Kirkut żydowski w Pasłęku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Mała architektura2 sakralna infobox | {{Mała architektura2 sakralna infobox | ||
<!-- w trakcie opracowania --> | <!-- w trakcie opracowania --> | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Cmentarze |
| − | |typ obiektu = | + | |typ obiektu = kirkut żydowski <!-- Parametr obowiązkowy --> |
| − | |datacja = | + | |datacja = 1817 |
| − | |powiat = | + | |powiat = elbląski |
| − | |gmina = | + | |gmina = Pasłęk |
| − | |miejscowość = | + | |miejscowość = Pasłęk |
| − | |||
}} <br/> | }} <br/> | ||
| − | ''' | + | ''' Kirkut żydowski w Pasłęku ''' |
<br/> | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | + | [[Plik:pas13.jpg|left|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | |
| + | [[Plik:pas12.jpg|right|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | ||
| + | [[Plik:pas11.jpg|left|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | ||
| + | [[Plik:pas14.jpg|right|thumb|300px|Kirkut żydowski w Pasłęku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | ||
| + | Kirkut żydowski w [[Pasłęk|Pasłęku]] założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego). | ||
<br/> | <br/> | ||
== Opis == | == Opis == | ||
| − | + | Założenie kirkutu nastąpiło w 1817 roku (lub w 1814 roku). Wówczas to przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 roku kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, co spowodowało poszerzenie cmentarza w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha. Kirkut został zdewastowany w czasie II wojny światowej przez hitlerowców. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej – mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z 2. połowy XIX wieku. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 roku, zaś najmłodsza z 1902 roku. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na macewach zachowała się dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). W obrębie reliktów ceglanego muru kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące tutaj krzewy. | |
| + | W 2004 roku kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać współcześnie o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
| − | + | Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]]. | |
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie'', red. K. Panimasz, Pasłęk 1996 | |
| + | J. Salm, ''Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka'', [w:] Pasłęk. ''Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997'', red. J. Włodarski, Pasłęk 1997. | ||
| + | A. Mrozek, ''Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni'', [w:] ''Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy'', red. J. Wysocki, Olsztyn 2006. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: Architektura] | + | [[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: Architektura]]][[Kategoria: Zabytki]][[Kategoria: cmentarze]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 12:28, 22 sty 2014
| Cmentarze | |
| | |
| typ obiektu: | kirkut żydowski |
| datacja: | 1817 |
| powiat: | elbląski |
| gmina: | Pasłęk |
| miejscowość: | Pasłęk |
Kirkut żydowski w Pasłęku
Spis treści
Położenie
Kirkut żydowski w Pasłęku założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego).
Opis
Założenie kirkutu nastąpiło w 1817 roku (lub w 1814 roku). Wówczas to przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 roku kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, co spowodowało poszerzenie cmentarza w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha. Kirkut został zdewastowany w czasie II wojny światowej przez hitlerowców. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej – mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z 2. połowy XIX wieku. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 roku, zaś najmłodsza z 1902 roku. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na macewach zachowała się dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). W obrębie reliktów ceglanego muru kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące tutaj krzewy.
W 2004 roku kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać współcześnie o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania.
Ciekawostki
Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na Warmii i Mazurach.
Bibliografia
Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie, red. K. Panimasz, Pasłęk 1996
J. Salm, Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka, [w:] Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997, red. J. Włodarski, Pasłęk 1997.
A. Mrozek, Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni, [w:] Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy, red. J. Wysocki, Olsztyn 2006.
]
