Wyblin jednolistny

Wyblin jednolistny
Malaxis monophyllos (L.) Sw.
{{{L}}}
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Rodzaj	wyblin
Gatunek	Wyblin jednolistny
Synonimy

Wyblin jednolistny ( Malaxis monophyllos (L.) Sw. ) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych(Orchidaceae), rzędu szparagowców (Asparagales)

Morfologia

Wyblin jednolistny jest rośliną wieloletnią (bylina), niepozorną, wytwarzającą pęd od 7 do 40 cm. Podstawę łodygi stanowi pseudobulwa (nibybulwka) długości 1 - 2 cm, , jajowatostożkowata. W dolnej części łodygi znajdują się pochwiaste, łuskowate liście, nad nimi wyrasta jeden, (rzadko dwa) liść asymilacyjny, kształtu od jajowatego do eliptycznego, z pochwiastą nasadą długości do 10 cm. Pęd rozwija się wiosną, kwitnienie aż do sierpnia. Kwiaty skupione w groniasty kwiatostan w liczbie od 5 do 80. Kwiaty niepozorne, zielone lub żółtozielone. Przysadki krótsze od szypułek kwiatowych. Warżka długości 2-3mm , ma kształt muszelkowaty, z wyraźnie wydłużonym i ostrym szczytem, bez ostrogi. Inne listki okwiatu 2-3 mm długości , zewnętrzne- lancetowate , wewnętrzne -równowąskie. Zalążnia do 3 mm długości, prętosłup jasnozielony. Nasiona wysiewają się na przełomie sierpnia i września. Rozmnaża się zarówno z nasion jak i wegetatywnie.

Występowanie:.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek okołopolarny i borealno-górski, występuje w północnej części Ameryki Północnej i Eurazji. W południowej części zasięgu głównie w obszarach wyżynno-górskich. W Polsce rzadko notowany w Karpatach i na Pomorzu, bardzo rzadko w innych częściach kraju. Znanych jest około 300 stanowisk, które znajdują się na dwóch obszarach oddzielonych dysjunkcją. Pierwszy z tych obszarów znajduje się w północnej części kraju i obejmuje Pobrzeże Bałtyckie i Pojezierze Bałtyckie. Drugi obszar obejmuje wyżynno-górską południową część kraju. W Karpatach podany został z około 60 stanowisk, ale połowa z nich jest już wymarła. Z karpackich populacji istnieją jeszcze na stanowiskach w Beskidzie Żywieckim, w Pieninach, na Pogórzu Cieszyńskim, w Tatrach i pojedyncze stanowiska na Dołach Jasielsko-Sanockich, w Beskidzie Niskim, na Pogórzu Ciężkowickim i w Bieszczadach. Podawany był też latach 1960. w Gorcach i latach 1920. w Beskidzie Sądeckim. W latach 80. i 90. XX wieku odkryto natomiast dużo stanowisk tej rośliny na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej. W pasie Nizin Środkowopolskich wyblina jednolistnego nie odnotowano. Gatunek był notowany na ternie Polski do 1220 m n.p.m. br/>

N a Warmii i Mazurach znaczna część stanowisk wyblina jednolistnego zanikła. Odnotowany w obszarzeNatura 2000 Ostoja Welska. br/> Na terenach górskich rośnie w murawach nawapiennych w piętrze regla dolnego. Na niżu gatunek ten związany jest z torfowiskami niskimi i przejściowymi. Notowany jest także w wilgotnych lasach liściastych i w borach sosnowych. Na stanowiskach rośnie zwykle kilka-kilkanaście egzemplarzy, jedynie na Wyżynie Śląskiej występują bardziej liczne populacje, składające się nawet z setek roślin.

Wartość użytkowa

Wyblin jednolistny jest gatunkiem bardzo rzadkim, objętym w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, zaliczony do kategorii V (narażony). Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin, należy do kategorii LR (niskie ryzyko zagrożenia). Ilość jego stanowisk jest trudna do określenia, ponieważ ze względu na bardzo małe rozmiary bywa nieraz niezauważany. W Polsce północno-zachodniej gatunek uznany jest za wymarły, w Polsce północno-wschodniej zginęła znaczna większość stanowisk. Zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie torfowisk i lasów wilgotnych, zarastanie jego stanowisk przez inne, bardziej ekspansywne rośliny, wprowadzanie drzew iglastych na siedliskach żyznych lasów liściastych.

Ciekawostki

Gatunek zróżnicowany na trzy odmiany: Malaxis monophyllosvar. brachypoda (A.Gray) P.Morris & Eames - występuje w Ameryce Północnej; Malaxis monophyllosvar. monophyllos - rośnie w całym zasięgu gatunku; Malaxis monophyllosvar. obtusaTsukaya&H.Okada - występuje w Nepalu
Obecnie prowadzone są badania dotyczące historii kolonizacji gatunku, ze szczególnym uwzględnieniem relacji między południowymi (górskimi i wyżynnymi) i północnymi (borealnymi) populacjami. Badania genetyczno-demograficznym, umożliwią określenie relacji między cechami historii życia, właściwościami populacji, a ich genetyczną różnorodnością.
Bardzo rzadko trafiają się osobniki o 2 lub 3 liściach.

Bibliografia

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006.
K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyblin_jednolistny

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 81)

http://labmol.uwb.edu.pl/index.php/pl/opisy/54-wyblin-jednolistny-malaxis-monophyllos.html