Łukasz Watzenrode

Łukasz Watzenrode
Portret nieznanego malarza. Reprodukcja w zbiorach Muzeum Mikołaja Kopernika w Toruniu. Źródło: Commons.Wikimedia
Data i miejsce urodzenia	ur. 30 października 1447 r. Toruń
Data i miejsce śmierci	zm. 29 marca 1512 r. Toruń

Łukasz Watzenrode (ur. 30 października 1447 r. w Toruniu, zm. 29 marca 1512 r. w Toruniu) – biskup warmiński, dyplomata, wuj Mikołaja Kopernika.

Życiorys

Urodził się w rodzinie toruńskiego ławnika Łukasza i Katarzyny z domu Pekau. Od 1489 r. przebywał na Warmii. Zmarł w wieku 65 lat. Został pochowany w katedrze fromborskiej.

Szkoła i wykształcenie

W 1atach 1463–1464 studiował na Uniwersytecie w Krakowie, a następnie w Kolonii (1465–1468), gdzie uzyskał magisterium sztuk wyzwolonych. Studia kontynuował też w Bolonii (1470–1473) i tam uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego. W 1478 r. otrzymał święcenia kapłańskie.

Praca

Jeszcze przed obroną doktoratu na uczelni bolońskiej pracował tam w charakterze wykładowcy. Po powrocie do Torunia w 1474 r. uczył w szkole parafialnej przy kościele św. Jana. W 1475 r. otrzymał kanonię chełmińską, a następnie także włocławską (1478), gnieźnieńską (1484), archidiakonat kaliski (1482) i scholasterię łęczycką (1485). Od 1479 r. był również członkiem kapituły we Fromborku, a chociaż nie rezydował na Warmii, na życzenie biskupa Mikołaja Tungena został jego koadiutorem z prawem następstwa.

Jesienią 1488 r. wyjechał do Rzymu, by uzyskać poparcie Stolicy Apostolskiej, i tam dotarła do niego wiadomość o śmierci biskupa oraz elekcji (19 lutego 1489 r.) jego osoby na biskupstwo warmińskie. Wbrew woli króla polskiego, który zamierzał osadzić w Lidzbarku swego syna Fryderyka, bullę konfirmacyjną Innocentego VIII otrzymał 18 maja 1489 r. właśnie Watzenrode. Przybył on w przebraniu księgarza na Warmię i wówczas doszło do ostrego konfliktu z Kazimierzem Jagiellończykiem. Dopiero jego syn Jan Olbracht uznał w 1494 r. prawa Watzenrodego do biskupstwa. Jako zwierzchnik diecezji przeprowadził synod diecezjalny w 1496 r., a w 1497 r. mianował kanonikiem warmińskim swojego siostrzeńca Mikołaja Kopernika.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Biskup był doradcą królów polskich i popierał ich centralizacyjną politykę wobec Warmii i dzielnicy pruskiej. Jako prezes Rady Pruskiej odgrywał decydującą rolę w życiu stanowym Prus Królewskich. Podważał prawne podstawy obecności Krzyżaków w Prusach i wystąpił z projektem przeniesienia ich na Podole (jako obrońców granic przed atakami tatarskimi i tureckimi). Broniąc się przez rewindykacyjnymi planami wielkiego mistrza zalecał kapitule, aby po jego śmierci biskupem warmińskim obrała jednego z panów koronnych (Rafała Leszczyńskiego lub Jana Oleśnickiego). Zamierzał też utworzyć dla całych Prus odrębną metropolię (ze stolicą w Lidzbarku).

Był dobrym administratorem biskupstwa i dbał o poprawę dyscypliny wśród duchowieństwa oraz zapewnienie wiernym właściwej opieki duszpasterskiej. Współpraca kanoników z biskupem nie zawsze układała się jednak pomyślnie. Często nie podzielali oni jego zdania na temat przyszłości Warmii. Relacje te utrudniał też apodyktyczny charakter Watzenrodego, który nie znosił sprzeciwu.

Był mecenasem sztuki, kościoły Warmii zawdzięczają mu wiele cennych dzieł, ołtarzy, kielichów, szat liturgicznych. Do dzisiaj we fromborskiej katedrze zachował się m.in. ufundowany przez niego relikwiarz. Biskup ufundował także płytę nagrobną biskupa Legendorffa do kościoła pw. św. Katarzyny w Braniewie. Zezwolioł na wybudowanie kaplicy w Węgorzewie i przeznaczył środki na odbudowę zniszczonego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela w Biskupcu. Dzięki jego działaniom wzmocniono też obronność zamku w Reszlu.

Biskup zgromadził pokaźny księgozbiór, inicjował druk pierwszych na Warmii ksiąg liturgicznych, miał w planach powołanie uniwersytetu w Elblągu. W 1489 r. w kościele w Srokowie ustanowił wikariat ku czci Trójcy Świętej, Najświętszej Marii Panny oraz świętych: Fabiana, Sebastiana, Katarzyny i Barbary.

Ciekawostki

• Zachowała się fotografia jego portretu, przemalowanego w XVII wieku, a który spłonął w Braniewie w 1945 r.

Bibliografia

1. Borawska Teresa, Watzenrode Łukasz, w: Słownik Biograficzny Kapituły Warmińskiej, Olsztyn 1996,„Hosianum”, s. 268-269.
2. Król Maciej, Biskupi warmińscy z XVI wieku, „Wurman” 2002, nr 1, s. 6-7.
3. lek, Uniwersytet - nauczycielowi i biskupowi, „Wiadomości Uniwersyteckie UWM” 2011, nr 2, s. 3.
4. Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, T. 2, L-Ż, Olsztyn 1988, Wydawnictwo Pojezierze, s. 200-203.

Zobacz też

• Biskup Łukasz Watzenrode, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.lidzbarkwarminski.pl, dostęp 18.01.2015 r.