Katolicka Szkoła Polska w Worytach

Katolicka Szkoła Polska w Worytach
Budynek i tablica pamiątkowa na budynku byłej szkoły polskiej w Worytach źródło: Woryty [17.03.2014]
Data założenia:	24.02.1930
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Woryty

Katolicka Szkoła Polska w Worytach – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w Prusach Wschodnich. Powstała w 1930 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Wiktor Bina.

Historia

Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach odbyło się 24 lutego 1930 r. Otwarcia szkoły dokonał kierownik Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię Franciszek Barcz w towarzystwie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków w Niemczech, p. Kierczyńskiego oraz kierownika "Rolnika" w Olsztynie, p. Nikielowskiego. Kierownikiem szkoły z ramienia Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech został nauczyciel [[Wiktor Bina]. Do nowo otwartej szkoły polskiej zapisano 11 uczniów: Edmunda, Józefa i Marię Weinertów, Antoninę Flamównę, Edwarda Behrendta, Pawła i Brunona Mellerów, Pawła Riemera, Agatę i Jerzego Karwackich oraz Antoniego Kuhna. W trakcie funkcjonowania działalność szkoły obfitowała w różne wydarzenia. 15 lipca 1930 r. pięcioro dzieci ze szkoły polskiej wyjechało na kolonie letnie do Polski pod opieką nauczycieli Bolesława Chabowskiego z Gietrzwałdu, Leonarda Nieboraka z Leszna, Jana Hedrycha z Chabrowa i Roberta Gransickiego z Plusk.

W szkole polskiej w Worytach 20.12.1930 r. odbył się pierwszy obchód gwiazdkowy. Jego program był następujący: 1) Słowo wstępne - nauczyciel Bina 2) Pieśń "Zdrowaś bądź Maria" 3) Deklamacja "Kolęda" 4) Deklamacja "Aniołki" 5) Kolęda "Wśrod nocnej ciszy" 6) Deklamacja "W Betlejem w małej stajence" 7) Deklamacja "W stajence" 8) Kolęda "Dzisiaj w Betlejem" 9) Deklamacja "Dokoła szopki" 10)Deklamacja "Rodzina przy żłóbku Jezusowym" 11)Pieść "Ojcze z niebios" 12)Deklamacja "Późna godzina" 13)Deklamacja "Boze Narodzenie" 14)Kolęda "W złobie leży" 15)Przemówienie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków p.Kierczyńskiego i łamanie się opłatkiem 16)Jednoaktówka "Gwiazdka w szkole" 17)Deklamacja "Święty Mikołaj" 18)Śpiew "Z Bogiem" 19)Kolęda "Narodził się Jezus Chrystus" 20)Obdarzenie dzieci przez gwiazdora 21)Słowo końcowe - nauczyciel Bina i wspólny śpiew "W złobie leży".

21.08.1931 r. w szkole miała miejsce wizytacja. Dokonał jej rejencyjny radca szkolny z oddziału kościelno-szkolnego rejencji olsztyńskiej dr Józef Bader i dr Franz Pasternak, powiatowy inspektor szkolny w Olsztynie, zacięty wróg polskich szkół prywatnych.

Nauczyciel szkoły w Worytach oraz pozostali nauczyciele polskich szkół obwodu olsztyńskiego otrzymali 01.04.1933 r. od prezydenta rejencji olsztyńskiej zakaz komunikowania się w sprawach szkolnych z Towarzystwem Szkolnym w Olsztynie. Zakaz ten wydano dlatego, że Towarzystwo Szkolne podczas obchodów gwiazdkowych ofiarowało dzieciom modlitewniki "Bóg i Ojczyzna", które zawierały dokładne dzieje narodu polskiego. Za przekroczenie zakazu groziło nauczycielom odebranie prawa nauczanie.

Woryty, dnia 14 VIII 1933 r Zmiana nauczyciela

Obowiązki kierownika tutejszej szkoły przejął z dniem dzisiejszym po nauczycielu p. Binie* nauczyciel Franciszek Piotrowski. Panu Binie odebrały władze niemieckie prawo nauczania i pobytu w Niemczech.

Woryty, dnia 20 X 1933 r Likwidacja szkoły polskiej w Gietrzwałdzie

Dnia 16 października br. zlikwidowano ostatecznie szkołę polską w pobliskim Gietrzwałdzie, która pod koniec miała tylko jeszcze jedno dziecko. Nauczyciela p. Chabowskiego, przeniesiono do Stanislewa w powiecie reszelskim. Upadek szkoły polskiej w Gietrzwałdzie to klasyczny przykład niecnej propagandy, niepohamowanych w swej nienawisci do szkół polskich jednostek. Inwentarz szkoły gietrzwałdzkiej przyjęła częściowo nasza szkoła. Wiadomośc o upadku szkoły polskiej w Gietrzwałdzie przyjęła terenowa prasa niemiecka z uczuciem wielkiej radości.

Woryty, dnia 28 XI 1934 r. Badania dzieci

Dziś odbyło się w lokalu ochrony niemieckiej doroczne badanie dzieci naszej szkoły przez lekarza powiatowego dr Mohra z Olsztyna.

Woryty, dnia 27 III 1935 r. Zebranie rodzicielskie

Dziś odbyło się w tutejszej szkole zebranie rodzicielskie, na ktorym omawiano szereg aktualnych spraw, dotyczących polożenia mniejszosci polskiej w Niemczech.

