Obóz koncentracyjny w Działdowie 1939-1945: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(→‎Zobacz też)
Linia 1: Linia 1:
 +
'''Obóz jeniecki w Działdowie 1939-1945''' - obóz koncentracyjny, w którym zginęło około 15 tys osób. W latach 1939-1945 przez obóz przewinęło się
 +
 +
około 30 tys. ludzi.
 +
 +
 +
 +
Obóz został utworzony na przełomie 1939/1940 roku przy ulicy Grunwaldzkiej z inicjatywy ówczesnego Inspektora Policji Bezpieczeństwa i Służby
 +
 +
Bezpieczeństwa Otto Rascha. Oficjalnie nosił nazwę obozu przejściowego (Durchgangslader). Jego powstanie wiąże się z utworzenie na terenie
 +
 +
miejscowych koszar wojskowych aresztu śledczego. Od połowy stycznia 1940 roku znajdowali się w nim wysiedleni Polacy, których wysyłano następnie do
 +
 +
Generalnej Guberni. W maju 1940 roku nadano mu nazwę wychowawczego obozu pracy (Arbeitserziebungslager). Wkrótce został jednak przekształcony w obóz
 +
 +
pracy przymusowej (Arbeitsstralager).
 +
 +
Obóz zajmował około 8 ha. Bloki zostały orgodzone drewnianym parkanem i drutem kolczastym. W głównym, dwupiętrowym, murowanym budynku znajdowały się
 +
 +
cele dla więźniów, warsztaty i urządzenia gospodarcze. Piwnice wykorzystywano do przetrzymywania więźniów politycznych i wykonywania egzekucji. W
 +
 +
dwóch parterowych, drewnianych budynkach mieściły się magazyny, pralnia oraz kuchnia. W oddzielnym dwupiętrowym budynku przesłuchiwano więźniów;
 +
 +
drugie piętro było przeznaczone dla załogi wartowniczej. Komendantem obozu został Hans Krause, posiadający praktycznie niczym nieograniczą władzę nad
 +
 +
więźniami.Personel nadzorczy składał się z członków POlicji Porządkowej. W maju 1940 roku przystąpiono do organizowania administracji obozu. Obóz
 +
 +
podlegał SS. W 1942 roku został przekształcony w obóz karny.
 +
 +
W lutym, marcu i kwietniu 1940 roku obóz pełnił rolę obozu zagłady. Ofiarami padali polscy działacze społeczni, nauczyciele, ziemianie, duchowni,
 +
 +
którzy do Działdowa trafiali z Hohenbruch, Rudan i Baydritten. Egzekucje przez rozstrzelanie dokonywanie były w lesie, w  okolicach wsi
 +
 +
[[Komorniki]]. Od maja 1940 roku więźniowie z Działdowa byli wysyłani do obozów koncentracyjnych bądź do Generalnej Guberni. W 1941 roku wprowadzono
 +
 +
podział więźniów na trzy kategorie: politycznych, przebywających w celach wychowawczych oraz karnych. Od 1940 roku na skutek akcji wysiedleńczej
 +
 +
zaczęła napływać ludność polska, która przez jakiś czas przebywała w poszczególnych działach obozu. Przez obóz przeszło ok. 5 tys. wysiedleńców. W
 +
 +
większości pochodzili w trzech powiatów: płockiego, ciechanowskiego i białostockiego. Oddział dla wysiedleńców został zlkiwidowany latem 1941 roku.
 +
 +
Od założenia obozu przebywali w nim również więźniowie polityczni, tworzyli jednak niewielką, około 100-osobową grupę. Komendandt obozu Krause
 +
 +
wykonywał rozkazy sądu policyjnego gestapo, w którego gestii leżało wydawanie wyroków na więźniów politycznych. Dokonywał jednak egzekucji również na
 +
 +
"własną rękę''.
 +
 +
Specjalnym więźniami obozu w Działdowie byli Żydzi, których przewożono zazwyczaj z Płocka lub Sierpca. Mordowano ich na tereni obozu lub wywożono do
 +
 +
lasu koło wsi [[Białuty]] i rozstrzeliwano. Od połowy 1942 roku zaczęło przybywać więźniów oskarżanych o mniejsze przestępstwa. Zaczęła wzrastać
 +
 +
liczba więzionych kobiet, dla których przeznaczono oddzielne cele. Większość więźniów była zatrudniana przy brukowaniu ulic, budowie dróg. Więźniowie
 +
 +
posiadający zawód rzemieślniczy pracowali w obozowych warsztatach.Warunki życia w obozie były bardzo ciężkie - zmierzano do jak najdotkliwszego
 +
 +
wyniszczenia fizycznego i psychicznego ludzi. Stan sanitarny urągał wszelkim normom. Dostęp do pomocy medycznej praktycznie nie istniała. Dochodziły
 +
 +
do tego codzienne akty przemocy, bicie, wymierzanie brutalnych "kar". W sierpniu 1941 roku w obozie wybuchła epidemia tyfusu plamistego.Obóz został zamknięty. Komendant Krause uznał, że najskuteczniejszą metodą. Zamordowano 300 z ogólnej liczby 600 ofiar epidemii.
 +
 +
Kolejną specjalną grupę więźniów tworzyli duchowni.Największa liczba księży i zakonników przebywała w obozie w 1941 roku. Wśród nich znalazł się arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (zmarł 28 maja 1941 roku), biskup pomocniczy Leon Wetmański (zmarł 10 października 1941 roku). Od sierpnia 1941 roku w obozie przebywało 35 sióstr z klasztoru kapucynek w Przasnyszu. Do Działdowa trafiło także 36 sióstr pasjonistek, aresztowanych 17 lutego 1941 roku w Płocku i Staroźrebach.
 +
 +
 +
Posiłek (śniadanie) składał się z 12 dkg chleba i ok. pół litra kawy. Na obiad podawano 12 dkg chleba i 0,75 ml zupy. Kolacja składała się z kawy i 12 dkg chleba.
 +
 +
 +
Obóz w Działdowie przestał istnieć w połowie stycznia 1945 roku. Od dnia 18 stycznia do miasta wkroczyły wojska radzieckie.
 +
 +
W obozie śmierć poniósł m.in. [[Bogdan Jełowiecki]], polski konsul z [[Olsztyn|Olsztyna]], [[Jan Piotrowski]], jego zastępca.
 +
 +
 +
 +
Ku czci pomordowanych w obozie w Działdowie przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Chopina ufundowano tablicę pamiątkową. Ponadto na cmentarzu parafialnym
 +
 +
znajdują się zbiorowe mogiły osób zamordowanych w czasie wojny, których zwłoki ekshumowano z różnych miejsc straceń i pochówków z okolic miasta.
 +
<br/>
 +
 +
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
−
...
+
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011.
 +
#Datner Szymon, ''Zbrodnie Werhmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej'', Warszawa 1964.
 +
#[http://www.mailbox.olsztyn.pl/users/mail0239/6/23/historiaobozu.html| Działdowo - historia obozu] [data dostępu: 15.10.2014]
 +
#Grzybowski Michał Marian, ''Obóz hitlerowski w Działdowie w latach 1939-1945'', ''Studia Płockie'', t. XXXII, 2004, s. 193-204.
 +
#''Koszmar: wspomnienia, relacje, dokumenty'', wyb. i oprac. Zygmunt Gertner, Mława 2003.
 +
#Lietz Zygmunt, ''Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913-1945'', Warszawa 1982.
 +
#Obrębska Karolina, ''Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach 1939-1945'', Działdowo 2007.
 +
#Pulcyn Tadeusz, ''Do nieba przez Działdowo'', Warszawa 2000.
 +
#[http://www.dsh.waw.pl/zon/index.php?page=camps&id=235| Zapomniane obozy nazistowskie]  [data dostępu: 15.10.2014]
 
