Pajtuny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Pajtun |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olsztyński | |powiat = olsztyński | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 127 | + | |liczba ludności = 127 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Pajtuny ''' (niem. ''Pathaunen '') – | + | ''' Pajtuny ''' (niem. ''Pathaunen '') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców <ref>łącznie Pajtuny, [[Nowe Pajtuny]], [[Pajtuński Młyn]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Sławomir Nafalski]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html/ Strona Gminy Purda] [14.10.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]],3 km na północ od [[Purda|Purdy]]. | + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 3 km na północ od [[Purda|Purdy]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Przywilej lokacyjny dla wsi został wystawiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był Prus Peuthune - od jego imienia osadę nazwano Peythunen. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. [[Wojny | + | Przywilej lokacyjny dla wsi został wystawiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był [[Prusowie |Prus]] Peuthune - od jego imienia osadę nazwano ''Peythunen''. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. [[Wojny polsko–krzyżackie]] w XV wieku doprowadziły do utraty właściciela. Majątek ponownie wrócił do rąk kapituły warmińskiej i stawał się przedmiotem kolejnych nadań. Wieś zasiedlali przybysze z Mazowsza: Monder Matzki, Janko Sterki, Jakub Schippelsky, Piotr Szafraniec. Majątek obejmował ostatecznie obszar 22,5 łana. 3 łany od 2. połowy XVII wieku zostały ujęte na rzecz młyna. Pod koniec XV wieku właścicielem majątku był Polak, niejaki Jakub. |
| − | W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von | + | W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von Wildenaw–Kozłowski. Jednak już od 1631 roku dobra należały do szlacheckiej rodziny [[Rodzina Zagórnych |Zagórnych]] herbu Rogala. Pajtuny oraz majątek [[Wyrandy]] odziedziczył jeden z potomków – [[Piotr Zagórny]]. W 1697 roku dobra były własnością [[Mikołaj Wołowski| Mikołaja Wołowskiego]] herbu Prus. W pobliskim [[Prejłowo|Prejłowie]] rezydował jego stryj [[Jan Wołowski |Jan]]. W 1708 roku majątek należał do szlacheckiej rodziny [[Rodzina Młodzianowskich| Młodzianowskich]] herbu Dąbrowa. W latach 1740–1787 stanowił własność [[Rodzina Badyńskich| Badyńskich]] herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po [[Antoni Badyński| Antonim Badyńskim]]. Prawdopodobnie po jej śmierci Pajtuny sprzedano. W latach 1787–1806 dobra należały do rodziny [[Rodzina von Pastau| von Pastau]]. |
| − | stanowił własność Badyńskich herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po Antonim Badyńskim. Prawdopodobnie po | ||
| − | sprzedano. W latach | ||
| − | Po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] w Pajtunach | + | Po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] w Pajtunach rozróżniano [[Wieś królewska |wieś królewską]] i majątek szlachecki, które w 1820 roku liczyły łącznie 132 mieszkańców i 17 domów. W tym czasie we wsi działała karczma, której właścicielem był [[Jan Lengowski]]. Na początku XIX stulecia w Pajtunach powstała niewielka posiadłość majątkowa obejmująca obszar 144 ha. Powstały tzw. [[Nowe Pajtuny]], położone nieco dalej na północny wschód od właściwych Pajtun. Z czasem majątek rozwinął się w większe gospodarstwo chłopskie. Natomiast Pajtuny od 1889 roku obejmowały powierzchnię 370 ha. W tym czasie należały do [[Karl Wiepking |Karla Wiepkinga]]. Pajtuny stanowiły jego własność z pewnością do 1905 roku. |
| − | W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem | + | W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem Prejłowa. Po jego śmierci w roku 1922 Pajtuny przeszły w ręce spadkobierców. W 1928 roku Pajtuny wraz z Nowymi Pajtunami były zamieszkane przez 193 osoby. |
<br/> | <br/> | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Andrzej Zagórny]] (ur.1641) | + | *[[Andrzej Zagórny]] (ur.1641) – urodzony w Pajtunach potomek właściciel majątku, kanonik warmiński, proboszcz w [[Olsztyn| Olsztynie]] |
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *pozostałości założenia dworsko–parkowego |
| − | * | + | *tradycyjne kapliczki przydrożne |
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły |
| − | * | + | *tradycyjne chałupy warmińskie i zabudowania gospodarcze |
| − | * | + | *niewielki kurhan |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013. | #''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte [12.11.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 12:38, 14 paź 2014
| Pajtuny | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 127 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pajtuny | |
| Położenie na mapie Polski  Pajtuny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Pajtuny (niem. Pathaunen ) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców [1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sławomir Nafalski[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 3 km na północ od Purdy.
