Bezledy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Kultura) |
|||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Bezledy. Przejście graniczne.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Bezledy. Przejście graniczne |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XIII wieku, gdy wznosił się tu [[Prusowie|pruski]] gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 roku obronił się przed oblężeniem [[Jaćwingowie|Jaćwingów]] dowodzonych przez [[Skomand|Skomanda]]. Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: ''baisus'' - wstrętny, ''laydis'' - glina. W późniejszym czasie powstał tu majątek szlachecki o powierzchni 20 łanów, który w połowie XV wieku należał do [[Filip z Bezled|Filipa z Bezled]], członka [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. W następnych stuleciach tutejszy majątek znacznie się powiększył i pod koniec XIX wieku obok [[Dzikowo Iławeckie|Dzikowa]] był największym na terenie powiatu. Obejmował wówczas (tj. w 1889 roku) obszar 1846 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: [[Bodzewo]], [[Gamzławki]], [[Lejdy]], [[Piergozy]], [[Sądki]], [[Styligi]], [[Wola (gm. Bartoszyce)|Wola]] i [[Wormie]]. Należał w tym czasie do rodziny von Oldenburgów. Do 1945 roku Bezledy należały do [[parafia ewangelicka w Pruskiej Iławie|parafii ewangelickiej w Pruskiej Iławie]]. | + | [[File:Pałac w Bezledach w początkach XX wieku.jpg|thumb|250 px|left|Pałac w Bezledach w początkach XX wieku]]Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XIII wieku, gdy wznosił się tu [[Prusowie|pruski]] gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 roku obronił się przed oblężeniem [[Jaćwingowie|Jaćwingów]] dowodzonych przez [[Skomand|Skomanda]]. Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: ''baisus'' - wstrętny, ''laydis'' - glina. W późniejszym czasie powstał tu majątek szlachecki o powierzchni 20 łanów, który w połowie XV wieku należał do [[Filip z Bezled|Filipa z Bezled]], członka [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. W następnych stuleciach tutejszy majątek znacznie się powiększył i pod koniec XIX wieku obok [[Dzikowo Iławeckie|Dzikowa]] był największym na terenie powiatu. Obejmował wówczas (tj. w 1889 roku) obszar 1846 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: [[Bodzewo]], [[Gamzławki]], [[Lejdy]], [[Piergozy]], [[Sądki]], [[Styligi]], [[Wola (gm. Bartoszyce)|Wola]] i [[Wormie]]. Należał w tym czasie do rodziny von Oldenburgów. Do 1945 roku Bezledy należały do [[parafia ewangelicka w Pruskiej Iławie|parafii ewangelickiej w Pruskiej Iławie]]. |
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku, była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 roku uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] uruchomiono ją ponownie. | Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku, była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 roku uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] uruchomiono ją ponownie. | ||
| − | + | [[File:Bezledy. Zespół folwarczny.jpg|thumb|250 px|left|Bezledy. Zespół folwarczny]] | |
Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy]], a w 1966 roku - [[Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach]]. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba [[gromada Bezledy|gromady]]. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia. | Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy]], a w 1966 roku - [[Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach]]. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba [[gromada Bezledy|gromady]]. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia. | ||
| Linia 88: | Linia 88: | ||
*[[lkwim: Janusz Petryszyn|Janusz Petryszyn]] (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach | *[[lkwim: Janusz Petryszyn|Janusz Petryszyn]] (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach | ||
| − | + | [[File:Kaplica w Bezledach.jpg|thumb|250 px|right|Kaplica w Bezledach]] | |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 13:43, 2 kwi 2014
| Bezledy | |
| | |
 Bezledy. Przejście graniczne
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bartoszyce |
| Liczba ludności (2010) | 1077 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bezledy | |
| Położenie na mapie Polski  Bezledy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bezledy (niem. Beisleiden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946-1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 1077 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Bezledy, Kisity, Głomno, Karolewko, Kromarki, Ganitajny, Lejdy, Styligi, Molwity, Piergozy, Piersele, Solno, Wola, Wysieka i Żardyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Błachnio[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równienie Sępopolskiej, nad strumykiem Bezleda, 9 km na północny zachód od Bartoszyc; przebiega przez nią droga krajowa nr 51. Znajduje się tu przejście graniczne z obwodem kaliningradzkim. Na południe od wsi położona jest Zamkowa Góra o wysokości 106 m n.p.m.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XIII wieku, gdy wznosił się tu pruski gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 roku obronił się przed oblężeniem Jaćwingów dowodzonych przez Skomanda. Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: baisus - wstrętny, laydis - glina. W późniejszym czasie powstał tu majątek szlachecki o powierzchni 20 łanów, który w połowie XV wieku należał do Filipa z Bezled, członka Związku Pruskiego. W następnych stuleciach tutejszy majątek znacznie się powiększył i pod koniec XIX wieku obok Dzikowa był największym na terenie powiatu. Obejmował wówczas (tj. w 1889 roku) obszar 1846 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: Bodzewo, Gamzławki, Lejdy, Piergozy, Sądki, Styligi, Wola i Wormie. Należał w tym czasie do rodziny von Oldenburgów. Do 1945 roku Bezledy należały do parafii ewangelickiej w Pruskiej Iławie.
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku, była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 roku uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie.
Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy, a w 1966 roku - Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba gromady. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia.
Liczba mieszkańców
1857 - 200 osób
1933 - 568 osób (łącznie z Lejdami)
1939 - 554 osoby (łącznie z Lejdami)
1983 - 823 osoby
Edukacja
- Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach
- Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach
Kultura
- Dom Kultury w Bezledach, który od 1979 roku organizuje Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy".
Sport
Turystyka
- We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "WARMIACY"
Ludzie związani z miejscowością
- Jan Bachar (ur. 1951) - animator kultury, organizator Plenerów Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy", malarz amator, rzeźbiarz, poeta
- Filip z Bezled - członek Związku Pruskiego, właściciel Bezled
- Stanisław Łapka (ur. 1966) - rzeźbiarz amator, mieszka, pracuje i tworzy w Bezledach
- Jerzy Wojciech Makowski (ur. 1958) - muzyk, instruktor muzyki, dyrektor Domu Kultury w Bezledach
- Elard von Oldenburg-Januschau (1855-1937) - konserwatywny polityk pruski, w latach 1898-1910 i 1930-1933 poseł do Reichstagu; właściciel Bezled
- Janusz Petryszyn (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach
Zabytki
- Park
- Zespół folwarczny (pięć budynków)
- Kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX wieku, dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka, z XIX wieku
Bibliografia
- Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
- Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce [data dostępu: 5.03.2014]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]
Przypisy
- ↑ http://gmina-bartoszyce.pl/wykaz-soltysow/ [data dostępu: 5.03.2014]
