Gałkowo: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Gałkowo | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Gałkowo''' (niem. ''Galkowen'', od 1938 r. ''Nickelshorst'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski |powiecie piskim]], w [[Ruciane-Nida (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ruciane–Nida]]. |
| − | Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Ukta|Ukta]] w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]]. W latach | + | Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Ukta|Ukta]] w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 161 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Stanisław Grala]]<ref> [http://www.ruciane-nida.pl/ Strona Gminy Ruciane-Nida] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest we wschodniej części [[Równina Mazurska|Równiny Mazurskiej]], obejmującej częściowo południową część [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]]. Miejscowość leży w odległości około 10 km na północny zachód od [[Ruciane-Nida|Rucianego–Nidy]], w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 610 na odcinku Ruciane–Nida – [[Piecki]]. W okolicy Gałkowa przepływa [[Rzeka Krutynia |Krutynia]], zaś na północny zachód od wsi położone jest niewielkie (12 ha) jezioro [[Jezioro Klimunt|Klimunt]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś została założona na zakupionych w grudniu 1831 roku przez [[Staroobrzędowcy|starowierców]] gruntach na lewym brzegu Krutyni; urzędowo nazwana w 1835 roku (prawdopodobnie od nazwiska jednego z założycieli). Obok starowierców mieszkali tu katolicy, protestanci i prawosławni; w potocznej mowie ciągle funkcjonują formy pochodzące z trzech języków: niemieckiego, rosyjskiego i gwary mazurskiej. |
| − | + | W 1874 roku gałkowo połączone z pobliską kolonią [[Mościska]], stanowiły gminę pod nazwą Gałkowo–Mościska (''Galkowen-Nikolaihorst''). Zabudowa tych obu wiosek przybrała charakter ulicówki. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci. | Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci. | ||
Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojnie światowej]] (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został [[Julian Szczerbakowski]], kolejnym mianowano [[Wilhelm Lisowki|Wilhelma Lisowskiego]]. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w [[Ukta|Ukcie]]. | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojnie światowej]] (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został [[Julian Szczerbakowski]], kolejnym mianowano [[Wilhelm Lisowki|Wilhelma Lisowskiego]]. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w [[Ukta|Ukcie]]. | ||
| + | |||
Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej [[Gałkowo Cup]]. | Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej [[Gałkowo Cup]]. | ||
| − | Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek [[Iwanowo]], również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców | + | Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek [[Iwanowo]], również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców. |
| − | Liczba mieszkańców i gospodarstw | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach: |
| − | 1839 – 66 osób, 8 gospodarstw | + | *1839 r. – 66 osób, 8 gospodarstw |
| − | 1939 – 297 osób | + | *1939 r. – 297 osób |
| − | 1946 – około 150 osób | + | *1946 r. – około 150 osób |
| − | 1949 – 35 gospodarstw | + | *1949 r. – 35 gospodarstw |
| − | 1970 – 172 osób, 43 gospodarstwa | + | *1970 r. – 172 osób, 43 gospodarstwa |
| − | 1977 – 30 gospodarstw | + | *1977 r. – 30 gospodarstw |
| − | 1987 – 230 osób | + | *1987 r. – 230 osób |
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy | ||
| + | *gospoda – [[Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego w Gałkowie |Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego]] z początku XIX wieku | ||
| + | *[[Cmentarz starowierców w Gałkowie| cmentarz starowierców]] z pierwszej połowy XIX wieku (zob. [[Cmentarze starowierskie na Mazurach]]), na północno–zachodnim krańcu wsi | ||
| + | *cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi | ||
| + | *cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi | ||
| + | *kilka przykładów dawnego budownictwa z początku XX wieku (domy nr 6, 7, 11, 13, 16, 24, 37, 38) | ||
| + | *dawny cmentarz ewangelicki, na zachód od przysiółka Iwanowo, ogrodzony, zadbany | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011. | ||
| − | #Bielawny Krzysztof, ''Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta'', Znad Pisy, nr 15, 2006, | + | #Bielawny Krzysztof, ''Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta'', Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211. |
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | #Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | ||
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
| Linia 89: | Linia 85: | ||
#Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | #Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | ||
#Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008. | #Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008. | ||
| − | # | + | #[[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS:] [10.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.bip.ruciane-nida.pl/ Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida] [10.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013] |
#[http://www.wikipedia.pl/ Wikipedia] [10.07.2014] | #[http://www.wikipedia.pl/ Wikipedia] [10.07.2014] | ||
| + | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Wersja z 15:13, 10 lip 2014
| Gałkowo | |
| | |
![Gałkowo Cup Wikipedia [10.07.2014]](/index.php/Plik:Galkowo.jpg) Gałkowo Cup Wikipedia [10.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Ruciane-Nida |
| Liczba ludności (2010) | 161 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-220 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gałkowo | |
| Położenie na mapie Polski  Gałkowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gałkowo (niem. Galkowen, od 1938 r. Nickelshorst) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida.
Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 161 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Grala[1].
Położenie
Wieś położona jest we wschodniej części Równiny Mazurskiej, obejmującej częściowo południową część Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w odległości około 10 km na północny zachód od Rucianego–Nidy, w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 610 na odcinku Ruciane–Nida – Piecki. W okolicy Gałkowa przepływa Krutynia, zaś na północny zachód od wsi położone jest niewielkie (12 ha) jezioro Klimunt.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona na zakupionych w grudniu 1831 roku przez starowierców gruntach na lewym brzegu Krutyni; urzędowo nazwana w 1835 roku (prawdopodobnie od nazwiska jednego z założycieli). Obok starowierców mieszkali tu katolicy, protestanci i prawosławni; w potocznej mowie ciągle funkcjonują formy pochodzące z trzech języków: niemieckiego, rosyjskiego i gwary mazurskiej. W 1874 roku gałkowo połączone z pobliską kolonią Mościska, stanowiły gminę pod nazwą Gałkowo–Mościska (Galkowen-Nikolaihorst). Zabudowa tych obu wiosek przybrała charakter ulicówki.
Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci.
Po II wojnie światowej (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został Julian Szczerbakowski, kolejnym mianowano Wilhelma Lisowskiego. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w Ukcie.
Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej Gałkowo Cup.
Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek Iwanowo, również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1839 r. – 66 osób, 8 gospodarstw
- 1939 r. – 297 osób
- 1946 r. – około 150 osób
- 1949 r. – 35 gospodarstw
- 1970 r. – 172 osób, 43 gospodarstwa
- 1977 r. – 30 gospodarstw
- 1987 r. – 230 osób
Zabytki
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy
- gospoda – Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego z początku XIX wieku
- cmentarz starowierców z pierwszej połowy XIX wieku (zob. Cmentarze starowierskie na Mazurach), na północno–zachodnim krańcu wsi
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
- kilka przykładów dawnego budownictwa z początku XX wieku (domy nr 6, 7, 11, 13, 16, 24, 37, 38)
- dawny cmentarz ewangelicki, na zachód od przysiółka Iwanowo, ogrodzony, zadbany
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
- Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
- Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
- Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
- [Bank Danych Lokalnych GUS: [10.09.2013]
- Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [10.09.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
- Wikipedia [10.07.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Ruciane-Nida [30.08.2013]
