Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rynie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Historia parafii) |
|||
| Linia 24: | Linia 24: | ||
== Historia parafii == | == Historia parafii == | ||
| + | Dzieje parafii ewangelickiej w Rynie sięgają schyłku XIV w. Jej korzenie zaś tkwią w katolickiej wspólnocie należącej do [[Zamek w Rynie , który wzniesiono za rządów wielkiego mistrza Winricha von Kniprode (1351-1382) z przeznaczaniem na konwent. W owych czasach w Prusach takich konwentów było około 40. Były to kilkuosobowe zgromadzenia braci zakonnych, do których po części należeli księża, po części szlachetnie urodzeni, ale nie piastujący żadnych urzędów. Na czele konwentu stał komtur. Dla własnego bezpieczeństwa i wspierania walk, Zakon począł budować zamki. Należy przyjąć, że z tych samych przyczyn zaczęto wznosić również zamek ryński. Wkrótce w sąsiedztwie zamku, który zapewniał ochronę, pojawili się osadnicy. | ||
| + | Do czasów wprowadzenia reformacji przez księcia Albrechta w 1525 roku Ryn należał do katolickiego biskupstwa warmińskiego, w marcu 1528 roku przydzielono go do ewangelickiego biskupstwa pomezańskiego. Do 1530 roku mieszkańcy Prus mogli przynależeć do dowolnego z najbliższych kościołów. W 1531 roku Prusy podzielone zostały na parafie. Wtedy też przydzielono miejscowości, wraz z ich mieszkańcami, do kościoła w Rynie. Tak powstała tamtejsza parafia ewangelicka. | ||
| + | Po upływie siedemdziesięciu trzech lat od powstania parafii zakończono, trwającą dwadzieścia lat, budowę kościoła w Rynie. W takim kształcie przetrwał on do przebudowy w latach 1873-1876. Z Kroniki możemy się dowiedzieć, że kościół w ciągu następnych lat i stuleci wymagał wielu istotnych napraw, do czego przyczyniło się wadliwe wykonanie budowli, a z pewności jej niewłaściwą lokalizacja. Na szczególną uwagę zasługują zawarte w książce w miarę szczegółowe biografie pastorów, nauczycieli i innych osób związanych z parafia. | ||
| + | W połowie XVII wieku Ryn, jak i całe Mazury, przeżył bardzo trudny okres spowodowany najazdem tatarskim. W szczególnie ciężkim położeniu znaleźli się chłopi, których wynajmowano jak „bydło" robocze. Do tego doszła straszliwa zaraza, trwającą od 1709 do 1711 roku, czyniąc poważne spustoszenia także w parafii ryńskiej. Region opustoszał, ludność zubożała, wiele pól leżało odłogiem. Ich właściciele zmarli od zarazy, bądź się wyprowadzili. Zasiedlanie opuszczonych terenów następowało według przywileju asekuracyjnego. | ||
| + | Już od pierwszej polowy XVIII wieku członkowie parafii ryńskiej mogli korzystać także z polskiego śpiewnika. Wydal go w 1708 r. Johann Jacob Graber. Śpiewnik był stale poprawiany i udoskonalany. Od tego czasu odprawiano nabożeństwa również w języku polskim. Za czasów Fryderyka Wilhelma I powstawały pierwsze wiejskie szkoły. Do 1757 roku w Prusach Wschodnich powstało 1700 wiejskich szkół; w samym starostwie ryńskim było ich 15. Wszystkie szkoły ufundował król. | ||
