Kamionek Wielki

Kamionek Wielki
Kamionek Wielki. Dom podcieniowy z 1772 roku, źródło: commons.wikimedia.org [12.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Gmina	Tolkmicko
Liczba ludności (2010)	506 (łącznie: Kamionek Wielki, Rangóry)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kamionek Wielki
Położenie na mapie Polski Kamionek Wielki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kamionek Wielki (niem. Groß Steinort) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Tolkmicko.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 506 mieszkańców (łącznie: Kamionek Wielki i Rangóry). Aktualnie funkcję sołtysa wsi sprawuje Grzegorz Zegzuła.

Położenie

Wieś jest położona nad Zatoką Elbląską, na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, w odległości 10 km od Tolkmicka i 13 km od Elbląga.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1315 roku, kiedy Kamionek Wielki otrzymał przywilej lokacyjny. Jego odbiorcą był zasadźca, niejaki Arnold. Przywilej przyznawał na rzecz wsi 24 włóki ziemi. W 1457 roku król Władysław Jagiełło podjął decyzję o przyłączeniu wsi do Elbląga. W tym okresie Kamionek Wielki znany był ze swojej karczmy, w której gościła regularnie 15-osobowa grupa bandytów. W tym czasie we wsi istniał także młyn wodny. Na początku XIV wieku obiekt należał do młynarza o imieniu Jan.

Na początku XVI wieku w miejscowości powstał port rybacki, a w 1509 roku pierwsza cegielnia. W XVI stuleciu do Kamionka Wielkiego zaczęli również przybywać nowi osadnicy: Holendrzy i Niemcy. W 1577 roku gdańszczanie pustoszący terytorium elbląskie napadli na port w Kamionku Wielkim i zniszczyli miejscową cegielnię. Ta ostatnia została wkrótce odbudowana. Aż do początku XIX wieku działalnością cegielni kierował Elbląg. W tym stuleciu mieszkańcy Kamionka Wielkiego zaczęli uprawiać sady czereśniowe. Wielu miejscowych rybaków przewoziło towary Szlakiem Bursztynowym i Kopernikowskim.

Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął się okres wysiedleń niemieckiej ludności. Nowi osadnicy przybywali z terenu Wileńszczyzny, Ukrainy, Białorusi, z Polski centralnej, wschodniej, a także z Pomorza. Głównym źródłem utrzymania było rybołówstwo.

Obecnie Kamionek Wielki skupia się na wykorzystaniu w pełni swoich walorów turystycznych. Agroturystyka (w tym promocja przysmaków lokalnej kuchni, głównie potraw rybnych), sporty wodne, a przede wszystkim walory przyrodnicze mają stanowić główne atuty współczesnego Kamionka Wielkiego.

Gospodarka

• Gospodarstwo Agroturystyczne "Widok"
• sklep spożywczy

Organizacje i stowarzyszenia

• Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Kamionek Wielki "Wielki Kamień"
• Koło Gospodyń Wiejskich

Religia

• Parafia pw. Chrystusa Króla w Radziejach

Edukacja

• Szkoła Podstawowa Specjalna w MOW w Kamionku Wielkim
• Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Kamionku Wielkim
• Gimnazjum Specjalne w MOW w Kamionku Wielkim

Turystyka

• port rybacki
• Kolej Nadzalewowa
• Pas Nadzalewowy Wysoczyzny Elbląskiej
• Wioska Ryb i Szuwarów
• Szlak Wysoczyzny Elbląskiej: Bażantarnia (Elbląg) – Jagodnik – Jezioro Martwe – Pagórki – rezerwat Buki Wysoczyzny Elbląskiej – Kadyny – Suchacz – Kamionek Wielki

Zabytki

• dom podcieniowy nr 30 (1772 r.)
• cmentarz ewangelicki znajdujący się obok dawnego grodziska pruskiego z XII wieku

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Miejsca z duszą. Miejscowości tematyczne Warmii i Mazur, tekst Mira Stankiewicz i in., Elbląg 2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.12.2014]
miejscazdusza.pl [12.12.2014].