Chrośle

Chrośle
Żniwa na starym zdjęciu w Chrośle - lata 50. XX w. Źródło: www.blog.archiwa.org [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Nowe Miasto Lubawskie
Sołectwo	Chrośle
Liczba ludności (2012)	341
Strefa numeracyjna	(+48) 56
Tablice rejestracyjne	NNM
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chrośle
Położenie na mapie Polski Chrośle
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Chrośle (Kruszell, Crossel, Chróśle) - wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2012 roku wieś liczyła 341 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Marek Miecznikowski.

Położenie

Miejscowość położona jest około 6 km od Nowego Miasta Lubawskiego, nieopodal jeziora Szaleniec.

Dzieje miejscowości

Wieś lokowano 1340 r. Pierwszym sołtysem był Tileman Freymfal. Nazwa miejscowości pochodzi od polskiego słowa - kruszyna. W XIV w. we wsi funkcjonowała Parafia pw. św. Wawrzyńca. W jej skład wchodził również Nowy Dwór Bratiański i młyn Ruda. Kościół został zniszczony w wyniku wojen polsko-krzyżackich. Świątynię odbudowano w XV w. Do wojen szwedzkich istniała tutaj również szkoła przykościelna. W XVI w. wieś należała do starostwa w Bratianie. W XVII w. we wsi wybudowano nowy kościół. Świątynię rozebrano w XVIII w. Pod koniec XIX w. wieś zajmował powierzchnię 3023 mórg. Katolików w tym czasie było 321, a ewangelików 120. W XIX w. we wsi powstał budynek szkolny, w którym wspólnie uczyły się dzieci pochodzenia niemieckiego i polskiego. Przed II wojną światową wzrosła liczba ludności wsi pochodzenia niemieckiego. W 1938 r. miejscowość zamieszkiwały 424 osoby.

Gospodarka

We wsi działa Kółko Rolnicze, które wykonuje naprawy sprzętu rolniczego.

Kultura

W miejscowości znajduje się świetlica.

Bezpieczeństwo

We wsi działa najstarsza w gminie Ochotnicza Straż Pożarna.

Ludzie związani z miejscowością

• Prawdopodobnie w nieistniejącym już kościele pochowano Jana Działyńskiego - starostę bratiańskiego.

• We wsi urodził się ks. Leonard Marchlewski - męczennik Kościoła katolickiego na Warmii i Mazurach.

• Mieszkał tutaj lkwim:Franciszek Chabrowski (1899-1978) - działacz plebiscytowy na Warmii, uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz.

• Po 1945 r. sołtysami byli:Marek Elminowski, Józef Kwiatkowski, Józef Kuczmarski, Franciszek Jastrzębski, Władysław Maliszewski,Alfons Maliszewski.

• Z Chrośla wywodzi się ród Marchlewskich - tu urodził się Józef Franciszek - ojciec Juliana i Leona Marchlewskich. Wyprowadził się do Włocławka, gdzie urodzili się jego synowie Leon - chemik, Julian - z zawodu ekonomista i estetyk, a z zajęcia rewolucjonista.

Zabytki

• cmentarz ewangelicki z XIX w.
• kapliczka z XX w.
• budynek szkoły z XX w.
• domy murowane z XIX w.

Zakończenie roku w szkole w Chrośle - 1969 r.
Źródło: gwizdziny.archiwa.org [12.09.2013.]

Turystyka

Przez wieś przebiega szlak pieszy, prowadzący z Nowego Miasta Lubawskiego, poprzez Nawrę i Chrośle do Radomna.

Bibliografia

Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
Grabowski Stanisław, W cieniu bratiańskiego zamku. Z dziejów Gminy Nowe Miasto Lubawskie, Warszawa 2010, 343 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego t. I, Warszawa 1880, 960 ss.
Witkowski Zbigniew, Nowe Miasto. Z dziejów Miasta i Powiatu, Olsztyn 1963, 240 ss.
Gmina Nowe Miasto Lubawskie
Internetowe Archiwum [12.09.2013.]