| + | Podczas wojny siedmioletniej parafia ryńska bardzo wiele wycierpiała z powodu przemaszerowania przez Prusy Wschodnie stutysięcznej armii rosyjskiej. Tereny te, a więc także i Ryn, znalazły się pod panowaniem rosyjskim do 1762 roku. W 1764 roku pobudowano istniejące do dzisiaj kanały łączące jeziora Mikołajskie, czyli Tałty z Mamrami. Na skutek tego Ryn mógł się rozwijać gospodarczo. Z Kroniki możemy się tez dowiedzieć, iż w 1820 roku kolegium kościelne wystąpiło z wnioskiem o budowę nowej plebani (starą wniesiono w 1548 roku). Parafia liczyła już wtedy ponad 1500 dusz. Ważnym wydarzeniem była wizyta króla Fryderyka Wilhelma IV 3 czerwca 1845 roku. Król wykazywał duże zainteresowanie Mazurami i to właśnie jemu gminy mazurskie zawdzięczają wzniesienie budynków kościelnych, parafialnych i szkolnych. W latach 1890-1891 w tutejszej parafii występował silny ruch sekciarski, zapoczątkowany przez właściciela ziemskiego Sareyke ze Skopu, który urządzał spotkania modlitewne w domach prywatnych bez wiedzy i zgody miejscowego pastora. W 1897 roku parafię podzielono na dwa okręgi: proboszczowski z miastem Ryn i duszpasterski, do którego przypisano domenę i 13 wsi. W ramach własnego okręgu każdy z duchownych przejął wszystkie prawa i obowiązki duszpasterskie. Obydwaj duchowni wzajemnie się wspierali we wszystkich pracach misji wewnętrznej realizowanych w ich okręgach. Zarządzanie sprawami odnoszącymi się do całej parafii, zwłaszcza związanymi z przewodniczeniem radzie parafialnej i wynikającymi z tego czynnościami urzędowymi pozostało nadal tylko w gestii proboszcza. Przedstawicielstwo gminy składało się z 21 członków. W 1903 roku w obydwu okręgach duszpasterskich odbyło się 207 chrztów, 150 konfirmacji, 45 ślubów, 155 pochówków. Działały: jedna miejska szkoła z siedmioma nauczycielami i 14 szkół wiejskich z pojedynczą obsadą nauczycielską. | ||
| + | Albert Sapatka opisuje niemal każde wydarzenie w życiu parafii. Dzięki niemu wiemy też, że w 1903 roku parafia ryńska liczyła 6200 dusz — w samym mieście Ryn mieszkało 2025 ewangelików. W tamtych czasach tak znaczna liczba wiernych gwarantowała, że ewangelicka gmina w Rynie mogła być spokojna o swoje losy i z ufnością spoglądać w przyszłość. Rozwój całego życia kościelnego pozwalał mieć nadzieję na dalsze dobre lata. | ||
| + | Parafia w Rynie jak żadna inna, w okresie czterystu lat swego istnienia przeszła przez rozmaite okresy wielu konfliktów lokalnych, kataklizmów i wojen. Pomimo tego ukończono budowę kościoła. Pierwszy budynek kościelny na wzgórzu miasta z 1604 roku był mały i skromny. Wówczas okolica była słabo zaludniona, a ziemia leżała odłogiem. Członkowie kościoła cierpieli głód i żyli ubogo. Trudne i niezorganizowane było cale życie kościelne. | ||
| + | W czasach Alberta Sapatki wiele zmieniło się na lepsze. Gmina posiadała już godny i piękny kościół, w którym jego członkowie bez zewnętrznego przymusu, ale z własnej woli, gromadzili się tłumnie na nabożeństwa, które bez żadnych waśni odbywały się po niemiecku i po polsku. Liczba mieszkańców miasta i gminy znacznie się zwiększyła, ziemia dawała coraz obfitsze plony, wzrosła zamożność ludności. Życie duchowe w kościele i w gminie zostało uporządkowane a ich instytucje bogato wyposażono. | ||
| + | Kiedy pastor Sapatka spisywał swoją kronikę, nie można było przewidzieć, że wiek XX naznaczony zostanie dwiema dyktaturami: nazistowską i komunistyczną. Zarówno przed II wojną światową jak i po 1945 roku nastąpiły wielkie zmiany w życiu parafii. Brak tolerancji światopoglądowej i postępujący proces dezintegracji społecznej powodowały kolejne okresy kryzysu ewangelicyzmu na Mazurach. Poczynając od lat pięćdziesiątych na Mazurach, a również w gminie Ryn nastąpił masowy exodus miejscowej ludności na Zachód. Spowodowało to znaczne zmniejszenie liczby członków zboru i zamieranie parafii. | ||
