Katolicka Szkoła Polska w Worytach: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Historia) |
|||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
''' Katolicka Szkoła Polska w [[Woryty |Worytach]] ''' – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]]. Powstała w 1930 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel [[Wiktor Bina]].<br/> | ''' Katolicka Szkoła Polska w [[Woryty |Worytach]] ''' – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]]. Powstała w 1930 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel [[Wiktor Bina]].<br/> | ||
== Historia == | == Historia == | ||
| − | Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w [[Woryty |Worytach]] odbyło się 24 lutego 1930 r. Otwarcia szkoły dokonał kierownik Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię [[Franciszek Barcz |Franciszek Barcz]] w towarzystwie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków w Niemczech, p. Kierczyńskiego oraz kierownika "Rolnika" w Olsztynie, p. Nikielowskiego. Kierownikiem szkoły z ramienia Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech został nauczyciel [[Wiktor Bina]. Do nowo otwartej szkoły polskiej zapisano 11 uczniów: Edmunda, Józefa i Marię Weinertów, Antoninę Flamównę, Edwarda Behrendta, Pawła i Brunona Mellerów, Pawła Riemera, Agatę i Jerzego Karwackich oraz Antoniego Kuhna. W trakcie funkcjonowania | + | Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w [[Woryty |Worytach]] odbyło się 24 lutego 1930 r. Otwarcia szkoły dokonał kierownik Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię [[Franciszek Barcz |Franciszek Barcz]] w towarzystwie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków w Niemczech, p. Kierczyńskiego oraz kierownika "Rolnika" w Olsztynie, p. Nikielowskiego. Kierownikiem szkoły z ramienia Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech został nauczyciel [[Wiktor Bina]. Do nowo otwartej szkoły polskiej zapisano 11 uczniów: Edmunda, Józefa i Marię Weinertów, Antoninę Flamównę, Edwarda Behrendta, Pawła i Brunona Mellerów, Pawła Riemera, Agatę i Jerzego Karwackich oraz Antoniego Kuhna. W trakcie funkcjonowania szkoła obfitowała w różne wydarzenia. |
| + | |||
| + | 15 lipca 1930 r. pięcioro dzieci ze szkoły polskiej wyjechało na kolonie letnie do Polski pod opieką nauczycieli [[Bolesława Chabowskiego]] z [[Gietrzwałdu]], [[Leonarda Nieboraka]] z [[Leszna]], [[Jana Hedrycha]] z [[Chabrowa]] i [[Roberta Gransickiego]] z [[Plusk]]. | ||
W szkole polskiej w Worytach 20.12.1930 r. odbył się pierwszy obchód gwiazdkowy. Jego program był następujący: | W szkole polskiej w Worytach 20.12.1930 r. odbył się pierwszy obchód gwiazdkowy. Jego program był następujący: | ||
| − | + | # Słowo wstępne - nauczyciel Bina | |
| − | + | # Pieśń "Zdrowaś bądź Maria" | |
| − | + | # Deklamacja "Kolęda" | |
| − | + | # Deklamacja "Aniołki" | |
| − | + | # Kolęda "Wśrod nocnej ciszy" | |
| − | + | # Deklamacja "W Betlejem w małej stajence" | |
| − | + | # Deklamacja "W stajence" | |
| − | + | # Kolęda "Dzisiaj w Betlejem" | |
| − | + | # Deklamacja "Dokoła szopki" | |
| − | + | # Deklamacja "Rodzina przy żłóbku Jezusowym" | |
| − | + | # Pieśń "Ojcze z niebios" | |
| − | + | # Deklamacja "Późna godzina" | |
| − | + | # Deklamacja "Boże Narodzenie" | |
| − | + | # Kolęda "W żłobie leży" | |
| − | + | # Przemówienie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków p.Kierczyńskiego i łamanie się opłatkiem | |
| − | łamanie się opłatkiem | + | # Jednoaktówka "Gwiazdka w szkole" |
| − | + | # Deklamacja "Święty Mikołaj" | |
| − | + | # Śpiew "Z Bogiem" | |
| − | + | # Kolęda "Narodził się Jezus Chrystus" | |
| − | + | # Obdarzenie dzieci przez gwiazdora | |
