Pierzchały

Pierzchały
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Płoskinia
Liczba ludności (2010)	255
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pierzchały
Położenie na mapie Polski Pierzchały
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pierzchały (niem. Pettelkau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 255 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Henryk Haliński.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Warmińskiej, na wschód od Jeziora Pierzchalskiego i Pasłęki, 12 km na południe od Braniewa i 8 km na zachód od Płoskini; na zachód od wsi przebiega droga krajowa nr 22 oraz linia kolejowa na odcinku Braniewo - Młynary - Elbląg.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona jako majątek szlachecki. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1296 roku, gdy został wymieniony w przywileju lokacyjnym wsi Chruściel. Pierzchały otrzymały przywilej w 1311 roku, a niedługo potem przeszła w ręce biskupa warmińskiego, ten zaś nadał ją kapitule kolegiackiej. Wieś pozostała własnością kapituły do 1378 roku, nawet gdy jej siedzibę przeniesiono w połowie stulecia do Głotowa, a następnie do Dobrego Miasta. We wspomnianym 1378 roku wieś przeszła na własność biskupa Henryka Sorboma; już od kilkunastu lat działała tu wówczas karczma.

W XV wieku Pierzchały zostały spustoszone w wyniku wojen polsko-krzyżackich; zasiedlono ją ponownie staraniem biskupa Łukasza Watzenrode. W 1495 roku - roku odnowienia przywileju - wieś liczyła 44,5 łanu; cztery łany należały do kościoła, a trzy do sołtysa. W XVI wieku wieś ponownie została zniszczona w wyniku działań wojennych i niemal zupełnie opuszczona; zagospodarowano ją znów dopiero w 1586 roku. W 1656 roku Pierzchały liczyły 29,5 łanu, 15 łanów należało do jezuitów z Braniewa, a poza tym było tu zaledwie sześciu gospodarzy i karczmarz. Po wojnach szwedzkich raz jeszcze większość ziemi leżała odłogiem. W 1783 roku była to wieś królewska.

Kościół we wsi wybudowano prawdopodobnie już w połowie XIV wieku. Został on całkowicie zniszczony podczas II wojny światowej. Szkołę założono tu w 1798 roku, a uczęszczało do niej wówczas 19 dzieci. W 1910 roku miała ona dwie klasy i setkę dzieci z Pierzchałów i okolicznych mniejszych wsi.

W 1939 roku większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 78 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, 29 - w handlu i komunikacji.

Liczba mieszkańców i gospodarstw

1783 - 30 gospodarstw

1820 - 195 osób, 29 gospodarstw

1857 - 272 osoby

1905 - 354 osoby

1933 - 535 osób

1939 - 488 osób, 105 gospodarstw

Zabytki

• Kościół pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach

Ludzie związani z miejscowością

• Henryk III Sorbom (ok. 1340-1401) – biskup warmiński w latach 1373–1401.

Bibliografia

1. Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
4. Gminna ewidencja zabytków w: Plan rozwoju lokalnego dla gminy Płoskinia [data dostępu: 12.11.2013]
5. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
6. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]