Ublik: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Ublik | |nazwa = Ublik | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Ubika |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Ublik''' (niem. ''Ublick'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski |powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 55 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Stanisław Filipkowski]]<ref> [http://www.bip.orzysz.pl/index.php?k=327/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], 10 km na północ od [[Orzysz|Orzysza]], na zachód od drogi krajowej nr 63 i w pobliżu granicy z [[Powiat giżycki|powiatem giżyckim]]. W pobliżu znajduje się kilka jezior: [[Jezioro Buwełno|Buwełno]], [[Jezioro Ublik Wielki|Ublik Wielki]], [[Jezioro Ublik Mały|Ublik Mały]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1538 roku przy okazji wyznaczania granic między sąsiednimi wsiami. Lokowana została jako dobra służebne w 1539 roku na [[Prawo lenne |prawie lennym]], nadana Krzysztofowi von Zedwitz. Po jego śmierci majątek przeszedł na jego zięcia, [[Starostwo ełckie|starostę ełckiego]] [[Antoni von Lehwald|Antoniego von Lehwalda]], który w 1565 roku powiększył go o położone w pobliżu dwa małe jeziorka oraz grunty, a także młyn. Ogółem jego dobra liczyły ponad 95 łanów, z czego sam Ublik – 18 łanów. Wieś należała do [[Parafia ewangelicka w Orzyszu|parafii ewangelickiej w Orzyszu]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Szkoła we wsi powstała w 1845 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 60 dzieci, pracował jeden nauczyciel. | Szkoła we wsi powstała w 1845 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 60 dzieci, pracował jeden nauczyciel. | ||
| − | W 1788 roku Gottlieb Daniel Kullak założył w Ubliku majątek. W centrum wsi znajdował się [[Zespół pałacowy w Ubliku|zespół | + | W 1788 roku Gottlieb Daniel Kullak założył w Ubliku majątek. W centrum wsi znajdował się [[Zespół pałacowy w Ubliku|zespół pałacowo–parkowy]] z dużymi zabudowaniami gospodarczymi z drugiej połowy XIX wieku i początku wieku XX. W latach 20. XX wieku był to jeden z największych majątków w tej części [[Mazury|Mazur]]: obejmował 1524 ha ziemi, pięć folwarków, leśniczówkę, rybaczówkę, gorzelnię, suszarnię ziemniaków; hodowano tu konie i bydło. W następnej dekadzie znacjonalizowany; do 1945 roku mieściło się tu sanatorium dla rekonwalescentów wojennych. Po [[II wojna światowana Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] dwór został przebudowany, niezmieniona pozostała oficyna z podcieniem arkadowym. W latach 90. odnowiono cmentarz rodzinny Kullack–Ublicków, ostatnich właścicieli. |
| − | W 1908 roku otwarto linię kolejową | + | W 1908 roku otwarto linię kolejową Orzysz – [[Giżycko]], a w Ubliku utworzono stację; obecnie linia nie funkcjonuje. |
| − | Ublik jest miejscowością | + | Ublik jest miejscowością turystyczno–wypoczynkową. [[Mieczysław Orłowicz]], który odwiedził wieś przed [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojną światową]], pisał, że jezioro Ublik Wielki należy do najpiękniejszych na Mazurach. Zachwalał również okoliczne lasy – [["Szwajcaria Orzyska"|Szwajcarię Orzyską]]. We wsi znajduje się Ośrodek Wypoczynkowy Politechniki Warszawskiej, w dawnym pałacu założono hotel, a w całej okolicy jest wiele domków letniskowych i gospodarstw agroturystycznych. |
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1857 – 400 osób | + | *1857 r. – 400 osób |
| − | 1864 – 408 osób (wraz z folwarkami) | + | *1864 r. – 408 osób (wraz z folwarkami) |
| − | 1867 – 408 osób (wraz z folwarkami) | + | *1867 r. – 408 osób (wraz z folwarkami) |
| − | 1939 – 320 osób | + | *1939 r. – 320 osób |
| − | 1988 – 84 osoby | + | *1988 r. – 84 osoby |
| − | + | ==Kultura== | |
| − | |||
| − | |||
W miejscowości zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim:Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski 2000 |Plenerów Wielkich Jezior "Festiwal Mazurski"]]. | W miejscowości zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim:Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski 2000 |Plenerów Wielkich Jezior "Festiwal Mazurski"]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki== | |
| − | *[[Zespół pałacowy w Ubliku| | + | *[[Zespół pałacowy w Ubliku|zespół pałacu]]: pałac odbudowany w 2000 roku, obecnie hotel; oficyna; park dworski; cmentarz rodzinny (odnowiony) |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na południowym skraju wsi; zdewastowany |
| − | * | + | *cmentarz wojenny z okresu [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] - mogiła z betonowym obeliskiem, z inskrypcją informującą o siedmiu nieznanych żołnierzach armii rosyjskiej poległych w 1914/1915 roku |
| − | * | + | *budynek dworca kolejki wąskotorowej z drugiej dekady XX wieku, murowany |
| − | * | + | *budynek szkoły z drugiej dekady XX wieku, murowany |
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Bibliografia== | |
#Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | #Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996. | ||
| − | #Hippel Rudolf | + | #von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157. |
#Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001. | #Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001. | ||
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | #Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | ||
| Linia 91: | Linia 83: | ||
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [13.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [13.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.orzysz.pl/index.php?k=631&p=21/ Strona Gminy Orzysz] [13.09.2013] |
| − | # | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [13.09.2013] |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 08:55, 28 lis 2014
| Ublik | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 55 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Ublik | |
| Położenie na mapie Polski  Ublik | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Ublik (niem. Ublick) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 55 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Filipkowski[1].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 10 km na północ od Orzysza, na zachód od drogi krajowej nr 63 i w pobliżu granicy z powiatem giżyckim. W pobliżu znajduje się kilka jezior: Buwełno, Ublik Wielki, Ublik Mały.