| − | + | # Słowo końcowe - nauczyciel Bina i wspólny śpiew "W żłobie leży". | |
| − | |||
21.08.1931 r. w szkole miała miejsce wizytacja. Dokonał jej rejencyjny radca szkolny z oddziału kościelno-szkolnego rejencji olsztyńskiej dr Józef Bader i dr Franz Pasternak, powiatowy inspektor szkolny w Olsztynie, zacięty wróg polskich szkół prywatnych. | 21.08.1931 r. w szkole miała miejsce wizytacja. Dokonał jej rejencyjny radca szkolny z oddziału kościelno-szkolnego rejencji olsztyńskiej dr Józef Bader i dr Franz Pasternak, powiatowy inspektor szkolny w Olsztynie, zacięty wróg polskich szkół prywatnych. | ||
| Linia 42: | Linia 43: | ||
Nauczyciel szkoły w Worytach oraz pozostali nauczyciele polskich szkół obwodu olsztyńskiego otrzymali 01.04.1933 r. od prezydenta rejencji olsztyńskiej zakaz komunikowania się w sprawach szkolnych z Towarzystwem Szkolnym w Olsztynie. Zakaz ten wydano dlatego, że Towarzystwo Szkolne podczas obchodów gwiazdkowych ofiarowało dzieciom modlitewniki "Bóg i Ojczyzna", które zawierały dokładne dzieje narodu polskiego. Za przekroczenie zakazu groziło nauczycielom odebranie prawa nauczanie. | Nauczyciel szkoły w Worytach oraz pozostali nauczyciele polskich szkół obwodu olsztyńskiego otrzymali 01.04.1933 r. od prezydenta rejencji olsztyńskiej zakaz komunikowania się w sprawach szkolnych z Towarzystwem Szkolnym w Olsztynie. Zakaz ten wydano dlatego, że Towarzystwo Szkolne podczas obchodów gwiazdkowych ofiarowało dzieciom modlitewniki "Bóg i Ojczyzna", które zawierały dokładne dzieje narodu polskiego. Za przekroczenie zakazu groziło nauczycielom odebranie prawa nauczanie. | ||
| − | + | 14.08.1933 r. obowiązki kierownika szkoły przejął nauczyciel Franciszek Piotrowski, gdyż W. Binie władze niemieckie odebrały prawo nauczania i pobytu w Niemczech. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | niemieckie prawo nauczania i pobytu w Niemczech. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Szkoła w Worytach przejęła inwentarz [[Szkoły Polskiej w Gietrzwałdzie]], która została zlikwidowana 16.10.1933 r. | |
| − | |||
| − | + | Coroczne badanie dzieci odbyło się 28.11.1934 r. w lokalu ochrony niemieckiej przez lekarza powiatowego dr Mohra z Olsztyna. | |
| − | |||
| − | + | 27.03.1935 r. na zebraniu rodzicielskim omawiano sytuację mniejszości polskiej w Niemczech. | |
| − | |||
Woryty, dnia 30 XII 1936 r. | Woryty, dnia 30 XII 1936 r. | ||
Wersja z 15:23, 20 mar 2014
| Katolicka Szkoła Polska w Worytach | |
| | |
![Budynek i tablica pamiątkowa na budynku byłej szkoły polskiej w Worytach źródło: Woryty [17.03.2014]](/index.php/Plik:Woryty.jpg) Budynek i tablica pamiątkowa na budynku byłej szkoły polskiej w Worytach źródło: Woryty [17.03.2014]
| |
| Data założenia: | 24.02.1930 |
| Poziom szkoły: | podstawowy |
| Adres: | Woryty |
Katolicka Szkoła Polska w Worytach – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w Prusach Wschodnich. Powstała w 1930 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Wiktor Bina.
Spis treści
Historia
Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach odbyło się 24 lutego 1930 r. Otwarcia szkoły dokonał kierownik Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię Franciszek Barcz w towarzystwie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków w Niemczech, p. Kierczyńskiego oraz kierownika "Rolnika" w Olsztynie, p. Nikielowskiego. Kierownikiem szkoły z ramienia Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech został nauczyciel [[Wiktor Bina]. Do nowo otwartej szkoły polskiej zapisano 11 uczniów: Edmunda, Józefa i Marię Weinertów, Antoninę Flamównę, Edwarda Behrendta, Pawła i Brunona Mellerów, Pawła Riemera, Agatę i Jerzego Karwackich oraz Antoniego Kuhna. W trakcie funkcjonowania szkoła obfitowała w różne wydarzenia.
