Chmielewo: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Chmielewo | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|dopełniacz wsi = Chmielewa | |dopełniacz wsi = Chmielewa | ||
|zdjęcie = Chmielewo.jpg | |zdjęcie = Chmielewo.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Chmielewo | + | |opis zdjęcia = Chmielewo [http://www.mazury.pro/ Mazury.pro - serwis turystyczny] [03.07.2014] |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Chmielewo''' (niem. ''Chmielewen'', od 1938 r. ''Talau'') – wieś sołecka w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 97. mieszkańców<ref>łącznie Chmielewo i [[Nowa Wieś]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marek Brudnicki]] <ref>[http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich |Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]] i [[Pojezierze Ełckie|Pojezierza Ełckiego]]. Miejscowość leży w odległości ok. 3 km na północ od jezior [[Jezioro Tuchlin|Tuchlin]] i [[Jezioro Śniardwy|Śniardwy]], w odległości około 15 km od [[Orzysz|Orzysza]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś została założona w 1494 roku na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] na 44. łanach. Sołtysem został [[Mikołaj Skuropadło]], który otrzymał cztery łany oraz zezwolenie na polowanie oraz na połów ryb w jeziorze Tuchlin – jednak tylko na własne potrzeby i jedynie latem i zimą. Wieś występowała początkowo jako ''Camelosen'', ''Chmelewen'', później ''Chmielewen''. W 1517 roku istniała tu karczma, potwierdzona również w późniejszych dokumentach z XVI wieku. W 1539 i 1564 roku wieś w dalszym ciągu liczyła 44 łany. Chmielewo wchodziło w skład [[Parafia ewangelicka w Okartowie|ewangelickiej parafii w Okartowie]] (1568). Miejscowość ucierpiała podczas najazdu Tatarów jesienią 1656 roku, m.in. w jasyr wziętych zostało 19. mieszkańców, w tym osiem kobiet. W podzięce za uratowanie życia pozostałym mieszkańcom sołtys Chmielewa – wraz sołtysami z [[Dziubiele|Dziubieli]] i [[Tuchlin|Tuchlina]] – ufundował w 1656 i 1659 roku dwa cynowe świeczniki ołtarzowe z inskrypcją w języku polskim: „Te liche darowane do kościoła okortowskiego” <ref> A. Kossert, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. B. Ostrowska, Warszawa 2004, s. 60.</ref>. |
| − | < | ||
| − | + | Szkoła we wsi powstała w roku 1737. W 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, zaś naukę pobierało 57. uczniów. | |
| − | |||
| − | |||
| − | Szkoła we wsi powstała w roku 1737. W 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, zaś naukę pobierało 57 uczniów. | ||
W drugiej połowie XIX wieku w pobliżu wsi powstał niewielki majątek Małe Chmielewo, po którym pozostał jedynie zniszczony cmentarz rodzinny. | W drugiej połowie XIX wieku w pobliżu wsi powstał niewielki majątek Małe Chmielewo, po którym pozostał jedynie zniszczony cmentarz rodzinny. | ||
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | ||
| − | + | *1864 r. – 238 osób | |
| − | + | *1867 r. – 259 osób | |
| − | + | *1933 r. – 309 osób | |
| − | + | *1939 r. – 269 osób | |
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku: budynki mieszkalne oraz szkoła | ||
| + | *dawny cmentarz ewangelicki, założony w połowie XIX wieku, większa część zdewastowana; znajduje się tu grób jednego żołnierza armii niemieckiej poległego 10 grudnia 1914 roku | ||
| + | *dawny cmentarz rodzinny z połowy XIX wieku, przy drodze między Chmielewem a Tuchlinem; bardzo zdewastowany, zagrożony całkowitym zatarciem | ||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | ||
#Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | #Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | ||
| − | #Hippel Rudolf | + | #von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157. |
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | #Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | ||
| − | #Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, | + | #Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49-69. |
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
| − | #''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. I, Warszawa 1880 http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/588 [ | + | #''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. I, Warszawa 1880 [http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/588] [09.09.2013] |
| − | #Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, | + | #Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90. |
#Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008. | #Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008. | ||
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [09.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [09.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013] |
| − | + | #[http://www.mazury.pro/ Mazury.pro - serwis turystyczny] [03.07.2014] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | |||
<references/> | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 16:24, 3 lip 2014
| Chmielewo | |
| | |
![Chmielewo Mazury.pro - serwis turystyczny [03.07.2014]](/index.php/Plik:Chmielewo.jpg) Chmielewo Mazury.pro - serwis turystyczny [03.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 97 (łącznie Chmielewo i Nowa Wieś) |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Chmielewo | |
| Położenie na mapie Polski  Chmielewo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Chmielewo (niem. Chmielewen, od 1938 r. Talau) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 97. mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Brudnicki [2].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego. Miejscowość leży w odległości ok. 3 km na północ od jezior Tuchlin i Śniardwy, w odległości około 15 km od Orzysza.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1494 roku na prawie chełmińskim na 44. łanach. Sołtysem został Mikołaj Skuropadło, który otrzymał cztery łany oraz zezwolenie na polowanie oraz na połów ryb w jeziorze Tuchlin – jednak tylko na własne potrzeby i jedynie latem i zimą. Wieś występowała początkowo jako Camelosen, Chmelewen, później Chmielewen. W 1517 roku istniała tu karczma, potwierdzona również w późniejszych dokumentach z XVI wieku. W 1539 i 1564 roku wieś w dalszym ciągu liczyła 44 łany. Chmielewo wchodziło w skład ewangelickiej parafii w Okartowie (1568). Miejscowość ucierpiała podczas najazdu Tatarów jesienią 1656 roku, m.in. w jasyr wziętych zostało 19. mieszkańców, w tym osiem kobiet. W podzięce za uratowanie życia pozostałym mieszkańcom sołtys Chmielewa – wraz sołtysami z Dziubieli i Tuchlina – ufundował w 1656 i 1659 roku dwa cynowe świeczniki ołtarzowe z inskrypcją w języku polskim: „Te liche darowane do kościoła okortowskiego” [3].
Szkoła we wsi powstała w roku 1737. W 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, zaś naukę pobierało 57. uczniów. W drugiej połowie XIX wieku w pobliżu wsi powstał niewielki majątek Małe Chmielewo, po którym pozostał jedynie zniszczony cmentarz rodzinny.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1864 r. – 238 osób
- 1867 r. – 259 osób
- 1933 r. – 309 osób
- 1939 r. – 269 osób
Zabytki
- kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku: budynki mieszkalne oraz szkoła
- dawny cmentarz ewangelicki, założony w połowie XIX wieku, większa część zdewastowana; znajduje się tu grób jednego żołnierza armii niemieckiej poległego 10 grudnia 1914 roku
- dawny cmentarz rodzinny z połowy XIX wieku, przy drodze między Chmielewem a Tuchlinem; bardzo zdewastowany, zagrożony całkowitym zatarciem
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49-69.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, Warszawa 1880 [1] [09.09.2013]
- Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
- Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [09.09.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [09.09.2013]
- Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
- Mazury.pro - serwis turystyczny [03.07.2014]
Przypisy
- ↑ łącznie Chmielewo i Nowa Wieś
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
- ↑ A. Kossert, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. B. Ostrowska, Warszawa 2004, s. 60.