| + | Dziś parafia ryńska ze swoim filiałem w Sterławkach Wielkich i należącymi do niej miejscowościami liczy około 200 osób. Piękny kościół, z czasów pastora Sapatki spłonął w Wigilię 1940 roku. Zabrakło dobrej woli ze strony wszystkich zainteresowanych by spalony kościół móc odbudować. Ówczesne czasy nie sprzyjały temu. W miejsce kościoła na wzgórzu miasta zbudowano, pod koniec lat siedemdziesiątych, hotel z restauracją. Obecnie ewangelicy ryńscy zbierają się w kaplicy (120 m2) urządzonej w starej plebani, w której początkowo zamieszkiwał pastor Albert Sapatka. | ||
| + | Prezentowana monografia autorstwa Alberta Sapatki na dobre wpisała się w nurt lokalnych badań. Jest to wydanie źródłowe dostarczające informacji o historii Kościoła ewangelickiego i o rozwoju społeczności w Prusach Książęcych i Wschodnich, o mentalności i obyczajach. Ilustruje odmienny i specyficzny aspekt poznawania i oswajania niemiecko-polskiej przeszłości miast mazurskich. Uczy ona szacunku dla przeszłych czasów, zawiera wiedzę o swojej parafii, o historii najnowszej. Książka jest adresowana do historyków i miłośników dziejów Mazur. Można mieć nadzieje, że również mazurscy ewangelicy zainteresuja sie ta cząstką swojej przeszłości. | ||
| + | |||
| + | <br/> | ||
Parafia obejmuje Miasto [[Ryn]] i [[Gmina Ryn |Gminę Ryn]]. | Parafia obejmuje Miasto [[Ryn]] i [[Gmina Ryn |Gminę Ryn]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 21:41, 20 gru 2013
| Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rynie | |
| | |
 Kaplica parafialna, źródło: Ryn, 20.12.2013.
| |
| Siedziba | Ryn |
| Adres | ul. Partyzantów 1, 11-520 Ryn |
| Data powołania | XVI w. |
| Wyznanie | protestanckie |
| Kościół | Ewangelicko-Augsburski |
| Diecezja | mazurska |
| Kapolica | Kaplica Ewangelicko-Augsburski w Rynie |
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rynie – Ewangelicko-Augsburska parafia, należąca do diecezji mazurskiej. Erygowana w XVI w. Mieści się przy ul. Partyzantów 1 w Rynie.
Historia parafii
Dzieje parafii ewangelickiej w Rynie sięgają schyłku XIV w. Jej korzenie zaś tkwią w katolickiej wspólnocie należącej do [[Zamek w Rynie , który wzniesiono za rządów wielkiego mistrza Winricha von Kniprode (1351-1382) z przeznaczaniem na konwent. W owych czasach w Prusach takich konwentów było około 40. Były to kilkuosobowe zgromadzenia braci zakonnych, do których po części należeli księża, po części szlachetnie urodzeni, ale nie piastujący żadnych urzędów. Na czele konwentu stał komtur. Dla własnego bezpieczeństwa i wspierania walk, Zakon począł budować zamki. Należy przyjąć, że z tych samych przyczyn zaczęto wznosić również zamek ryński. Wkrótce w sąsiedztwie zamku, który zapewniał ochronę, pojawili się osadnicy. Do czasów wprowadzenia reformacji przez księcia Albrechta w 1525 roku Ryn należał do katolickiego biskupstwa warmińskiego, w marcu 1528 roku przydzielono go do ewangelickiego biskupstwa pomezańskiego. Do 1530 roku mieszkańcy Prus mogli przynależeć do dowolnego z najbliższych kościołów. W 1531 roku Prusy podzielone zostały na parafie. Wtedy też przydzielono miejscowości, wraz z ich mieszkańcami, do kościoła w Rynie. Tak powstała tamtejsza parafia ewangelicka. Po upływie siedemdziesięciu