15 lipca 1930 r. pięcioro dzieci ze szkoły polskiej wyjechało na kolonie letnie do Polski pod opieką nauczycieli Bolesława Chabowskiego z Gietrzwałdu, Leonarda Nieboraka z Leszna, Jana Hedrycha z Chabrowa i Roberta Gransickiego z Plusk.
W szkole polskiej w Worytach 20.12.1930 r. odbył się pierwszy obchód gwiazdkowy. Jego program był następujący:
- Słowo wstępne - nauczyciel Bina
- Pieśń "Zdrowaś bądź Maria"
- Deklamacja "Kolęda"
- Deklamacja "Aniołki"
- Kolęda "Wśrod nocnej ciszy"
- Deklamacja "W Betlejem w małej stajence"
- Deklamacja "W stajence"
- Kolęda "Dzisiaj w Betlejem"
- Deklamacja "Dokoła szopki"
- Deklamacja "Rodzina przy żłóbku Jezusowym"
- Pieśń "Ojcze z niebios"
- Deklamacja "Późna godzina"
- Deklamacja "Boże Narodzenie"
- Kolęda "W żłobie leży"
- Przemówienie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków p.Kierczyńskiego i łamanie się opłatkiem
- Jednoaktówka "Gwiazdka w szkole"
- Deklamacja "Święty Mikołaj"
- Śpiew "Z Bogiem"
- Kolęda "Narodził się Jezus Chrystus"
- Obdarzenie dzieci przez gwiazdora
- Słowo końcowe - nauczyciel Bina i wspólny śpiew "W żłobie leży".
21.08.1931 r. w szkole miała miejsce wizytacja. Dokonał jej rejencyjny radca szkolny z oddziału kościelno-szkolnego rejencji olsztyńskiej dr Józef Bader i dr Franz Pasternak, powiatowy inspektor szkolny w Olsztynie, zacięty wróg polskich szkół prywatnych.
Nauczyciel szkoły w Worytach oraz pozostali nauczyciele polskich szkół obwodu olsztyńskiego otrzymali 01.04.1933 r. od prezydenta rejencji olsztyńskiej zakaz komunikowania się w sprawach szkolnych z Towarzystwem Szkolnym w Olsztynie. Zakaz ten wydano dlatego, że Towarzystwo Szkolne podczas obchodów gwiazdkowych ofiarowało dzieciom modlitewniki "Bóg i Ojczyzna", które zawierały dokładne dzieje narodu polskiego. Za przekroczenie zakazu groziło nauczycielom odebranie prawa nauczanie.
14.08.1933 r. obowiązki kierownika szkoły przejął nauczyciel Franciszek Piotrowski, gdyż W. Binie władze niemieckie odebrały prawo nauczania i pobytu w Niemczech.
Szkoła w Worytach przejęła inwentarz Szkoły Polskiej w Gietrzwałdzie, która została zlikwidowana 16.10.1933 r.
Coroczne badanie dzieci odbyło się 28.11.1934 r. w lokalu ochrony niemieckiej przez lekarza powiatowego dr Mohra z Olsztyna.
27.03.1935 r. na zebraniu rodzicielskim omawiano sytuację mniejszości polskiej w Niemczech.
Woryty, dnia 30 XII 1936 r. Zakaz noszenia Rodła *
Rozporządzeniem prezydenta rejencji olsztyńskiej zakazano nauczycielom i dzieciom noszenia Rodła w czasie zajęć szkolnych. Zabroniono także dekorowania sal szkolnych i ochron znakiem Rodła. Za nieprzestrzeganie powyższego zakazu grozi nauczycielowi odebranie prawa nauczanie.
- Rodło - godło Związku Polaków w Niemczech, wyobrażające stylizowany bieg Wisły
z Krakowem jako kolebką kultury i państwowości. Polonia nie mogła używać Białego Orła jako godła, więc na biało-czerwonych sztandarach zastąpiło go Rodło. Znakiem towarzystw śpiewaczych było Rodło z kluczu wiolinowym, ZHP miało Rodło w lilii harcerskiej, a Towarzystwo Młodzieży Rodło w lisciu lipowym. Na II Zjeździe Polaków z Zagranicy w 1934 roku w Warszawie odbyło sie symboliczne zaślubiny sztandarów przez zanurzenie ich w nurtach Wisły.
