Kapliczki w Wilczkowie

Kaplica jerozolimska w Olsztynie –

Położenie

Kaplica jerozolimska znajduje się w centrum Olsztyna, u zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Jagiełły.

Opis

Najstarsza warmińska kaplica jerozolimska, wzmiankowana po raz pierwszy w 1565 roku. To jeden z najcenniejszych, obok zamku i katedry, zachowanych zabytków olsztyńskiej architektury. Została wybudowana pierwotnie w stylu gotyckim na planie prostokąta przez zarządców leprozorium św. Jerzego, z dotacji i jałmużny wiernych. Została poświęcona kultowi Męki Pańskiej, przyniesionemu do Prus z Ziemi Świętej przez Krzyżaków. Kaplica była czynna przede wszystkim w czasie Wielkiego Postu i Dni Krzyżowych. W 1609 roku odnotowano, że kaplica posiadała we wnętrzu figury stojące Najświętszej Marii Panny i św. Jana Ewangelisty, malowidła ścienne i trzy obrazy. Poważny remont kaplica jerozolimska przeszła w 1775 roku. Wówczas kupiec i radny miejski Piotr Poleski, podjął się jej ratowania, przekazując na to duże sumy z prywatnej kieszeni. Jednokondygnacyjna budowla po przebudowie otrzymała cechy stylu późnobarokowego. Kaplica była nakryta dwuspadowym dachem, z barokowymi wolutowymi szczytami ze ślimacznicami. Od strony zachodniej szczyt frontowy posiada wypukłość flankowaną dwoma pilastrami, która jest pozostałością po rozebranej drewnianej dzwonnicy. We wnętrzu kaplica mieści ołtarz, który tworzy krucyfiks z ukrzyżowanym Chrystusem, w kompozycyjnej asyście dwóch złoczyńców na krzyżach. Grupa Ukrzyżowania jest najwybitniejszym zabytkiem późnogotyckiej rzeźby sakralnej w Olsztynie. Datowana jest na około 1510 rok, wykazując cechy warsztatowe związane z kręgiem królewieckim. W kaplicy znajduje się ponadto drewniany chór. Z początku XVII wieku pochodzi obraz Chrystus pod Krzyżem ze Św. Marią Magdaleną. Na ścianach kaplicy zawieszone są XVIII-wieczne obrazy: Matki Bożej z Dzieciątkiem i Matki Bożej Bolesnej.

Ciekawostki

Przy kaplicy gromadziły się w XIX i XX wieku warmińskie pielgrzymki wyruszające do okolicznych sanktuariów lub na odpusty kościelne.

Współcześnie kaplica jerozolimska podlega parafii konkatedralnej św. Jakuba i przeznaczona jest na duszpasterstwo głuchoniemych. Od 1963 roku odbywają się w niej w każdą niedzielę o godzinie 10.00 Msze św. dla osób niesłyszących.

Zdjęcia

...

Bibliografia

Boetticher Adolf, Der Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Heft 4: Das Ermland, Königsberg 1894.

Dittrich Franz, Böttichers Inventarisation der Bau- und Kunstdenkmäler Ermlands, „Zeitschrift für die Geschichte und Alterumskunde Ermlands”, Bd. 11, 1897.

In der Jerusalemskapelle zu Allenstein, „Ermländisches Kirchenblatt”, 1939, nr 14 z 2 IV.

Madej Henryk, Kaplica jerozolimska, „Studia Warmińskie”, t. 11, 1974.

Matern Georg, Jerusalem und Labyrinthe in Preussen, „Zeitschrift für die Geschichte und Alterumskunde Ermlands”, Bd. 16, 1907.

Kopiczko Andrzej, Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Olsztyn 1993.

Kuprjaniuk Stanisław, Mała architektura sakralna na Warmii do 1945 roku ze szczególnym uwzględnieniem kapliczek, w druku.

Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach pruskich i Warmji z 85 ilustracjami w tekście, Lwów-Warszawa 1923.

Piskorska Józefa, Motywy pasyjne w sztuce sakralnej Warmii i Mazur, [w:] Kult Męki Pańskiej. Historia i teraźniejszość, red. H.D. Wojtyska, Olsztyn 2001.

Rzempołuch Andrzej, Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953. Od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych, Olsztyn 2005.

Ulbrich Anton, Geschichte der Bildhauerkunst in Ostpreußen vom Ausgang des 16. bis in die 2.Hälfte des 19. Jahrhunderts, Bd. 1-2, Königsberg i. Pr. 1926-29.