Gryźliny (gmina Nowe Miasto Lubawskie): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Gryźlin | |dopełniacz wsi = Gryźlin | ||
| − | |zdjęcie = [[File: | + | |zdjęcie = [[File:Szkoła w Gryźlinach.jpg|thumb|Budynek szkoły z końca XIX w., źródło: www.wrota.warmia.mazury.pl, 12.09.2013.]] |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Budynek szkoły z końca XIX w. |
|rodzaj miejscowości = wieś | |rodzaj miejscowości = wieś | ||
|województwo = warmińsko - mazurskie | |województwo = warmińsko - mazurskie | ||
Wersja z 07:38, 25 wrz 2013
| Gryźliny | |
| | |
| [[Plik:|240px|Budynek szkoły z końca XIX w.]] Budynek szkoły z końca XIX w.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko - mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Sołectwo | Gryźliny |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gryźliny | |
| Położenie na mapie Polski  Gryźliny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gryźliny (Greszelinge, niem. Grislin) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa toruńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Wieś znajduje się nad Jeziorem Gryźliny. Miejscowość położona jest na terenie gminy Nowe Miasto Lubawskie, która posiada niezwykle urozmaiconą rzeźbę. Obszar gminy obejmuje Pojezierze Brodnickie, Garb Lubawski i głęboko wciętą dolinę Drwęcy. Na terenie gminy występują takie formy jak ozy i kemy, powstałe podczas zlodowacenia w zagłębieniach i szczelinach martwego lodu. Na południe od Nowego Dworu znajduje się oz (eksploatowany jako żwirownia), natomiast na północ od wsi Chrośle i na południe od Jamielnika występują kemy. Oś hydrograficzną gminy stanowi rzeka Drwęca. Znaczną powierzchnię zaś zajmują mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują lasy (14% powierzchni gminy). Ponadto 65% powierzchni gminy stanowi obszar chronionego krajobrazu.
Dzieje miejscowości
Wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1402. Nie znana jest dokładna data lokacji. Trudno jest także nakreślić etymologię nazwy miejscowości. Informacja z roku 1409 podaje, że Mikołaj z Gryźlin otrzymał 9 grzywien za konia użytego w wyprawie na Dobrzyń. W 1414 r. właścicielami wsi byli Mikołaj i Sander. Na przełomie XV i XVI wieku Gryźliny stanowiły własność rodziny Wilkanowskich. W 1501 r. przy podziale między braćmi Wilkanowskimi Gryźliny otrzymuje Mateusz. Od 1570 r. wieś przechodzi w ręce rodziny Działyńskich. W wieku XIX właścicielem wsi był Józef Chrzanowski, a w roku 1890 majątek przejęła Pruska Komisja Kolonizacyjna. Komisja rozparcelowała majątek. Pod koniec XIX w. właścicielem wsi był Józef Chrzanowski. Obszar miejscowości liczył wówczas 2223 mórg z 24 budynkami i 10 domami mieszkalnymi. We wsi mieszkało 154 katolików i 5 ewangelików. Dzieci uczęszczały do szkoły w Jemielnikach. W latach 1934-1938 roku istniała gmina Gryźliny. Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowań wiejskich.
Kultura
We wsi działa świetlica oraz Ochotnicza Straż Pożarna.
Ludzie związani z miejscowością:
Na kartach historii wsi zapisała się rodzina Wilkanowskich.
Zabytki:
We wsi znajduje się zespół podworski z XIX w., kościół z XIX/XX w., cmentarz ewangelicki założony w XIX w., kapliczka z XX w., pomnik upamiętniający mord miejscowej ludności w 1939 r., budynek szkolny z końca XIX w.
Bibliografia:
Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. II, Warszawa 1881, 927 ss.