Woryty, dnia 30 XII 1936 r. Zakaz noszenia Rodła *

Rozporządzeniem prezydenta rejencji olsztyńskiej zakazano nauczycielom i dzieciom noszenia Rodła w czasie zajęć szkolnych. Zabroniono także dekorowania sal szkolnych i ochron znakiem Rodła. Za nieprzestrzeganie powyższego zakazu grozi nauczycielowi odebranie prawa nauczanie.

• Rodło - godło Związku Polaków w Niemczech, wyobrażające stylizowany bieg Wisły

z Krakowem jako kolebką kultury i państwowości. Polonia nie mogła używać Białego Orła jako godła, więc na biało-czerwonych sztandarach zastąpiło go Rodło. Znakiem towarzystw śpiewaczych było Rodło z kluczu wiolinowym, ZHP miało Rodło w lilii harcerskiej, a Towarzystwo Młodzieży Rodło w lisciu lipowym. Na II Zjeździe Polaków z Zagranicy w 1934 roku w Warszawie odbyło sie symboliczne zaślubiny sztandarów przez zanurzenie ich w nurtach Wisły.

Woryty, dnia 18 XI 1937 r. Wycieczka szkolna

Dziś urządziła tutejsza szkoła całodzienną wycieczkę szkolną autobusem do Olsztyna. Celem jej było zaznajomienie dzieci z muzeum regionalnym, zamkiem i urządzeniem drukarni "Gazety Olsztyńskiej". Zwiedzono też niektóre zabytki Olsztyna jak: starą bramę miejską, kościół św. Jakuba, stary ratusz i ulice starego miasta. W Domu Polskim* zwiedzono wystawę robót recznych.

• Dom Polski - Hotel "Concordia" w Olsztynie przy ówczesnej ulicy Dworcowej 87

(dziś ul. Partyzantów) siedziba Banku Ludowego (od 1911r), czasowo Banku Mazurskiego, Mazurskiego Komitetu Plebiscytowego, Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego, IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech, Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich i Wschodniopruskiego Hufca ZHP, szkoły polskiej i klubu inteligencji.

Woryty, dnia 4 V 1938 r. Spadek liczby dzieci

Dziś odeszli z naszej szkoły i przeszli do miejscowej szkoły niemieckiej uczniowie Hubert i Alojzy Prassowie, gdyż matka wymienionych obawia się, ze nie otrzyma bieżącej zapomogi na dzieci*. Alojzy Prass zmienił więc szkołę po raz piąty. Liczba dzieci wynosi 10.

• Rodzice posyłających dzieci do szkół polskich pozbawiano pracy, prawa

nabywania gospodarstw, uzyskania pożyczek, ulg podatkowych, pozbawiano rent czy emerytur, dodatków dla dzieci, pomocy zimowej itp.

Woryty, dnia 9 IX 1938 r. Zatwierdzenie biblioteki szkolnej

Pismem z dnia dzisiejszego zatwierdził p. radca szkolny z Olsztyna bibliotekę uczniowską, składającą sie z 30 książek.

Ostatnie wpisy w kronice

Woryty, dnia 24 III 1939 r.

Zakończenie roku szkolnegoDziś nastąpilo zakończenie roku szkolnego 1938/39. Ze szkoły zwolniono podopełnieniu obowiązków uczęszczania do szkoły uczenicę Klarę Weinert i Marię Gusday.Liczba dzieci wynosi po zwolnieniu wymienionych 8. WizytacjaW ostatnim dniu roku szkolnego 1938/39 wizytował tutejszą szkołę p. radcaszkolny Grabiński z Olsztyna.

Cele i zadania

...Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929r.

Zasadniczym celem szkoły polskiej w Nowej Kaletce, określonym przez jej pierwszego nauczyciela, było wychowanie pokolenia na dobrych synów Boga i społeczeństwa.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:

• Wiktor Bina
• Franciszek Piotrowski.

Osiągnięcia

W szkole w Worytach trzykrotnie odbywały się kwartalne konferencje regionalne dla nauczycieli szkół polskich. Stanowiły one formę dokształcania. Konferencje składały się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na pierwszej konferencji w Worytach, która miała miejsce 05.12.1932 r., lekcję pokazową prowadził nauczyciel Wiktor Bina. Lekcje dotyczyły przedmiotów religia i geografia. Na drugiej konferencji (05.12.1936 r.) lekcję pokazową z przedmiotu śpiew przeprowadził nauczyciel Jan Maza. Natomiast na ostatniej konferencji nauczycieli szkół polskich, która odbywała się 11.02.1939 r. w Worytach nauczyciel Franciszek Piotrowski omówił plan gospodarczy.

Uczniowie/Absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Worytach uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1930 - 1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1930 - 14 osób
• 1931 - 12 osoby
• 1932 - 17 osoby
• 1933 - 21 osób
• 1934 - 16 osoby
• 1935 - 18 osób
• 1936 - 17 osób
• 1937 - 16 osób
• 1938 - 12 osób
• 1939 - 5 osób

Absolwentką Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach jest m.in. Maria Graeber, która po wojnie zamieszkała w budynku szkolnym i z czasem stała się jego właścicielem.

Ciekawostki

W budynku szkoły polskiej w Worytach w latach 1929-1939 mieściło się także polskie przedszkole. Obie te placówki w okresie międzywojennym tworzyły ośrodek polskości na Warmii. Obecnie budynek ten stanowi dom mieszkalny nr 11 w Worytach.

Bibliografia

Kronika Szkoły Polskiej w Worytach 1930-1939, wstęp i oprac. Filipkowski Tadeusz, Lietz Zygmunt, Olsztyn 1979.

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Woryty [17.03.2014]

Gmina Gietrzwałd [17.03.2014]