Połom: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Połoma |
|zdjęcie = pol.jpg | |zdjęcie = pol.jpg | ||
|opis zdjęcia = Połom. Pomnik plebiscytowy [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/pomnikiplebiscytowe/warminsko-mazurskie/polom/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [24.10.2014] | |opis zdjęcia = Połom. Pomnik plebiscytowy [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/pomnikiplebiscytowe/warminsko-mazurskie/polom/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [24.10.2014] | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olecki | |powiat = olecki | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Połom ''' (niem. ''Polommen'', ''Gut Polommen'', od 1938 r. ''Herzogsmühle'') – | + | ''' Połom ''' (niem. ''Polommen'', ''Gut Polommen'', od 1938 r. ''Herzogsmühle'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olecki|powiecie oleckim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat olecki)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład [[Powiat olecko-gołdapski|powiatu olecko-gołdapskiego]]. Wieś w 2010 roku liczyła 271 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Dariusz Chodkiewicz]]<ref>Informacje przekazane E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013.</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Pojezierze Ełckie|Pojezierzu Ełckim]], nad rzeką [[Rzeka Ełk |Ełk]] i strumykiem [[Strumień Połomka |Połomka]], 20 km na południowy zachód od [[Olecko|Olecka]] i 5 km na południowy zachód od [[Świętajno (powiat olecki)|Świętajna]], w pobliżu granicy z [[Powiat ełcki|powiatem ełckim]]. Rozciągające się na północ i południe od wsi lasy zwane są [[Połomskie Lasy|Połomskimi Lasami]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. Źródła z 1540 roku wymieniają Połom jako już zamieszkałą wieś (36 chłopów); od 1547 roku istniała tu owczarnia. W 1561 roku książę [[Albrecht Hohenzollern]] wystawił mieszkańcom brakujący przywilej; sołtysi Stańko i Piotr otrzymali trzy łany, a wieś 30 łanów na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Jednak już w następnym roku obu sołtysom nadano cztery łany w [[Sajzy|Sajzach]], a [[Wieś czynszowa |wieś czynszowa]] w Połomie przestała istnieć. Na jej miejscu założono wówczas folwark książęcy wraz ze wspomnianą owczarnią. W 1636 roku folwark obejmował ponad 40 łanów, a owczarnia ponad sześć łanów. Młyn powstał tu już w XVI wieku, a aż do końca wieku XVIII znajdowała się we wsi huta żelaza. Pod koniec XIX wieku majątek państwowy w Połomie miał powierzchnię 906 hektarów i był jednym z największych w powiecie oleckim. Połom należał do [[Parafia ewangelicka w Świętajnie (powiat olecki)|parafii ewangelickiej w Świętajnie]]. Od XVII do początku XIX wieku Połom był siedzibą administracji oraz władz skarbowych. |
| − | Szkołę we wsi założono w 1762 roku. W 1935 roku były tu już dwie szkoły, w każdej zatrudniano po jednym nauczycielu. Do pierwszej z nich uczęszczało w ośmiu klasach łącznie 44 uczniów, a do drugiej | + | Szkołę we wsi założono w 1762 roku. W 1935 roku były tu już dwie szkoły, w każdej zatrudniano po jednym nauczycielu. Do pierwszej z nich uczęszczało w ośmiu klasach łącznie 44 uczniów, a do drugiej – 13 uczniów. |
| − | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] na bazie dawnego majątku we wsi utworzono [[Państwowe Gospodarstwo Rolne | + | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] na bazie dawnego majątku we wsi utworzono [[Państwowe Gospodarstwo Rolne]]. |
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1857 | + | *1857 r. – 277 osób |
| − | 1933 | + | *1933 r. – 405 osób |
| − | 1939 | + | *1939 r. – 376 osób |
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Gottlieb Skowronnek]] (zm. 1913) | + | *[[Gottlieb Skowronnek]] (zm. 1913) – publicysta i poeta mazurski, często pisał do szczycieńskiego [["Mazur" (czasopismo)|"Mazura"]] |
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *pozostałości dawnego zespołu dworsko-parkowego z przełomu XIX i XX wieku: dwie murowane obory, drewniana stodoła, murowany magazyn, pozostałości parku dworskiego |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z XIX wieku, koło zabudowań dawnego majątku |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z XIX wieku |
| − | * | + | *budynek dawnej karczmy (dom nr 2), murowany, z przełomu XIX i XX wieku |
| − | * | + | *domy murowane z przełomu XIX i XX wieku (nr 7, 8, 9, 12) |