Dzieje miejscowości
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1538 roku przy okazji wyznaczania granic między sąsiednimi wsiami. Lokowana została jako dobra służebne w 1539 roku na prawie lennym, nadana Krzysztofowi von Zedwitz. Po jego śmierci majątek przeszedł na jego zięcia, starostę ełckiego Antoniego von Lehwalda, który w 1565 roku powiększył go o położone w pobliżu dwa małe jeziorka oraz grunty, a także młyn. Ogółem jego dobra liczyły ponad 95 łanów, z czego sam Ublik – 18 łanów. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Orzyszu.
Szkoła we wsi powstała w 1845 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 60 dzieci, pracował jeden nauczyciel.
W 1788 roku Gottlieb Daniel Kullak założył w Ubliku majątek. W centrum wsi znajdował się zespół pałacowo–parkowy z dużymi zabudowaniami gospodarczymi z drugiej połowy XIX wieku i początku wieku XX. W latach 20. XX wieku był to jeden z największych majątków w tej części Mazur: obejmował 1524 ha ziemi, pięć folwarków, leśniczówkę, rybaczówkę, gorzelnię, suszarnię ziemniaków; hodowano tu konie i bydło. W następnej dekadzie znacjonalizowany; do 1945 roku mieściło się tu sanatorium dla rekonwalescentów wojennych. Po II wojnie światowej dwór został przebudowany, niezmieniona pozostała oficyna z podcieniem arkadowym. W latach 90. odnowiono cmentarz rodzinny Kullack–Ublicków, ostatnich właścicieli.
W 1908 roku otwarto linię kolejową Orzysz – Giżycko, a w Ubliku utworzono stację; obecnie linia nie funkcjonuje.
Ublik jest miejscowością turystyczno–wypoczynkową. Mieczysław Orłowicz, który odwiedził wieś przed I wojną światową, pisał, że jezioro Ublik Wielki należy do najpiękniejszych na Mazurach. Zachwalał również okoliczne lasy – Szwajcarię Orzyską. We wsi znajduje się Ośrodek Wypoczynkowy Politechniki Warszawskiej, w dawnym pałacu założono hotel, a w całej okolicy jest wiele domków letniskowych i gospodarstw agroturystycznych.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. – 400 osób
- 1864 r. – 408 osób (wraz z folwarkami)
- 1867 r. – 408 osób (wraz z folwarkami)
- 1939 r. – 320 osób
- 1988 r. – 84 osoby
Kultura
W miejscowości zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach Plenerów Wielkich Jezior "Festiwal Mazurski".
Zabytki
- zespół pałacu: pałac odbudowany w 2000 roku, obecnie hotel; oficyna; park dworski; cmentarz rodzinny (odnowiony)
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na południowym skraju wsi; zdewastowany
- cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej - mogiła z betonowym obeliskiem, z inskrypcją informującą o siedmiu nieznanych żołnierzach armii rosyjskiej poległych w 1914/1915 roku
- budynek dworca kolejki wąskotorowej z drugiej dekady XX wieku, murowany
- budynek szkoły z drugiej dekady XX wieku, murowany
Bibliografia
- Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Orzysz 2004.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [13.09.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [13.09.2013]
- Strona Gminy Orzysz [13.09.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [13.09.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
