Babięta

Babięta
Stanica Wodna Stanica Wodna
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Piecki
Sołectwo	Babięta
Liczba ludności (2012)	177 osób
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Babięta
Położenie na mapie Polski Babięta
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Babięta (niem. Babenten, Babienten) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, powiat mrągowski, gmina Piecki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Położenie

Wieś położona nad rzeką Babięcką Strugą, na szlaku kajakowym rzeki Krutyni. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Miejscowość położona jest na terenie gminy Piecki, której obszar leży w zasięgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej na wyniesieniu mazursko–suwalskim. W podłożu ukształtowały się skały osadowe w dwóch erach geologicznych: mezozoicznej i kenozoicznej.

Dzieje miejscowości

Wieś lokowana została nad rzeką Babięta, która stanowiła granicę pomiędzy komturstwem elbląskim, a komturstwem bałgijskim oraz między wójtostwem szczycieńskim, a szestneńskim. Nazwa wsi jest pochodzenia staropruskiego i powstała od pobliskich jezior: Babięty Wielkie i Babięty Małe. Jeziora te dawniej zapisywane były pod nazwami Bawand (1283 r.), Babant (1388 r.), Babat (1388 r.). Etymologicznie najprawdopodobniej wywodzi się od słowa oznaczającego "babę" w znaczeniu "wiedźma, czarownica". Gustaw Leyding uważa, że słowo to zostało zapożyczone z języka słowiańskiego (polskiego). W miejscu obecnej wsi w XV w. mieściła się osada hutnicza, która początkowo podlegała wójtom krzyżackim, a później starostom książęcym z Szestna. Kuźnica hutnicza dzierżawiona była przez mistrzów kowalskich, którzy otrzymali prawo do rybołówstwa i piwowarstwa (na własną potrzebę) oraz bezpłatny wyrąb drzewa. Ostatni z przywilejów był szczególnie ważny, gdyż umożliwiał wytwarzanie węgla drzewnego przeznaczonego do huty. Do celów wytwórczych korzystano także z rudy darniowej, pozyskiwanej w ramach szarwarku przez ludność z okolicznych wsi. Wschodnia część wsi, która podlegała pod wójtostwo z siedzibą w Szestnie, została założona w 1570 r. Zachodnia część wsi, będąca pod władzą wójtostwa (późniejszego starostwa) w Szczytnie, powstała w połowie XVII w. W czasie wojny polsko-szwedzkiej (1655-1660) kuźnica uległa zniszczeniu. Odbudowana, funkcjonowała jeszcze do 1727 r. W kuźnicy zajmowano się głównie produkcją kowadeł, lemieszy i innych wyrobów żelaznych, które w większości przeznaczone były na potrzeby rolnicze. Wiadomo, że w XIX w. po hucie pozostała jedynie szlaka, którą przewieziono do Katowic w celu wykorzystania do wydobywania żelaza. We wschodniej części wsi w 1785 r. było 6 domów i młyn, a w zachodniej 13 domów. Młyn książęcy wymagał uiszczania rocznej opłaty dzierżawnej, która w 1651 r. wynosiła trzy łaszty żyta i sześć tuczników. Przy młynie znajdował się także tartak. Młyn i tartak funkcjonowały do 1930 r. Zachodni i wschodni obszar wsi połączony został w 1816 r. W tym samym roku wieś włączono do powiatu mrągowskiego.

Gospodarka

We wsi znajduje się lądowisko Babięta dla małych samolotów (mazuryairfields.pl) i sklep spożywczy. Działają tutaj także: gospodarstwo agroturystyczne oraz stanica wodna PTTK.

Kultura

We wsi funkcjonuje świetlica, organizowane są tu również festyny i pikniki.

Zabytki

We wsi znajduje się młyn wodny z początku XX w. - obecnie mieści się tu mała elektrownia wodna.

Elektrownia w Babiętach

Bibliografia

Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.