Stanclewo

Stanclewo
Kościół w Stanclewie. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Biskupiec
Liczba ludności (2010)	436
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	11-300
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stanclewo
Położenie na mapie Polski Stanclewo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Stanclewo (niem. Stanislewo, od 1931 r. Sternsee) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Biskupiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku była zamieszkana przez 436 osób . Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mariusz Gutowski.

Położenie

Miejscowość jest położona w centralnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu pojezierzy Olsztyńskiego i Mrągowskiego, w odległości 9 km na północny wschód od Biskupca. Wieś leży na północnym brzegu jeziora Jełmuń.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona na 55 włókach przez biskupa Stanisława Hozjusza. Od jego imienia miejscowość otrzymała nazwę, która ulegała przekształceniom na przestrzeni lat: Stenczeldorff (1587), Stanisławowo (1597), Stanisławowa (1609), Stanisławow (1615), Stanzlewen (1657). W 1772 roku miejscowość przemianowano na Stensseldorf, a w okresie międzywojennym wprowadzono nazwę Sternsee.

W 1820 roku wieś była zamieszkana przez 385 osób; 18 lat później liczba mieszkańców wzrosła do 656 osób. W tym okresie ponad połowę ludności stanowili Polacy. W latach 80. XIX stulecia Stanclewo liczyło już 900 mieszkańców. W 1827 roku do miejscowej szkoły podstawowej uczęszczało 38 dzieci. Zajęcia były prowadzone w języku polskim. W 1853 roku liczba uczniów wzrosła do 108. W 1935 roku do niemieckojęzycznej placówki uczęszczało 142 uczniów. Zatrudnionych było 4 nauczycieli. W 1907 roku wybudowano zachowany do czasów obecnych kościół pw. św. Józefa i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Obok kościoła wzniesiono w tym samym czasie budynek plebanii. Aż do 1938 roku w miejscowym kościele głoszono kazania na przemian w języku polskim i w języku niemieckim.

W 1886 roku założono we wsi bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych. W czasie plebiscytu w 1920 roku na 542 osoby uprawnione do głosowania 184 postanowiły głosować za Polską. Cztery lata później, w czasie wyborów do sejmu pruskiego, na Polską Partię Ludową głosowała połowa uprawnionych do uczestnictwa w wyborach. Od 1929 roku aż do wybuchu II wojny światowej w miejscowości działało polskie przedszkole. Natomiast w 1930 roku, staraniem Polsko–Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, uruchomiona została szkoła polska. W pierwszym roku funkcjonowania uczyło się w niej 10 dzieci. Między 1931 a 1939 rokiem liczba uczniów wahała się między 10 a 16. Nauczycielami byli w niej kolejno: Władysław Stachowski, Lucjan Latosiński, Bronisław Chabowski, Leon Kauczor, Stanisław Budych, Joachim Kokowski.

W okresie międzywojennym w Stanclewie działało koło Koło Związku Polaków w Niemczech, koło Związku Towarzystw Młodzieży, drużyna harcerska, która weszła w skład Hufca Wschodniopruskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech i biblioteka polska (zlikwidowana 22 sierpnia 1939 roku). W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 934 osoby. W chwili wybuchu wojny polscy działacze ze Stanclewa zostali wysiedleni lub aresztowano. Część z nich trafiła do obozów koncentracyjnych. Po 1945 roku w miejscowości zamieszkali polscy osadnicy.

Ludzie związani z miejscowością

• Krzysztof Banasik (ur. 1965) – muzyk i kompozytor zespołu Kult, były członek zespołu Armia; podobnie jak Brylewski i Budzyński mieszkał w Stanclewie w latach 90.
• Robert Brylewski (ur. 1961) – polski muzyk rockowy i reggaeowy, współzałożyciel zespołów Kryzys, Brygada Kryzys oraz Izrael, na przełomie lat 80. i 90. pomieszkiwał w Stanclewie, gdzie mieściła się siedziba założonego przez niego studia nagraniowego Złota Skała
• Stanisław Budych (1916–?) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Stanclewie
• Tomasz Budzyński (ur. 1962) – muzyk rockowy, poeta, malarz, związany z zespołami: Armia, Siekiera, 2Tm2,3, Budzy, Trupia Czaszka; a w latach 90. mieszkał w Stanclewie
• Bronisław Chabowski (1892–1942) – nauczyciel, organista
• Ludwik Broy (1909-1986) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik Katolickiej Szkoły Polskiej w Stanclewie
• Franciszka Hensel-Szczepańska (1909-1981) – wychowawczyni przedszkoli
• Leon Kauczor (1919–1981) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik Katolickiej Szkoły Polskiej w Stanclewie
• Joachim Kokowski (1914–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, adwokat, kierownik szkoły polskiej w Stanclewie
• Róża Koenigsmann-Pacholska (1916–?) – wychowawczyni przedszkoli polskich
• Lucjan Latosiński (1885–?) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, nauczyciel szkoły polskiej w Stanclewie
• Jan Lubomirski (1905–1970) – urodzony w Stanclewie nauczyciel muzyki, folklorysta, uczeń Feliksa Nowowiejskiego, działacz kulturalny
• Władysław Stachowski (1899–1986) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Stanclewie
• Józef Weinert (1861–1937) – urodzony w Stanclewie rzeźbiarz warmiński, działacz plebiscytowy

Turystyka

• szlak rowerowy: Biskupiec – Rzeck – Rasząg – Zabrodzie – Kobułty – Parelskie Wzgórza – Lipowo – Stanclewo – Bredynki – Dębowo – Czerwonka –Biesowo – jezioro Galk – jezioro Dadaj
• szlak rowerowy o długości 65 km – przebieg trasy: Biskupiec – Stanclewo – Stary Gieląd – Zyndaki – Burszewo – Widryny – Leginy – Samławki – Kabiny – Kolno – Górowo – Kruzy – Labuchy – Biskupiec
• szlak rowerowy o długości 34 km - przebieg trasy: Biskupiec – Stanclewo – Węgój – Biskupiec

Zabytki

• kościół wybudowany w stylu neogotyckim w 1907 roku
• budynek plebanii z 1907 roku
• dwie (późnobarokowa i neogotycka) kapliczki przydrożne z XIX wieku
• trzy drewniane zabytkowe chałupy warmińskie

Multimedia

Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa

Bibliografia

Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [18.12.2013]
Ciekawe Mazury [20.12.2013]
Genealogy.net [20.12.2013]
wikipedia.pl [20.12.2013]