<br/>
 
<br/>
  

Wersja z 22:12, 15 paź 2014

Obóz jeniecki w Działdowie 1939-1945 - obóz koncentracyjny, w którym zginęło około 15 tys osób. W latach 1939-1945 przez obóz przewinęło się

około 30 tys. ludzi.


Obóz został utworzony na przełomie 1939/1940 roku przy ulicy Grunwaldzkiej z inicjatywy ówczesnego Inspektora Policji Bezpieczeństwa i Służby

Bezpieczeństwa Otto Rascha. Oficjalnie nosił nazwę obozu przejściowego (Durchgangslader). Jego powstanie wiąże się z utworzenie na terenie

miejscowych koszar wojskowych aresztu śledczego. Od połowy stycznia 1940 roku znajdowali się w nim wysiedleni Polacy, których wysyłano następnie do

Generalnej Guberni. W maju 1940 roku nadano mu nazwę wychowawczego obozu pracy (Arbeitserziebungslager). Wkrótce został jednak przekształcony w obóz

pracy przymusowej (Arbeitsstralager).

Obóz zajmował około 8 ha. Bloki zostały orgodzone drewnianym parkanem i drutem kolczastym. W głównym, dwupiętrowym, murowanym budynku znajdowały się

cele dla więźniów, warsztaty i urządzenia gospodarcze. Piwnice wykorzystywano do przetrzymywania więźniów politycznych i wykonywania egzekucji. W

dwóch parterowych, drewnianych budynkach mieściły się magazyny, pralnia oraz kuchnia. W oddzielnym dwupiętrowym budynku przesłuchiwano więźniów;

drugie piętro było przeznaczone dla załogi wartowniczej. Komendantem obozu został Hans Krause, posiadający praktycznie niczym nieograniczą władzę nad

więźniami.Personel nadzorczy składał się z członków POlicji Porządkowej. W maju 1940 roku przystąpiono do organizowania administracji obozu. Obóz

podlegał SS. W 1942 roku został przekształcony w obóz karny.

