Leniec bezpodkwiatkowy

Leniec bezpodkwiatkowy
Thesium ebracteatum
Hayne
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	sandałowce
Rodzina	sandałowcowate
Rodzaj	leniec
Gatunek	leniec bezpodkwiatkowy
Synonimy

Leniec bezpodkwiatkowy (Thesium ebracteatum Hayne) – gatunek rośliny z rodziny sandałowcowatych (Santalaceae).

Morfologia

Bylina wysokości 10-30 cm, o płożącym się kłączu oraz rozłogach, z których wyrastają liczne, nierozgałęzione, ulistnione łodygi. Liście siedzące, szerokości 2-3,5 mm, z trzema niewyraźnymi nerwami, umieszczone skrętolegle na łodydze. Kwiaty wyrastają pojedynczo na gałązkach długości do 18 mm, w luźnym gronie opatrzonym na szczycie pęczkiem liści. Okwiat jest 5-krotny, zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z zewnątrz zielony a od wewnątrz białawy, drobny, osadzony na bardzo krótkiej (1,5-1,8 mm) szypułce. Listkowata przysadka jest wielokrotnie dłuższa od owocu. Kwitnie głównie w maju, owocuje na przełomie maja i czerwca. Owocem jest jednonasienny, kulisto-jajowaty, skórzasty orzeszek długości 2-2,5 mm.

Rozmieszczenie i ekologia

Leniec bezpodkwiatkowy jest gatunkiem związanym z kontynentalną częścią Europy. Jego zasięg obejmuje wschodnią część kontynentu, od wschodniej części Niemiec po Ural i od Rumunii przez Ukrainę po Estonię. W krajach położonych za zachód i na południe od Polski, w Niemczech, Czechach i Austrii, stanowiska gatunku są nieliczne i rozproszone. W Polsce gatunek notowany był na przeważającej części niżu. Zdecydowana większość stanowisk koncentruje się na obszarze położonym na wschód od dolnej i środkowej Wisły (oraz w jej dolinie) – na Podlasiu, Suwalszczyźnie, wschodnim Mazowszu, południu Warmii i Mazur oraz na północy Kujaw.

W Polsce leniec bezpodkwiatkowy występuje w widnych lasach liściastych i borach mieszanych, a także w murawach kserotermicznych i napiaskowych oraz na wrzosowiskach.

Wartość użytkowa

Roślina podlegająca w Polsce ścisłej ochronie. Na czerwonej liście umieszczona w grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia V).

Leniec bezpodkwiatkowy jest gatunkiem o znaczeniu Wspólnotowym, wymaga wyznaczenia obszaru Natura 2000.

Ciekawostki

Leńca bezpodkwiatkowego można pomylić z leńcem pospolitym Thesium linophyllon, występującym w murawach. W okresie kwitnienia i owocowania różnią się wyraźnie – u leńca pospolitego, oprócz przysadki pod kwiatem znajdują się dodatkowo dwa podkwiatki, a do tego kwiatostan jest wiechowaty (a nie groniasty) i pozbawiony pęczka liści. W stanie płonnym oba gatunki są trudne do odróżnienia.

Leniec bezpodkwiatkowy jest półpasożytem, który za pomocą ssawek czerpie wodę i sole mineralne z korzeni innych roślin. Półpasożyt ten jest prawdopodobnie niespecyficzny względem gatunku żywiciela.

Współcześnie w Polsce najlepiej zachowane populacje leńca bezpodkwiatkowego znajdują się w dużych kompleksach leśnych północno-wschodniej części kraju, takich jak Puszcza Augustowska czy lasy Górznieńsko-Lidzbarskiego i Welskiego Parku Krajobrazowego.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Leniec bezpodkwiatkowy [22.04.2014]

Bibliografia

Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.
P. Pawlikowski, Leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum Hayne, [w:] Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Metodyka monitoringu, s. 1-18. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska [22.04.2014]
Załuski Tomasz, Thesium ebracteatum Hayne, Leniec bezpodkwiatkowy, [w:] Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny, pod. red. B. Sudnik-Wójcikowskiej, H. Werblan-Jakubiec, t. 9. Warszawa 2004 s. 187-190.