Mołdyty

Mołdyty
Dwór w Mołdytach. Źródło: www.ostpreussen.net
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Sołectwo	Troksy
Liczba ludności (2010)	71
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Mołdyty
Położenie na mapie Polski Mołdyty
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Mołdyty (niem. Molditten) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 71 mieszkańców (łącznie z miejscowością Nisko). Wieś wchodzi w skład sołectwa Troksy, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnieJan Jadeszko.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równienie Sępopolskiej, 37 km na południowy wschód od Bartoszyc i 13 km na południowy wschód od Bisztynka, na południe od drogi wojewódzkiej nr 594, przy granicy z powiatami kętrzyńskim i olsztyńskim.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała najprawdopodobniej w XV wieku jako majątek ziemski. W 1515 roku biskup Fabian z Łężan przeprowadził transakcję z ówczesnymi właścicielami Zerbunia - braćmi Janem i Olbrachtem. Na jej mocy bracia zamienili swoje 66 łanów w Zerbuniu na trzy dobra: Mołdyty, Łężany i Mikuły. W późniejszym czasie majątek w Mołdytach stał się własnością rodziny von Schedlin-Czeplińskich. Po nich zaś w drodze dziedziczenia przeszedł w ręce rodziny von Zeigut-Stanisławskich. Najprawdopodobniej Ludwik Stanisławski był właścicielem Mołdyt w okresie od 1603 do 1630 roku. Ludwik wraz ze Stanisławem Wilczewskim z Ramsowa w roku 1618 reprezentował Warmię na sejmie koronnym w Warszawie. Po Ludwiku Stanisławskim wieś odziedziczyła jego córka Sybilla von Schedlin-Czarlińska. Od roku 1642 Mołdyty należały Alberta Ludwika Stanisławskiego.

Rozwój majątku wiąże się z postacią Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, szlachcica warmińskiego, hrabiego Rzeszy. Za jego czasów Stanisławscy obrali Mołdyty na swą główną siedzibę. W 1741 roku rozpoczęto tu budowę obszernego dworu, lecz Albrecht Zygmunt nie zamieszkał w nim, pozostawiając go swym braciom (sam przeniósł się do Lipowiny w pobliżu Braniewa). W połowie XIX wieku majątek należał do niejakiego von Sendena. Natomiast pod koniec tego stulecia wieś należała do Eugeniusza Quassowskiego. Majątek ziemski w Mołdytach obejmował wówczas powierzchnię 463 ha.

Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku uruchomiono w Mołdytach Państwowe Gospodarstwo Rolne Mołdyty|państwowe gospodarstwo rolne]], które od połowy lat 60. weszło w skład Kombinatu PGR w Sątopach. Dwór przetrwał wojnę, jednak w latach 80. został poddany tak gruntownemu "remontowi", że obecnie trudno dostrzec w nim dawną świetność.

Liczba mieszkańców

1857 - 117 osób

1933 - 258 osób

1939 - 248 osób

Zabytki

• Dwór w Mołdytach z połowy XVIII wieku; wzniesiony w stylu barokowym staraniem Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, inicjatora budowy pałacu w Lipowinie. Dwór w Mołdytach przeznaczony był dla jego rodzeństwa.
• Park dworski
• Zabudowania folwarczne: kuźnia i stodoła oraz kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: cztery czworaki (obecnie domy nr 1, 2, 3 i 5)
• Aleje przydrożne - odcinek wjazdowy i wyjazdowy ze wsi

Bibliografia

1. Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
2. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
3. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
4. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
5. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
6. Gminna ewidencja zabytków, w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bisztynek [data dostępu: 5.03.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
8. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]
9. Polska Niezwykła [data dostępu: 5.03.2014]
10. Ciekawe Mazury.pl[data dostępu: 5.03.2014]
11. Moje Mazury.pl [data dostępu: 5.03.2014]