W lutym, marcu i kwietniu 1940 roku obóz pełnił rolę obozu zagłady. Ofiarami padali polscy działacze społeczni, nauczyciele, ziemianie, duchowni,

którzy do Działdowa trafiali z Hohenbruch, Rudan i Baydritten. Egzekucje przez rozstrzelanie dokonywanie były w lesie, w okolicach wsi

Komorniki. Od maja 1940 roku więźniowie z Działdowa byli wysyłani do obozów koncentracyjnych bądź do Generalnej Guberni. W 1941 roku wprowadzono

podział więźniów na trzy kategorie: politycznych, przebywających w celach wychowawczych oraz karnych. Od 1940 roku na skutek akcji wysiedleńczej

zaczęła napływać ludność polska, która przez jakiś czas przebywała w poszczególnych działach obozu. Przez obóz przeszło ok. 5 tys. wysiedleńców. W

większości pochodzili w trzech powiatów: płockiego, ciechanowskiego i białostockiego. Oddział dla wysiedleńców został zlkiwidowany latem 1941 roku.

Od założenia obozu przebywali w nim również więźniowie polityczni, tworzyli jednak niewielką, około 100-osobową grupę. Komendandt obozu Krause

wykonywał rozkazy sądu policyjnego gestapo, w którego gestii leżało wydawanie wyroków na więźniów politycznych. Dokonywał jednak egzekucji również na

"własną rękę.

Specjalnym więźniami obozu w Działdowie byli Żydzi, których przewożono zazwyczaj z Płocka lub Sierpca. Mordowano ich na tereni obozu lub wywożono do

lasu koło wsi Białuty i rozstrzeliwano. Od połowy 1942 roku zaczęło przybywać więźniów oskarżanych o mniejsze przestępstwa. Zaczęła wzrastać

liczba więzionych kobiet, dla których przeznaczono oddzielne cele. Większość więźniów była zatrudniana przy brukowaniu ulic, budowie dróg. Więźniowie

posiadający zawód rzemieślniczy pracowali w obozowych warsztatach.Warunki życia w obozie były bardzo ciężkie - zmierzano do jak najdotkliwszego

wyniszczenia fizycznego i psychicznego ludzi. Stan sanitarny urągał wszelkim normom. Dostęp do pomocy medycznej praktycznie nie istniała. Dochodziły

do tego codzienne akty przemocy, bicie, wymierzanie brutalnych "kar". W sierpniu 1941 roku w obozie wybuchła epidemia tyfusu plamistego.Obóz został zamknięty. Komendant Krause uznał, że najskuteczniejszą metodą. Zamordowano 300 z ogólnej liczby 600 ofiar epidemii.

Kolejną specjalną grupę więźniów tworzyli duchowni.Największa liczba księży i zakonników przebywała w obozie w 1941 roku. Wśród nich znalazł się arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (zmarł 28 maja 1941 roku), biskup pomocniczy Leon Wetmański (zmarł 10 października 1941 roku). Od sierpnia 1941 roku w obozie przebywało 35 sióstr z klasztoru kapucynek w Przasnyszu. Do Działdowa trafiło także 36 sióstr pasjonistek, aresztowanych 17 lutego 1941 roku w Płocku i Staroźrebach.


Posiłek (śniadanie) składał się z 12 dkg chleba i ok. pół litra kawy. Na obiad podawano 12 dkg chleba i 0,75 ml zupy. Kolacja składała się z kawy i 12 dkg chleba.


Obóz w Działdowie przestał istnieć w połowie stycznia 1945 roku. Od dnia 18 stycznia do miasta wkroczyły wojska radzieckie.

W obozie śmierć poniósł m.in. Bogdan Jełowiecki, polski konsul z Olsztyna, Jan Piotrowski, jego zastępca.


Ku czci pomordowanych w obozie w Działdowie przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Chopina ufundowano tablicę pamiątkową. Ponadto na cmentarzu parafialnym

znajdują się zbiorowe mogiły osób zamordowanych w czasie wojny, których zwłoki ekshumowano z różnych miejsc straceń i pochówków z okolic miasta.


Bibliografia

  1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
  2. Datner Szymon, Zbrodnie Werhmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej, Warszawa 1964.
  3. Działdowo - historia obozu [data dostępu: 15.10.2014]
  4. Grzybowski Michał Marian, Obóz hitlerowski w Działdowie w latach 1939-1945, Studia Płockie, t. XXXII, 2004, s. 193-204.
  5. Koszmar: wspomnienia, relacje, dokumenty, wyb. i oprac. Zygmunt Gertner, Mława 2003.
  6. Lietz Zygmunt, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913-1945, Warszawa 1982.
  7. Obrębska Karolina, Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach 1939-1945, Działdowo 2007.
  8. Pulcyn Tadeusz, Do nieba przez Działdowo, Warszawa 2000.
  9. Zapomniane obozy nazistowskie [data dostępu: 15.10.2014]


Przypisy


Zobacz też

Kamińsk

Obóz jeniecki w Stabławkach

Obóz jeniecki w Olsztynku

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Obóz_koncentracyjny_w_Działdowie_1939-1945&oldid=98746”