Katolicka Szkoła Polska w Gietrzwałdzie

Katolicka Szkoła Polska w Gietrzwałdzie
Data założenia:	10 kwietnia 1929 r.
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Gietrzwałd

Katolicka Szkoła Polska w Gietrzwałdzie – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w byłych Prusach Wschodnich. Powstała w 1929 r. i działała do 1933 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Władysław Jankowski.

Historia

W drugiej połowie XIX w. w Gietrzwałdzie posługiwano się swobodnie językiem polskim, gdyż nauczano go w szkole. Jednak w 1873 r. zakazano nauczania języka polskiego w szkole. Dopiero decyzją Komisji Międzysojuszniczej w lutym 1920 r. zorganizowano szkołę polską w Gietrzwałdzie. Początkowo nauczaniem zajmowała się Maria Behmówna, od kwietnia 1920 r.Augustyn Klimek. Szkoła mieściła się w domu Antoniego Fiutaka. Na zajęcia przychodziło nawet 82 dzieci. Po przegranym plebiscycie szkołę zamknięto.

Szkoła została otwarta ponownie 10 kwietnia 1929 r. Na naukę szkolną wynajęto izbę w domu Antoniego Fiutaka. Kierownictwo szkoły objął Władysław Jankowski. Pracował on w szkole tylko osiem miesięcy. W grudniu 1929 r. kolejnym kierownikiem został nauczyciel Bronisław Chabowski. Nowy nauczyciel prowadził chór, zespół teatralny, uczył młodzież muzyki i śpiewu. Wraz z żoną Małgorzatą aktywnie działał na rzecz polskiej mniejszości. W wyniku nacisków ze strony niemieckiej 10 września 1933 r. zlikwidowano szkołę polską w Gietrzwałdzie. Nauczyciela Chabowskiego przeniesiono do Szkoły Polskiej w Stanclewie.

Cele i zadania

Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929 r.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły w latach 1929-1933 byli:

• Władysław Jankowski
• Bronisław Chabowski

Osiągnięcia

W szkole w Gietrzwałdzie 25 czerwca 1931 r. zorganizowano pierwsze na Warmii Święto Dziecka. Miało ono szczególnie uroczysty przebieg. Wzięły w nim udział dzieci z polskich szkół z: Chaberkowa, Nowej Kaletki, Jarot, Leszna, Purdy, Plusk, Unieszewa, Stanclewa, Woryt, Wymoju oraz Gietrzwałdu.

Uczniowie i absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Gietrzwałdzie uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1929-1933 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1929 – 13 osób
• 1930 – 17 osób
• 1931 – 17 osób
• 1932 – 16 osób
• 1933 – 10 osób

Absolwentami Szkoły Polskiej w Gietrzwałdzie są: Józef i Maria Biegała, Franciszek i Jan Glimscy, Maria Greber, Marta, Józef i Paweł Hermanowscy, Marta i Paweł Kolender, Feliks Kopaczewski, Bernard Lorkowski, Alojzy Sikorski, Franciszek, Hildegarda i Józef Zientek.

Ciekawostki

Dom, w którym mieściła się szkoła polska w latach 1929-1933 po II wojnie światowej stał się własnością prywatną. Tablica pamiątkowa, która została umieszczona na budynku w 1957 r. jest zniszczona.

Tablica pamiątkowa

W 1957 r. na budynkach domów Antoniego Fiutaka i A. Sikorskiego umieszczono tablice pamiątkowe poświęcone szkołom polskim z 1920 r. oraz z lat 1929-1933. Po pierwszej szkole pozostał tylko głaz pamiątkowy z napisem:

"W tym miejscu w roku 1920

Mieściła się polska szkoła

W Gietrzwałdzie

Uczyli w niej

Ugruntowując polskość

Maria Bem

Augustyn Klimek"

Bibliografia

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Piotrowski Franciszek, Wspomnienia polskiego nauczyciela w Niemczech, wstęp i oprac. Filipkowski Tadeusz, Olsztyn 1996.

Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929-1939), [w:] Dziecko w historii - wątek korczakowski, red. Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.