Woryty, dnia 18 XI 1937 r. Wycieczka szkolna
Dziś urządziła tutejsza szkoła całodzienną wycieczkę szkolną autobusem do Olsztyna. Celem jej było zaznajomienie dzieci z muzeum regionalnym, zamkiem i urządzeniem drukarni "Gazety Olsztyńskiej". Zwiedzono też niektóre zabytki Olsztyna jak: starą bramę miejską, kościół św. Jakuba, stary ratusz i ulice starego miasta. W Domu Polskim* zwiedzono wystawę robót recznych.
- Dom Polski - Hotel "Concordia" w Olsztynie przy ówczesnej ulicy Dworcowej 87
(dziś ul. Partyzantów) siedziba Banku Ludowego (od 1911r), czasowo Banku Mazurskiego, Mazurskiego Komitetu Plebiscytowego, Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego, IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech, Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich i Wschodniopruskiego Hufca ZHP, szkoły polskiej i klubu inteligencji.
Woryty, dnia 4 V 1938 r. Spadek liczby dzieci
Dziś odeszli z naszej szkoły i przeszli do miejscowej szkoły niemieckiej uczniowie Hubert i Alojzy Prassowie, gdyż matka wymienionych obawia się, ze nie otrzyma bieżącej zapomogi na dzieci*. Alojzy Prass zmienił więc szkołę po raz piąty. Liczba dzieci wynosi 10.
- Rodzice posyłających dzieci do szkół polskich pozbawiano pracy, prawa
nabywania gospodarstw, uzyskania pożyczek, ulg podatkowych, pozbawiano rent czy emerytur, dodatków dla dzieci, pomocy zimowej itp.
Woryty, dnia 9 IX 1938 r. Zatwierdzenie biblioteki szkolnej
Pismem z dnia dzisiejszego zatwierdził p. radca szkolny z Olsztyna bibliotekę uczniowską, składającą sie z 30 książek.
Ostatnie wpisy w kronice
Woryty, dnia 24 III 1939 r.
Zakończenie roku szkolnegoDziś nastąpilo zakończenie roku szkolnego 1938/39. Ze szkoły zwolniono podopełnieniu obowiązków uczęszczania do szkoły uczenicę Klarę Weinert i Marię Gusday.Liczba dzieci wynosi po zwolnieniu wymienionych 8. WizytacjaW ostatnim dniu roku szkolnego 1938/39 wizytował tutejszą szkołę p. radcaszkolny Grabiński z Olsztyna.
Cele i zadania
...Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929r.
Zasadniczym celem szkoły polskiej w Nowej Kaletce, określonym przez jej pierwszego nauczyciela, było wychowanie pokolenia na dobrych synów Boga i społeczeństwa.
Kadra pedagogiczna
Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:
Osiągnięcia
W szkole w Worytach trzykrotnie odbywały się kwartalne konferencje regionalne dla nauczycieli szkół polskich. Stanowiły one formę dokształcania. Konferencje składały się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na pierwszej konferencji w Worytach, która miała miejsce 05.12.1932 r., lekcję pokazową prowadził nauczyciel Wiktor Bina. Lekcje dotyczyły przedmiotów religia i geografia. Na drugiej konferencji (05.12.1936 r.) lekcję pokazową z przedmiotu śpiew przeprowadził nauczyciel Jan Maza. Natomiast na ostatniej konferencji nauczycieli szkół polskich, która odbywała się 11.02.1939 r. w Worytach nauczyciel Franciszek Piotrowski omówił plan gospodarczy.
Uczniowie/Absolwenci
Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Worytach uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1930 - 1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:
- 1930 - 14 osób
- 1931 - 12 osoby
- 1932 - 17 osoby
- 1933 - 21 osób
- 1934 - 16 osoby
- 1935 - 18 osób
- 1936 - 17 osób
- 1937 - 16 osób
- 1938 - 12 osób
- 1939 - 5 osób
Absolwentką Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach jest m.in. Maria Graeber, która po wojnie zamieszkała w budynku szkolnym i z czasem stała się jego właścicielem.
Ciekawostki
W budynku szkoły polskiej w Worytach w latach 1929-1939 mieściło się także polskie przedszkole. Obie te placówki w okresie międzywojennym tworzyły ośrodek polskości na Warmii. Obecnie budynek ten stanowi dom mieszkalny nr 11 w Worytach.
Bibliografia
Kronika Szkoły Polskiej w Worytach 1930-1939, wstęp i oprac. Filipkowski Tadeusz, Lietz Zygmunt, Olsztyn 1979.
Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.
Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.
Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.
Woryty [17.03.2014]
Gmina Gietrzwałd [17.03.2014]
