Jan Szadowski

Jan Szadowski
Data i miejsce urodzenia	12 maj 1834 Sztum
Data i miejsce śmierci	10 sierpień 1914 Królewiec

Jan Szadowski (ur. 12 maja 1834 roku w Sztumie, zm. 10 sierpnia 1914 roku w Królewcu) – działacz religijno-społeczny, obrońca mowy polskiej.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Jan Szadowski naukę rozpoczął w domu. Początkowych lekcji polskiego pisania i czytania oraz religii, nabożnych pieśni udzielała mu matka. Szadowski zapamiętał to do końca życia. Do I Komunii Św. przystąpił w wieku 13 lat. W Braniewie w 1854 roku ukończył Katolickie Seminarium Nauczycielskie. Wydano mu bardzo pozytywną opinię: Wobec przełożonych zachowywał się zawsze z szacunkiem i skromnie; z kolegami żył w zgodzie, swój czas spędzał pracowicie, na lekcjach uważał, obowiązkowe ćwiczenia oddawał punktualnie.

Zachowały się oceny z przedmiotów: Zachowanie-całkiem dobry, religia z historią biblijną-całkiem dobry, gra na organach-dobry, śpiew-dobry, harmonia-dobry, wiolonczela-dobry, chór-dobry.

Katolickie Gimnazjum ukończył w Braniewie i Liceum Hosianum. Wyniki egzaminów w Liceum Hosianum miał przeciętne.

Praca

Początkowo Szadowski pracował w szkole w Widrynach, następnie został rektorem pięciooddziałowej Szkoły Miejskiej w Olsztynie. Drogę kapłańską obrał w stosunkowo późnych latach bo w wieku 30 lat. W 1864 roku został księdzem. Później był wikarym w Barczewku, Brąswałdzie i Barczewie. Powierzono mu w 1867 roku obowiązki prefekta w konwikcie Katolickiego Gimnazjum w Braniewie.

W czasie wojny francusko-pruskiej wysłano go wraz z innymi pięcioma księżmi na front, pełniąc funkcję kapelana w Dywizji Gwardii Landwery. W 1872 roku objął stanowisko kuratora w Wielbarku, katolickiej parafii w diasporze mazurskiej. Wybudował kościół w Opaleńcu, w Wielbarku. Pełniąc funkcję proboszcza w Barczewku w latach 1887-1889, rozbudował kościół i zbudował kaplicę w Tuławkach. Nominacje na proboszcza w parafii królewieckiej otrzymał w 1890 roku mając 66 lat.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Pracując później w Barczewku, zachęcał parafian do korzystania z polskiego śpiewnika. Wygłaszał polskie mowy żałobne na pogrzebach polskich księży. Dla polskich dzieci w kaplicy w Tuławkach wznowił śpiew polski. Wprowadził tam różaniec odmawiany w języku polskim na przemian z niemieckim.

Od 1891 roku Szadowski pełnił funkcję proboszcza w Królewcu. Na walnym zebraniu polsko-katolickim w Gdańsku w 1891 roku, gdzie domagano się nauki religii w języku polskim, wygłosił dłuższe przemówienie na temat Towarzystwa świętego Bonifacego i świętego Wojciecha. Istotna jest jego wypowiedź (…) pomiędzy rodakami nie mogę uczuć inaczej objawiać, jak w mowie ojczystej. Szadowski chociaż w codziennym życiu w Królewcu rozmawiał, modlił się, spowiadał gównie po niemiecku, to przecież nie tak rzadko w swojej działalności duszpasterskiej posługiwał się także językiem polskim. W 1897 roku przypadła 900. rocznica śmierci świętego Wojciecha, patrona Polski i diecezji warmińskiej. Największą rolę w tych uroczystościach odegrał Szadowski, wówczas był wicedziekanem sambijskim. Wspólnie z ewangelikami rozpoczął odnawiać pamiątkowy krzyż i otaczać go żelaznym ogrodzeniem .Podjął się budowy kościoła Świętego Wojciecha w Królewcu oraz kaplicy świętego Wojciecha w Rybakach.

W rocznicę śmierci świętego Wojciecha, Szadowski zorganizował misje prowadzone przez franciszkanów z Fuldy. Dla ich upamiętnienia poświęcił ufundowaną przez siebie figurę NMP Niepokalanej Poczętej. W postumencie figury umieścił ziemię pobraną z Tękit oraz szklaną puszkę z tekstem Bogurodzicy.

Ciekawostki

Polski kapłan Szadowski położył w czasie swojej ćwierćwiecznej służby dla niemieckiego Królewca niemałe zasługi. Budował kościoły i kaplice, gorliwie pełnił codzienne obowiązki duszpasterskie. Dbał o katolików niemieckich, ale nie zapominał też o mniejszości polskiej. W jubileuszu przypadającym na kilka miesięcy przed zgonem uczestniczyli przedstawiciele wszystkich wyznań, jak również przedstawiciele władz administracyjnych i samorządowych. Gdy Rosji wypowiedziała wojnę II Rzesza, naród niemiecki przyjął ja z euforią, nie inaczej było w Królewcu. Jedynie Szadowski oburzony, w kazaniu gromił mieszkańców Królewca za to, że się cieszą z rozpoczętej wojny.

W godzinie kazania 10 sierpnia 1914 roku prosił o odmawianie na głos ostatnich modlitw w języku serca, w języku polskim - wspominał po latach jego wikary, ksiądz Wojciech Mondry.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.
Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa 1995.
Olsztyn 1353–2003, red. Stanisław Achremczyk, Władysław Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Wakar Andrzej, Olsztyn, dzieje miasta, Olsztyn 1997.
Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wiek, red. Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Olsztyn 2005.