Byszwałd

Byszwałd
Byszwałd. Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Lubawa
Liczba ludności (2010)	639
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Byszwałd
Położenie na mapie Polski Byszwałd
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Byszwałd (niem. Bischwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 639 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bernard Bogdański.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Garbu Lubawskiego i Pojezierza Iławskiego, 20 km na południowy wschód od Iławy i 4 km na północ od Lubawy, przy drodze krajowej nr 15.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona między 1234 a 1349 rokiem przez biskupa Ottona. Obszar wsi obejmował wówczas 70 łanów. Zasadźca otrzymał m.in. pozwolenie na prowadzenie karczmy oraz połów ryb na Drwęcy. Potwierdzenie nadania przez biskupa Wikbolda Dobilsteina nastąpiło w roku 1367. Kościół wzniesiono na początku XIV stulecia. Świątynia uległa jednak zniszczeniu w czasie wojen polsko-krzyżackich. Został odbudowany w XV wieku. Miejscowość została dotkliwie zniszczona w okresie wojen szwedzkich. W 1676 roku na opuszczonych terenach został utworzony folwark biskupi. Wybudowano również pałac, który należał do ulubionych rezydencji biskupów chełmińskich. Do 1639 roku miejscowość była wioską parafialną. W 1773 roku stał się własnością króla pruskiego.

W roku 1822 wybudowana została miejscowa szkoła. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Byszwałdzie działała dwuletnia szkoła rolnicza. W 1927 roku miejscowość była zamieszkana przez 792 osoby. W czasie [II wojna światowa|II wojny światowej]] do miejscowości sprowadzono niemieckich osadników, a polskich mieszkańców wysiedlono.

W 1948 roku w Byszwałdzie powstało Koła Gospodyń Wiejskich.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Byszwałdzie

Ludzie związani z miejscowością

• Zygmunt Kornowski (1920-1987) - poeta, zbieracz legend, zecer, urodzony w Byszwałdzie, od początku lat 50. mieszkał w Bartoszycach

Zabytki

• Wczesnośredniowieczne grodzisko zwane Górą Zamkową
• Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła z XIV wieku
• Cmentarz przykościelny
• Kaplica cmentarna
• Dzwonnica przykościelna z XVIII wieku
• Wiejskie chaty z XIX stulecia
• Dwie murowane przydrożne kapliczki z początku XX wieku

Bibliografia

1. Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
3. Śliwiński Jóżef, Lubawa. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1982.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
6. Plan rozwoju lokalnego gminy Lubawa [data dostępu: 5.03.2014]
7. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubawa [data dostępu: 5.03.2014]
8. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]
10. Ciekawe Mazury.pl [data dostępu: 5.03.2014]
11. Polska Niezwykła [data dostępu: 5.03.2014]