Jan Brejski

Jan Brejski
Jan Brejski Źródło: Commons Wikimedia [17.11.2014]
Data i miejsce urodzenia	20 lutego 1863 r. Pączewo
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 1934 r. Toruń
Zawód	działacz narodowy, polityk, dziennikarz, wydawca

Jan Brejski (ur. 20 lutego 1863 r. w Pączewie, zm. 10 grudnia 1934 r. w Toruniu) – działacz narodowy, polityk, dziennikarz, wydawca.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Uczęszczał do gimnazjum w Pelplinie, Chełmnie i Starogardzie. Z ostatniej z wymienionych szkół został wydalony za działalność patriotyczną. Maturę zdawał w Krakowie. Następnie rozpoczął studia na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Działalność kulturalna, społeczna i polityczna

W latach 90. XIX wieku, w okresie pobytu w Niemczech, wydawał i redagował pismo "Wiarus Polski". W latach 1894–1922 razem z bratem Antonim wydawał "Gazetę Toruńską". W latach 1924–1930 redagował i wydawał pismo "Wiarus" we francuskim Lille.

Od 1893 roku działał w Nadrenii i Westfalii. Był współzałożycielem Związku Polaków w Niemczech oraz Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w Bochum (1902). W tym okresie współpracował już z Warmiakami i Mazurami. Brejski zainicjował również utworzenie w Chełmnie Towarzystwa Wiecowego obejmującego swym zasięgiem także Warmię. W latach 1903–1905 oraz 1907–1912 był posłem do niemieckiego parlamentu i aktywnym członkiem Koła Polskiego w Berlinie. Kilkakrotnie odwiedzał Warmię, przemawiając na wiecach polskich w Purdzie i Gietrzwałdzie.

Od 1916 roku stał na czele Komitetu Wykonawczego w Bochum zrzeszającego wszystkie polskie organizacje i stowarzyszenia w Niemczech. Jan Brejski był jednym z założycieli Narodowego Związku Robotników w Westfalii zawiązanego w 1917 roku. Od 1920 roku działał także w Narodowej Partii Robotniczej. W latach 1913–1921 był członkiem Rady Narodowej w Poznaniu, która swym zasięgiem obejmowała również Warmię i Mazury.

W 1919 roku został posłem Sejmu Ustawodawczego Rzeczpospolitej Polskiej, a następnie podsekretarzem stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej. W latach 1920–1924 sprawował funkcję wojewody pomorskiego w Toruniu. W 1919 roku działał w interesie Warmii, Mazur i Pomorza przy delegacji polskiej w Paryżu.

W czerwcu 1920 roku Jan Brejski w imieniu posłów Narodowego Stronnictwa Robotników wysunął propozycję, aby rząd polski podjął uchwałę o niemożności przeprowadzenia plebiscytu na Warmii i Mazurach w panujących wówczas warunkach terroru i szykanowania społeczności polskiej. Wniosek przyjęto, a rząd interweniował w poselstwie brytyjskim w Warszawie. W późniejszym czasie Brejski podjął się utworzenia Komitetu Pomocy Uchodźcom prześladowanym po plebiscycie. Jako wojewoda zajmował się przede wszystkim Działdowszczyzną, wspierając wszelkie akcje na rzecz Mazurów.

Bibliografia biograficzna

Mańkowski Alfons, Brejski Jan, Polski Słownik Biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 426.
Oracki Tadeusz,Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku, Warszawa 1983.
Sukertowa-Biedrawina Emilia, Dawno a niedawno: wspomnienia, Olsztyn 1965.