterowych, drewnianych budynkach mieściły się magazyny, pralnia oraz kuchnia. W oddzielnym dwupiętrowym budynku przesłuchiwano więźniów; drugie piętro było przeznaczone dla załogi wartowniczej. Komendantem obozu został Hans Krause, posiadający praktycznie niczym nieograniczoną władzę nad więźniami. Personel nadzorczy składał się z członków Policji Porządkowej. W maju 1940 roku przystąpiono do organizowania administracji obozu. Obóz podlegał SS. W 1942 roku został przekształcony w obóz karny.
Więźniowie obozu Soldau KL
W lutym, marcu i kwietniu 1940 roku Soldau KL pełnił rolę obozu zagłady. Ofiarami padali polscy działacze społeczni, nauczyciele, ziemianie, duchowni, którzy do Działdowa trafiali z Hohenbruch, Rudan i Baydritten. Egzekucje przez rozstrzelanie dokonywanie były w lesie, w okolicach wsi Komorniki. Od maja 1940 roku więźniowie z Działdowa byli wysyłani do obozów koncentracyjnych bądź do Generalnej Guberni. W 1941 roku wprowadzono podział więźniów na trzy kategorie: politycznych, przebywających w celach wychowawczych oraz karnych. Od 1940 roku na skutek akcji wysiedleńczej zaczęła napływać ludność polska, która przez jakiś czas przebywała w poszczególnych działach obozu. Przez obóz przeszło ok. 5 tys. wysiedleńców. W większości pochodzili w trzech powiatów: płockiego, ciechanowskiego i białostockiego. Oddział dla wysiedleńców został zlikwidowany latem 1941 roku.
Od założenia obozu przebywali w nim również więźniowie polityczni, tworzyli jednak niewielką, około 100-osobową grupę. Komendant obozu Krause wykonywał rozkazy sądu policyjnego gestapo, w którego gestii leżało wydawanie wyroków na więźniów politycznych. Dokonywał jednak egzekucji również samowolnie.
Specjalnymi więźniami obozu w Działdowie byli Żydzi, których przewożono zazwyczaj z Płocka lub Sierpca. Mordowano ich na terenie obozu lub wywożono do lasu koło wsi Białuty i rozstrzeliwano. Od połowy 1942 roku zaczęło przybywać więźniów oskarżanych o mniejsze przestępstwa. Zaczęła wzrastać liczba więzionych kobiet, dla których przeznaczono oddzielne cele. Większość więźniów była zatrudniana przy brukowaniu ulic, budowie dróg. Więźniowie posiadający zawód rzemieślniczy pracowali w obozowych warsztatach.
Kolejną specjalną grupę więźniów tworzyli duchowni.Największa liczba księży i zakonników przebywała w obozie w 1941 roku. Wśród nich znalazł się arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (zmarł 28 maja 1941 roku), biskup pomocniczy Leon Wetmański (zmarł 10 października 1941 roku). Od sierpnia 1941 roku w obozie przebywało 35 sióstr z klasztoru kapucynek w Przasnyszu. Do Działdowa trafiło także 36 sióstr pasjonistek, aresztowanych 17 lutego 1941 roku w Płocku i Staroźrebach.
Warunki życia w obozie
Warunki życia w obozie były bardzo ciężkie – zmierzano do jak najdotkliwszego wyniszczenia fizycznego i psychicznego ludzi. Posiłek (śniadanie) składał się z 12 dkg chleba i ok. pół litra kawy. Na obiad podawano 12 dkg chleba i 0,75 ml zupy. Kolacja składała się z kawy i 12 dkg chleba. Stan sanitarny urągał wszelkim normom. Dostęp do pomocy medycznej praktycznie był nieosiągalny. Dochodziły do tego codzienne akty przemocy, bicie, wymierzanie brutalnych "kar". W sierpniu 1941 roku w obozie wybuchła epidemia tyfusu plamistego. Soldau KL został zamknięty. Komendant Krause uznał, że najskuteczniejszą metodą walki z epidemią będzie eksterminacja chorych. Zamordowano 300 z ogólnej liczby 600 ofiar epidemii.
Likwidacja obozu
Obóz w Działdowie przestał istnieć w połowie stycznia 1945 roku. 18 stycznia do miasta wkroczyły wojska radzieckie. Na terenie Soldau KL utworzony został Obóz Nakazowo Rozdzielczy NKWD Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych. Rozpoczęły się aresztowania Polaków, którzy w okresie okupacji uzyskali III grupę niemiecką (Deutsche Volksliste) oraz należących do AK lub bojkotujących okupację sowiecką.
Do obozu przewożono Polaków z Pomorza, Warmii i Mazur oraz Mazowsza, a także wyłapywanych Niemców. Obóz zaczął służyć służbom sowieckim jako obóz przejściowy przy wysiedleniach Polaków z terenu Pomorza do łagrów. Około października 1945 roku obóz został definitywnie zlikwidowany. W obozie działdowskim śmierć poniósł m.in. Bogdan Jełowiecki, polski konsul z Olsztyna i Jan Piotrowski, jego zastępca. Ku czci pomordowanych, przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Chopina, ufundowano tablicę pamiątkową. Ponadto na cmentarzu parafialnym znajdują się zbiorowe mogiły osób zamordowanych w czasie wojny, których zwłoki ekshumowano z różnych miejsc straceń i pochówków zlokalizowanych w okolicach miasta.
Zobacz też
Kamińsk
Obóz jeniecki w Stabławkach
Obóz jeniecki w Olsztynku
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Datner Szymon, Zbrodnie Werhmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej, Warszawa 1964.
Działdowo – historia obozu [15.10.2014]
Grzybowski Michał Marian, Obóz hitlerowski w Działdowie w latach 1939-1945, Studia Płockie, t. XXXII, 2004, s. 193-204.
Koszmar: wspomnienia, relacje, dokumenty, wyb. i oprac. Zygmunt Gertner, Mława 2003.
Lietz Zygmunt, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913–1945, Warszawa 1982.
Obrębska Karolina, Obóz w Działdowie – jego charakter i rola w latach 1939-1945, Działdowo 2007.
Pulcyn Tadeusz, Do nieba przez Działdowo, Warszawa 2000.
Zapomniane obozy nazistowskie [15.10.2014]
