Henryk Nitschmann

Henryk Nitschmann
Henryk Nitschmann
Data i miejsce urodzenia	24 kwietnia 1826 r. Elbląg
Data i miejsce śmierci	27 kwietnia 1905 r. Elbląg

Henryk Nitschmann (ur. 24 kwietnia 1826 r. w Elblągu, zm. tamże 27 kwietnia 1905 r.) – historyk literatury polskiej, tłumacz.

Życiorys

Syn Henryka Leopolda Nitschmanna, elbląskiego radcy sądowego, w którego rodzinie zawód prawniczy był dziedziczony od trzech pokoleń. Bliskie relacje łączyły Henryka ze starszą siostrą Augustą. Nie założył rodziny i nie zostawił po sobie potomków. Znaczną część majątku przeznaczył na rzecz biednych.

Szkoła i wykształcenie

Henryk Nitschmann uczęszczał do Gimnazjum Elbląskiego (1832–1843). Nauka szkolna była dwukrotnie przerywania z powodu złego stanu zdrowia chłopca i ostatecznie nie została ukończona. Rodzina zaplanowała w tych okolicznościach nowy scenariusz: Henryk miał zostać zawodowym rolnikiem. W związku z tym w latach 1843–1846 odbył praktyki w majątkach ziemskich, po czym rozpoczął służbę wojskową w huzarach. W 1855 roku kilka miesięcy spędził w Berlinie, gdzie jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady uniwersyteckie. Nie ukończył jednak żadnego kierunku studiów.

Działalność kulturalna i naukowa

Nitschmann posiadał niezwykły talent do nauki języków, który objawił się już w okresie gimnazjalnym. Jako dorosły mężczyzna tłumaczył literaturę z siedmiu języków. Interesował się historią i literaturą polską, teorią i historią muzyki oraz geografią powszechną. Po powrocie z Berlina zamieszkał w majątku ziemskim Pożary, w posiadłości zakupionej przez jego ojca. Do 1865 roku poświęcał się pracy ziemianina i literata. Wówczas opuścił majątek, który oddał w dzierżawę, i wrócił do Elbląga.

Zainteresowanie Nitschmanna historią i literaturą polską zachęciło go do nauki języka polskiego. W 1854 roku na łamach dziennika "Elbinger Anzeigen" opublikował swój przekład wiersza Franciszka Morawskiego pt. Łza. W tym samym roku w lipskiej gazecie "Novellen-Zeitung" pojawiło się kilka innych przekładów jego autorstwa. W 1860 roku w Gdańsku została wydana książka Polska na Parnasie. Ausgewächlte Gedichte der Polen (wybrane poezje polskie) zawierająca 25 przekładów, między innymi utworów Adama Mickiewicza i Narcyzy Żmichowskiej. Publikacja doczekała się trzech wznowień, a każde kolejne było uzupełniane o nowe przekłady. W 1880 roku w Lipsku opublikowany został kolejny wybór tłumaczeń pt. Iris. Dichterstimmen aus Polen (Iris. Głosy poetów z Polski). Od lat 80. XIX wieku Nitschmann coraz bardziej poświęcał się badaniom historii literatury polskiej. W 1882 roku opublikował Geschichte der polnischen Litteratur (Historia literatury polskiej).

Tłumacz i literat uchodził za gorącego polonofila, jednak w swojej pracy translatorskiej nie stawiał sobie jakichkolwiek ograniczeń. Za przykład może posłużyć jego zainteresowanie literaturą serbochorwacką, czeską, grecką i łacińską. Nitschmann był człowiekiem uzdolnionym muzycznie. Pobierał nauki gry na pianinie oraz instrumentach smyczkowych. Około dziesięciu kompozycji własnego autorstwa wydał drukiem. Przede wszystkim jednak pozostawił po sobie liczne recenzje, sprawozdania i fachowe artykuły poruszające kwestię teorii muzyki. W 1869 roku założył w rodzinnym mieście Towarzystwo Filharmoniczne, któremu przewodniczył do 1878 roku. W tym okresie dał się poznać jako organizator koncertów, akompaniator, a nawet konferansjer. Poza tym w każdą niedzielę urządzał we własnym mieszkaniu koncerty smyczkowe, w których uczestniczył jako jeden z muzyków.

Ciekawostki

Tłumacz pozostawił po sobie ogromną bibliotekę liczącą około 3 tysięcy tomów. Znaczną część zbioru reprezentowała literatura podróżnicza, której był wielkim wielbicielem. W latach 1877–1878 w "Elbinger Zeitung" ukazywały się jego wrażenia z podróży po Sudetach. W tym okresie opublikował również opis podróży po obszarze dzisiejszego Trójmiasta.

Bibliografia biograficzna

Charytoniuk Janusz, Polonofil z pruskiego Elbląga,Tygiel, 1994, nr 12.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku, Warszawa 1983.