Markowo

Markowo
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Morąg
Liczba ludności (2010)	345
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-300
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Markowo
Położenie na mapie Polski Markowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Markowo (niem. Reichertswalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Rykartowo. W 2010 roku wieś liczyła 345 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krzysztof Przygodzki.

Położenie

Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich, na Pojezierzu Iławskim, w zachodniej części województwa warmińsko–mazurskiego. Wieś oddalona jest o 12 km na północ od Morąga.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w latach 1402–1408 na prawie chełmińskim. W roku 1561 książę Albrecht nadał Markowo i kilka innych wsi synom burgrabiego Piotra Dohny. Majątek należał do rodziny rodu zu Dohna–Reichertswalde (przez jakiś czas także do zu Dohna–Lauck) aż do 1945 roku. Miejscowość stała się siedzibą znacznych dóbr. Około 1850 roku oprócz dworu w Markowie do rodu Dohnów należały także folwarki: Dolina, Dworek, Gilginie, Gudniki, Niebrzydowo Małe, Stabuniki, Strużyna, Surajny, Warkałki, Woryty Morąskie, Zbożne. W skład dóbr wchodziły także wsie szarwarczne: Borzymowo, Markowo, Strużyna i Złotna. Na początku XX wieku majątek składał się z 11 folwarków, 4 wsi, cegielni, mleczarni, tartaku. Łącznie obszar ten obejmował około 400 włók ziemi. Później, w wyniku uwłaszczenia chłopów, dobra te uległy zmniejszeniu. Przybył za to folwark Lekławki). Po regulacji dobra markowskie obejmowały ponad 310 włók, w tym 76 włók lasów, kilka zakładów przemysłowych, w tym cegielnię parową (w Markowie), mleczarnię (w Markowie), tartak parowy.

Szkoła we wsi powstała około roku 1700 jako jednoklasówka.

W roku 1939 gmina Markowo liczyła 104 gospodarstwa domowe i 410 mieszkańców. Spośród nich 292 utrzymywało się z rolnictwa i leśnictwa, 47 z pracy w przemyśle lub rzemiośle, 12 z pracy w handlu i komunikacji. W tym czasie w gminie było jedno małe gospodarstwo rolne (klasa wielkości 0,5–5 ha), cztery nieco większe (5–10 ha), sześć o powierzchni w granicach 10-20 ha, 6 o areale 20–100 ha i dwa o powierzchni powyżej 100 ha.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1782 r. – 45 gospodarstw

• 1818 r. – 38 gospodarstw, 364 osoby

• 1858 r. – 43 gospodarstwa, 403 osoby

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Strużynie.

Zabytki

Pałac – wzniesiony w latach 1701–1704; do roku 1945 znajdowały się w nim bogate zbiory sztuki: portrety rodowe, kolekcja gobelinów, meble, porcelana i biblioteka; w czasie II wojny światowej nie uległ zniszczeniu. Przez pewien czas stacjonowało w nim wojsko radzieckie. Ocalałe po II wojnie światowej fragmenty zbioru zgromadzone są w muzeum w Morągu (pałac Dohnów). Są tam m.in. portrety: Piotra Dohny, Krzysztofa Delfikusa Dohny, Krzysztofa Dohny, Urszuli Dohny, Katarzyny Czemy i Henrietty Amalii Dohny. Po wojnie na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Pałac opuszczony w latach 70. XX wieku zaczął popadać w ruinę. Obecnie z zespołu pałacowego zachowała się oficyna z XVIII wieku, niektóre zabudowania gospodarcze oraz tzw. trojaki.

Turystyka

• przez miejscowość przebiega szlak pieszy Samborowo – Łąkorek

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Bank Danych Lokalnych GUS [15.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [15.08.2013]
Wrota Warmii i Mazur [29.08.2013]