Liski (gmina Sępopol)

Liski
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Sołectwo	Roskajmy
Liczba ludności (2010)	296
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Liski
Położenie na mapie Polski Liski
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Liski (niem. Liesken) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Sępopol. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 296 mieszkańców. Wieś wchodzi w skład sołectwa Roskajmy, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie Marianna Kurapiewicz.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, 8,5 km na wschód od Bartoszyc i 7,5 km na zachód od Sępopola.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś pruska. W 1425 roku została nadana rodzinie von Lieskewangów (nazwisko następnie pisane było jako Lensewangowie), możnym pruskim na służbie krzyżackiej. Utworzony przez nich tutejszy majątek obejmował początkowo 24 łany. Równo trzysta lat później przeszedł on w drodze dziedziczenia w posiadanie von Kunheimów z Judyt. Już w 1740 roku został wykupiony przez skarb państwa i utworzono tu stadninę koni wojskowych. Pod koniec XIX wieku majątek tworzący stadninę zajmował powierzchnię 1208 ha, a w jego skład wchodziły folwarki Domarady i Zawiersze. Do 1945 roku Liski należały do parafii ewangelickiej w Bartoszycach.

Liski. Brama do stadniny

Szkołę we wsi utworzono w 1720 roku, lecz w pierwszych latach borykała się ona z problemami organizacyjnymi; pierwszy nauczyciel był z zawodu krawcem. W 1935 roku uczęszczało do niej 116 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie, a w latach 60. wzniesiono dla niej nową siedzibę.

Stadnina

W sierpniu 1945 roku utworzono gminę Liski (z siedzibą w Domaradach), którą zlikwidowano po roku. Liski włączono wówczas do sołectwa Roskajmy. Państwową Stadninę Koni reaktywowano tu w 1947 roku na terenach gospodarstw w Liskach, Domaradach i Judytach, a w roku następnym również w Parku, Gulkajmach, Przewarszytach i Zawierszu. Łącznie dawało to powierzchnię 2234 ha, z czego 2087 ha stanowiły użytki rolne; do 1982 roku obszar powiększył się do 2421 ha. Organizatorem stadniny i jej pierwszym dyrektorem był Michał Andrzejewski, a od 1951 roku – Jacek Pacyński. W Stadninie hodowano przede wszystkim konie typu sportowego, tzw. konia mazurskiego.

Według spisu powszechnego z 1983 roku Liski składały się z 22 budynków mieszkalnych (72 mieszkania). Znajdowały się tu wówczas: szkoła podstawowa, biblioteka, filia biblioteczna, świetlica, klub, sala kinowa na 100 miejsc, punkt weterynaryjny, sklep wielobranżowy.

Stadnina od 1994 roku nosiła nazwę Stadnina Koni Skarbu Państwa Liski, a następnie stała się Stadniną Koni Liski Sp. z o.o. W Liskach organizowane są Mistrzostwa Północy w skokach przez przeszkody.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat kształtowała się następująco:

• 1857 – 191 osób
• 1933 – 564 osoby (cały obszar dworski)
• 1939 – 561 osób (cały obszar dworski)
• 1983 – 449 osób

Stajnie

Ludzie związani z miejscowością

• Michał Andrzejewski – organizator i pierwszy dyrektor Państwowej Stadniny Koni w Liskach
• Jacek Pacyński (zm. 1975) – długoletni dyrektor Stadniny, wybitny działacz polskiego i międzynarodowego ruchu hodowców koni i związków jeździeckich

Turystyka

• W Liskach w sezonie letnim działa hotel (od maja do października).
• Przez wieś przebiegają szlaki rowerowe: "Doliną rzeki Łyny": Sępopol – Smolanka – Liski – Bartoszyce – Wiatrowiec – Sępopol, oraz szlak "Pogranicza": Sępopol – Stopki – Ostre Bardo – Szczurkowo – Park – Judyty – Liski – Smolanka – Sępopol

Zabytki

• park dworski z przełomu XIX i XX wieku, założony w stylu krajobrazowym; obecnie układ kompozycji słabo czytelny, zachowały się ślady gazonu, alei parkowych i trzy stawy; obiekt zaniedbany
• dwór w Liskach z przełomu XIX i XX wieku, obecnie biura i mieszkania; oficyna, obecnie dom mieszkalny
• cmentarz na terenie zespołu dworsko-folwarcznego, ewangelicki, z połowy XIX wieku; zachowały się obudowy grobowców i nieliczne krzyże; zdewastowany
• zabudowania folwarczne: dom urzędników z pierwszej dekady XX wieku, obecnie hotel i mieszkania; ponadto: trzy stajnie, obora, magazyn zbożowy i wozownia (w szczycie wieżyczka z zegarem i chorągiewką), kurnik, wiata na maszyny, hydrofornia, stodoły polowe przy drogach wyjazdowych ze wsi; kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: bliźniacze domy wraz z zabudowaniami gospodarczymi

Zobacz też

Stadnina Koni w Liskach

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Sępopol, Sępopol 2005 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]