Dzieje miejscowości
Przywilej lokacyjny dla wsi został wystawiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był Prus Peuthune - od jego imienia osadę nazwano Peythunen. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. Wojny polsko–krzyżackie w XV wieku doprowadziły do utraty właściciela. Majątek ponownie wrócił do rąk kapituły warmińskiej i stawał się przedmiotem kolejnych nadań. Wieś zasiedlali przybysze z Mazowsza: Monder Matzki, Janko Sterki, Jakub Schippelsky, Piotr Szafraniec. Majątek obejmował ostatecznie obszar 22,5 łana. 3 łany od 2. połowy XVII wieku zostały ujęte na rzecz młyna. Pod koniec XV wieku właścicielem majątku był Polak, niejaki Jakub.
W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von Wildenaw–Kozłowski. Jednak już od 1631 roku dobra należały do szlacheckiej rodziny Zagórnych herbu Rogala. Pajtuny oraz majątek Wyrandy odziedziczył jeden z potomków – Piotr Zagórny. W 1697 roku dobra były własnością Mikołaja Wołowskiego herbu Prus. W pobliskim Prejłowie rezydował jego stryj Jan. W 1708 roku majątek należał do szlacheckiej rodziny Młodzianowskich herbu Dąbrowa. W latach 1740–1787 stanowił własność Badyńskich herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po Antonim Badyńskim. Prawdopodobnie po jej śmierci Pajtuny sprzedano. W latach 1787–1806 dobra należały do rodziny von Pastau.
Po zaborze Warmii przez Prusy w Pajtunach rozróżniano wieś królewską i majątek szlachecki, które w 1820 roku liczyły łącznie 132 mieszkańców i 17 domów. W tym czasie we wsi działała karczma, której właścicielem był Jan Lengowski. Na początku XIX stulecia w Pajtunach powstała niewielka posiadłość majątkowa obejmująca obszar 144 ha. Powstały tzw. Nowe Pajtuny, położone nieco dalej na północny wschód od właściwych Pajtun. Z czasem majątek rozwinął się w większe gospodarstwo chłopskie. Natomiast Pajtuny od 1889 roku obejmowały powierzchnię 370 ha. W tym czasie należały do Karla Wiepkinga. Pajtuny stanowiły jego własność z pewnością do 1905 roku.
W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem Prejłowa. Po jego śmierci w roku 1922 Pajtuny przeszły w ręce spadkobierców. W 1928 roku Pajtuny wraz z Nowymi Pajtunami były zamieszkane przez 193 osoby.
Ludzie związani z miejscowością
- Andrzej Zagórny (ur.1641) – urodzony w Pajtunach potomek właściciel majątku, kanonik warmiński, proboszcz w Olsztynie
Zabytki
- pozostałości założenia dworsko–parkowego
- tradycyjne kapliczki przydrożne
- budynek dawnej szkoły
- tradycyjne chałupy warmińskie i zabudowania gospodarcze
- niewielki kurhan
- cmentarz ewangelicki
Bibliografia
- Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013
Przypisy
- ↑ łącznie Pajtuny, Nowe Pajtuny, Pajtuński Młyn
- ↑ Strona Gminy Purda [14.10.2014]