trzech lat od powstania parafii zakończono, trwającą dwadzieścia lat, budowę kościoła w Rynie. W takim kształcie przetrwał on do przebudowy w latach 1873-1876. Z Kroniki możemy się dowiedzieć, że kościół w ciągu następnych lat i stuleci wymagał wielu istotnych napraw, do czego przyczyniło się wadliwe wykonanie budowli, a z pewności jej niewłaściwą lokalizacja. Na szczególną uwagę zasługują zawarte w książce w miarę szczegółowe biografie pastorów, nauczycieli i innych osób związanych z parafia. W połowie XVII wieku Ryn, jak i całe Mazury, przeżył bardzo trudny okres spowodowany najazdem tatarskim. W szczególnie ciężkim położeniu znaleźli się chłopi, których wynajmowano jak „bydło" robocze. Do tego doszła straszliwa zaraza, trwającą od 1709 do 1711 roku, czyniąc poważne spustoszenia także w parafii ryńskiej. Region opustoszał, ludność zubożała, wiele pól leżało odłogiem. Ich właściciele zmarli od zarazy, bądź się wyprowadzili. Zasiedlanie opuszczonych terenów następowało według przywileju asekuracyjnego. Już od pierwszej polowy XVIII wieku członkowie parafii ryńskiej mogli korzystać także z polskiego śpiewnika. Wydal go w 1708 r. Johann Jacob Graber. Śpiewnik był stale poprawiany i udoskonalany. Od tego czasu odprawiano nabożeństwa również w języku polskim. Za czasów Fryderyka Wilhelma I powstawały pierwsze wiejskie szkoły. Do 1757 roku w Prusach Wschodnich powstało 1700 wiejskich szkół; w samym starostwie ryńskim było ich 15. Wszystkie szkoły ufundował król. Podczas wojny siedmioletniej parafia ryńska bardzo wiele wycierpiała z powodu przemaszerowania przez Prusy Wschodnie stutysięcznej armii rosyjskiej. Tereny te, a więc także i Ryn, znalazły się pod panowaniem rosyjskim do 1762 roku. W 1764 roku pobudowano istniejące do dzisiaj kanały łączące jeziora Mikołajskie, czyli Tałty z Mamrami. Na skutek tego Ryn mógł się rozwijać gospodarczo. Z Kroniki możemy się tez dowiedzieć, iż w 1820 roku kolegium kościelne wystąpiło z wnioskiem o budowę nowej plebani (starą wniesiono w 1548 roku). Parafia liczyła już wtedy ponad 1500 dusz. Ważnym wydarzeniem była wizyta króla Fryderyka Wilhelma IV 3 czerwca 1845 roku. Król wykazywał duże zainteresowanie Mazurami i to właśnie jemu gminy mazurskie zawdzięczają wzniesienie budynków kościelnych, parafialnych i szkolnych. W latach 1890-1891 w tutejszej parafii występował silny ruch sekciarski, zapoczątkowany przez właściciela ziemskiego Sareyke ze Skopu, który urządzał spotkania modlitewne w domach prywatnych bez wiedzy i zgody miejscowego pastora. W 1897 roku parafię podzielono na dwa okręgi: proboszczowski z miastem Ryn i duszpasterski, do którego przypisano domenę i 13 wsi. W ramach własnego okręgu każdy z duchownych przejął wszystkie prawa i obowiązki duszpasterskie. Obydwaj duchowni wzajemnie się wspierali we wszystkich pracach misji wewnętrznej realizowanych w ich okręgach. Zarządzanie sprawami odnoszącymi się do całej parafii, zwłaszcza związanymi z przewodniczeniem radzie parafialnej i wynikającymi z tego czynnościami urzędowymi pozostało nadal tylko w gestii proboszcza. Przedstawicielstwo gminy składało się z 21 członków. W 1903 roku w obydwu okręgach duszpasterskich odbyło się 207 chrztów, 150 konfirmacji, 45 ślubów, 155 pochówków. Działały: jedna miejska szkoła z siedmioma nauczycielami i 14 szkół wiejskich z pojedynczą obsadą nauczycielską. Albert