Szymbark

Szymbark
[[Plik: Zamek w Szymbarku Źródło: http://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php?stadt=98, dostęp 23 września 2013 |240px|Szymbark]]
Państwo	Polska
Województwo	Warmińsko-Mazurskie
Powiat	Iławski
Gmina	Iława
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Szymbark
Położenie na mapie Polski Szymbark
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Szymbark (niem. Schönberg) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko – mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława.

Charakterystyka fizjograficzna:

Urozmaicenie w sandrowo – morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego powiatu iławskiego. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko Iławy, w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi Iława – Szymbark. W okolicach Szymbarka występuje pospółka wodno – lodowcowa. Wykorzystywana jest w budownictwie do robót betoniarskich i zapraw murarskich, a ponadto do wyrobu kręgów studziennych i pustaków. Na dużą skalę pospółka jest eksploatowana w żwirowni POZH Szymbark.

Dzieje miejscowości:

Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. Zniszczona została również karczma. W 1527 roku, po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego, kapituła oddała Szymbark księciu Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do roku 1905. W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem , karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków.

Ludzie związani z miejscowością:

Zabytki:

Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa.

Gospodarka:

W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku. W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR. Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).

Kultura:

Bibliografia:

Szymbark, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.
Iława z dziejów miasta i powiatu, red. M. Lossman, Olsztyn 1972.

Zobacz też

Boss (dyskusja) 10:42, 23 wrz 2013 (CEST)