Widłak goździsty

Widłak goździsty
Lycopodium clavatum
L.
Widłak goździsty (Lycopodium clavatum), źródło: en.wikipedia.org
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	widłaki
Klasa	widłaki jednakozarodnikowe
Rząd	widłakowce
Rodzina	widłakowate
Rodzaj	widłak
Gatunek	Widłak goździsty
Synonimy
babimór –

Widłak goździsty (Lycopodium clavatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae).

Morfologia

Widłak goździsty wykształca długie do 1 m, czołgające się pędy widlasto rozgałęzione, koloru zielonego z wzniesionymi do wysokości 20 cm gałązkami. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, zagięte do góry, skrętoległe, w górnej części łodygi gęste, rzadsze w dolnej. Liście zakończone są wyraźnie widocznymi, białymi włoskami, które na końcach pędów tworzą białe pędzelki. Kłos zarodnionośny, liście zarodnionośne (sporofile) w ilości od dwóch do trzech, jajowate, wydłużone, zebrane w żółtawo–biały kłos, osadzone na długich szypułkach. Zarodniki koloru żółtego na sporofilach, dojrzewają od lipca do września. Korzenie rozgałęzione wychodzące z pędów i mocujące je do podłoża na całej długości.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek kosmopolityczny. Rośnie na całym świecie w klimacie umiarkowanym. W Polsce pospolity na niżu i w górach. Na Warmii i Mazurach odnotowany w rezerwacie "Uroczysko Kramnik". Porasta torfowiska, wrzosowiska, widne suche bory i lasy mieszane, ze szczególnym upodobaniem lasów iglastych. Preferuje ubogie gleby krzemowe, silnie zakwaszone i umiarkowanie suche. W górach występuje po piętrze kosodrzewiny. Roślina niskopączkowa, odtwarzająca się z pączków zimowych, znajdujących się ponad ziemią (chamefit ). Pełny rozwój (gametofit, sporofit) może trwać nawet 25 lat. Często rozmnaża się wegetatywnie.

Gatunek charakterystyczny dla zbiorowisk wrzosowisk i ubogich muraw bliźniczkowych klasy (Cl.) Nardo-Callunetea. Często tworzy duże łany będące wielkim klonem pochodzącym od jednego macierzystego osobnika. Odgrywa ważną rolę w poszyciu lasu, gromadząc wodę, oraz tworzy specyficzne zbiorowiska roślinne – torfowiska.

Wartość użytkowa

W Polsce jest objęty całkowitą ochroną gatunkową.

Bywa na dużą skalę niszczony wskutek zrywania pędów do celów ozdobnych oraz leczniczych. Dozwolone jest zbieranie kłosów zarodnionośnych. Robi się to w okresie dojrzewania, kiedy kłoski są żółte. Zbioru dokonuje się w porze wilgotnej, rano lub po deszczu, ponieważ zarodniki wówczas mniej się rozsypują. Ich pozyskiwanie wymaga specjalnego zezwolenia konserwatora przyrody. Z surowca otrzymuje się drobny, przelewający się, żółtawy proszek, który jest łatwopalny.

Główne składniki zarodników to olej tłusty (50%) z kwasami tłuszczowymi nasyconymi i nienasyconymi, sporopolenina, substancje terpenowo-woskowe oraz związki mineralne (głównie glinowe) i śladowe ilości alkaloidów. Ma działanie moczopędne i dezynfekujące drogi moczowe. Używany zewnętrznie jako zasypka na rany, wypryski oraz przy łuszczycy. Widłak goździsty zawiera pierwiastek rad, co wykorzystuje się w leczeniu zapalenia wątroby, marskości wątroby (stwardnienia wątroby) oraz w leczeniu raka wątroby. Widłaka goździstego można kupić w aptekach lub sklepach zielarskich.

Ciekawostki

Według wierzeń ludowych pędy widłaka zawieszone pod powałą w dzień Bożego Ciała przeciwstawiały się siłom nieczystym oraz chroniły przed marami nocnymi.

Pyłek zarodników używany jest w odlewnictwie do wysypywania form precyzyjnych odlewów.

Indianie Potawatomi używali owocujących zarodników widłaka goździstego w zaburzeniach menstruacyjnych, jako leku tamującego krew i jako leczniczego środka ściągającego.

Bibliografia

Polakowski Benon, Rośliny chronione. Atlas, Warszawa 1995.
Podbielkowski Z., Podbielkowska M., Przystosowania roślin do środowisk, Warszawa 1992.
pl.wikipedia.org[26.08.0214]
vismaya-maitreya.pl [26.08.0214]
farmakognozja.blogspot.com [28.06.2014]