Kaplityny

Kaplityny
Kaplityny.Zabytkowa kapliczka przydrożna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2010)	206 (łącznie: Kaplityny i Sapunki)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kaplityny
Położenie na mapie Polski Kaplityny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kaplityny (niem. Kaplitainen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku miejscowość była zamieszkana przez 206 osób (łącznie: Kaplityny i Sapunki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Szter.

Położenie

Wieś jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, na południowo-zachodnim krańcu gminy, w odległości 5 km od Barczewa.

Dzieje miejscowości

Wieś lokowano w 1364 roku na obszarze dawnej pruskiej osady. Wystawcą przywileju lokacyjnego na 4 włóki na prawie pruskim był ówczesny biskup warmiński Jan Stryprock. Odbiorcami przywileju byli dwaj Prusowie, bracia Gedete i Erwike. Kaplityny weszły w skład domeny biskupów warmińskich. Nazwa wsi ulegała przekształceniom na przestrzeni stuleci: Caipletyn, Caipletein. Odnowienie przywileju lokacyjnego nastąpiło w 1409 roku, natomiast kolejne ziemskie nadania miały miejsce w 1364 i 1483 roku. Od XV stulecia Kaplityny były wsią o polskim charakterze. Wiadomości o miejscowej karczmie pochodzą z 1600 roku. Po 1772 roku wieś stała się własnością pruskiego skarbu państwa. W 1807 roku większość mieszkańców stanowili katolicy, posługujący się językiem polskim i gwarą warmińską.

W 1861 roku Kaplityny były zamieszkane wyłącznie przez ludność polskojęzyczną. Pięć lat później we wsi została założona biblioteczka Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1910 roku miejscowość liczyła 194 Polaków.

W okresie międzywojennym wzrosły antypolskie nastroje. W takiej atmosferze podjęto próbę utworzenia we wsi polskiej szkoły. 18 marca 1920 roku mieszkańcy podpisali petycję w sprawie polskich szkół na Warmii, skierowaną do Komisji Międzysojuszniczej. W plebiscycie 1920 roku wieś oddała jednak 120 głosów za Niemcami i zaledwie 20 za Polską. Miejscowa biblioteka polska funkcjonowała po 1920 roku jako oddział Centralnej Biblioteki Polskiej w Niemczech. W 1939 roku liczyła 102 tomy. Między 1922 a 1939 rokiem działało w Kaplitynach Koło Związku Polaków w Niemczech oraz Towarzystwo Młodzieży. Mężem zaufania IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech był Jan Brosz.

W 1939 roku Kaplityny były zamieszkane przez 193 osoby. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do wsi 24 stycznia 1945 roku. Po roku 1945 Kaplityny uzyskały status wsi sołeckiej. W 2003 roku wieś była zamieszkana przez 206 osób.

Ludzie związani z miejscowością

• Augustyn Nerowski (1911–1942) – działacz plebiscytowy, członek komitetów na Warmii

Zabytki

• kapliczka z dzwonniczką, znajdująca się przy wjeździe do wsi
• kapliczka neogotycka, przy dawnym wjeździe do wsi – obecnie zaniedbana
• jednokondygnacyjna kapliczka przydomowa, usytuowana przy gospodarstwie rolnym
• tradycyjny kapliczka przydomowa, otynkowana

Bibliografia

Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Baza Informacji Lokalnej [20.06.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [20.06.2014]
kaplityny.pl[20.06.2014]
ciekawemazury.pl [20.06.2014]
Dom Warmiński [20.06.2014]