Sapatka opisuje niemal każde wydarzenie w życiu parafii. Dzięki niemu wiemy też, że w 1903 roku parafia ryńska liczyła 6200 dusz — w samym mieście Ryn mieszkało 2025 ewangelików. W tamtych czasach tak znaczna liczba wiernych gwarantowała, że ewangelicka gmina w Rynie mogła być spokojna o swoje losy i z ufnością spoglądać w przyszłość. Rozwój całego życia kościelnego pozwalał mieć nadzieję na dalsze dobre lata. Parafia w Rynie jak żadna inna, w okresie czterystu lat swego istnienia przeszła przez rozmaite okresy wielu konfliktów lokalnych, kataklizmów i wojen. Pomimo tego ukończono budowę kościoła. Pierwszy budynek kościelny na wzgórzu miasta z 1604 roku był mały i skromny. Wówczas okolica była słabo zaludniona, a ziemia leżała odłogiem. Członkowie kościoła cierpieli głód i żyli ubogo. Trudne i niezorganizowane było cale życie kościelne. W czasach Alberta Sapatki wiele zmieniło się na lepsze. Gmina posiadała już godny i piękny kościół, w którym jego członkowie bez zewnętrznego przymusu, ale z własnej woli, gromadzili się tłumnie na nabożeństwa, które bez żadnych waśni odbywały się po niemiecku i po polsku. Liczba mieszkańców miasta i gminy znacznie się zwiększyła, ziemia dawała coraz obfitsze plony, wzrosła zamożność ludności. Życie duchowe w kościele i w gminie zostało uporządkowane a ich instytucje bogato wyposażono. Kiedy pastor Sapatka spisywał swoją kronikę, nie można było przewidzieć, że wiek XX naznaczony zostanie dwiema dyktaturami: nazistowską i komunistyczną. Zarówno przed II wojną światową jak i po 1945 roku nastąpiły wielkie zmiany w życiu parafii. Brak tolerancji światopoglądowej i postępujący proces dezintegracji społecznej powodowały kolejne okresy kryzysu ewangelicyzmu na Mazurach. Poczynając od lat pięćdziesiątych na Mazurach, a również w gminie Ryn nastąpił masowy exodus miejscowej ludności na Zachód. Spowodowało to znaczne zmniejszenie liczby członków zboru i zamieranie parafii. Dziś parafia ryńska ze swoim filiałem w Sterławkach Wielkich i należącymi do niej miejscowościami liczy około 200 osób. Piękny kościół, z czasów pastora Sapatki spłonął w Wigilię 1940 roku. Zabrakło dobrej woli ze strony wszystkich zainteresowanych by spalony kościół móc odbudować. Ówczesne czasy nie sprzyjały temu. W miejsce kościoła na wzgórzu miasta zbudowano, pod koniec lat siedemdziesiątych, hotel z restauracją. Obecnie ewangelicy ryńscy zbierają się w kaplicy (120 m2) urządzonej w starej plebani, w której początkowo zamieszkiwał pastor Albert Sapatka. Prezentowana monografia autorstwa Alberta Sapatki na dobre wpisała się w nurt lokalnych badań. Jest to wydanie źródłowe dostarczające informacji o historii Kościoła ewangelickiego i o rozwoju społeczności w Prusach Książęcych i Wschodnich, o mentalności i obyczajach. Ilustruje odmienny i specyficzny aspekt poznawania i oswajania niemiecko-polskiej przeszłości miast mazurskich. Uczy ona szacunku dla przeszłych czasów, zawiera wiedzę o swojej parafii, o historii najnowszej. Książka jest adresowana do historyków i miłośników dziejów Mazur. Można mieć nadzieje, że również mazurscy ewangelicy zainteresuja sie ta cząstką swojej przeszłości.
Parafia obejmuje Miasto Ryn i Gminę Ryn.
Kler parafialny
Proboszcz:
ks. Jan Neumann
Filiały
Filiał w Sterławkach Wielkich
Zobacz też
Bibliografia
http://old.luteranie.pl/pl/files/Ryn.pdf, 20.12.2013.