| − | * | + | *zespół leśniczówki z początku XX wieku: leśniczówka i dwa budynki gospodarcze, murowane, [[Wiczno]] |
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | *[[Szlak kajakowy rzeką Ełk| | + | *[[Szlak kajakowy rzeką Ełk|szlak kajakowy rzeką Ełk]] o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: [[Mazury]] – [[Zamoście]] – Połom – [[Straduny]] – [[Ełk]] – [[Prostki]] – [[Bogusze]] |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 81: | Linia 73: | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#Gminna ewidencja zabytków, udostępniona E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013. | #Gminna ewidencja zabytków, udostępniona E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013. | ||
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/treuburg.html| Verwaltungsgeschichte] [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/treuburg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 17:03, 24 paź 2014
| Połom | |
| | |
![Połom. Pomnik plebiscytowy Olsztyńska Strona Rowerowa [24.10.2014]](/index.php/Plik:Pol.jpg) Połom. Pomnik plebiscytowy Olsztyńska Strona Rowerowa [24.10.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olecki |
| Gmina | Świętajno |
| Liczba ludności (2010) | 271 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Połom | |
| Położenie na mapie Polski  Połom | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Połom (niem. Polommen, Gut Polommen, od 1938 r. Herzogsmühle) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Świętajno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 271 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Dariusz Chodkiewicz[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Pojezierzu Ełckim, nad rzeką Ełk i strumykiem Połomka, 20 km na południowy zachód od Olecka i 5 km na południowy zachód od Świętajna, w pobliżu granicy z powiatem ełckim. Rozciągające się na północ i południe od wsi lasy zwane są Połomskimi Lasami.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów Prus Książęcych. Źródła z 1540 roku wymieniają Połom jako już zamieszkałą wieś (36 chłopów); od 1547 roku istniała tu owczarnia. W 1561 roku książę Albrecht Hohenzollern wystawił mieszkańcom brakujący przywilej; sołtysi Stańko i Piotr otrzymali trzy łany, a wieś 30 łanów na prawie magdeburskim. Jednak już w następnym roku obu sołtysom nadano cztery łany w Sajzach, a wieś czynszowa w Połomie przestała istnieć. Na jej miejscu założono wówczas folwark książęcy wraz ze wspomnianą owczarnią. W 1636 roku folwark obejmował ponad 40 łanów, a owczarnia ponad sześć łanów. Młyn powstał tu już w XVI wieku, a aż do końca wieku XVIII znajdowała się we wsi huta żelaza. Pod koniec XIX wieku majątek państwowy w Połomie miał powierzchnię 906 hektarów i był jednym z największych w powiecie oleckim. Połom należał do parafii ewangelickiej w Świętajnie. Od XVII do początku XIX wieku Połom był siedzibą administracji oraz władz skarbowych.
Szkołę we wsi założono w 1762 roku. W 1935 roku były tu już dwie szkoły, w każdej zatrudniano po jednym nauczycielu. Do pierwszej z nich uczęszczało w ośmiu klasach łącznie 44 uczniów, a do drugiej – 13 uczniów.
Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku we wsi utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. – 277 osób
- 1933 r. – 405 osób
- 1939 r. – 376 osób
Ludzie związani z miejscowością
- Gottlieb Skowronnek (zm. 1913) – publicysta i poeta mazurski, często pisał do szczycieńskiego "Mazura"
Zabytki
- pozostałości dawnego zespołu dworsko-parkowego z przełomu XIX i XX wieku: dwie murowane obory, drewniana stodoła, murowany magazyn, pozostałości parku dworskiego
- cmentarz ewangelicki z XIX wieku, koło zabudowań dawnego majątku
- cmentarz ewangelicki z XIX wieku
- budynek dawnej karczmy (dom nr 2), murowany, z przełomu XIX i XX wieku
- domy murowane z przełomu XIX i XX wieku (nr 7, 8, 9, 12)
- zespół leśniczówki z początku XX wieku: leśniczówka i dwa budynki gospodarcze, murowane, Wiczno
Turystyka
- szlak kajakowy rzeką Ełk o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: Mazury – Zamoście – Połom – Straduny – Ełk – Prostki – Bogusze
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Gminna ewidencja zabytków, udostępniona E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013.
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Informacje przekazane E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013.
