Hejbuty

Hejbuty
Hejbuty. Źródło: www.wrota.warmia.mazury.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Wydminy
Liczba ludności (2010)	89
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Hejbuty
Położenie na mapie Polski Hejbuty
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Hejbuty (niem. Heybutten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Wydminy. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 89 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Peliszko.

Położenie

Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, 28 km na południowy wschód od Giżycka i 9 km na południe od Wydmin; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 656 w kierunku Ełku.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji wschodnich terenów Prus Książęcych. Jej początki wiążą się z nadaniem przywileju w 1526 roku przez księcia Albrechta staroście kłajpedzkiemu Wolfgangowi von Heydeckowi. W uznaniu jego zasług książę nadał staroście rozległe, liczące około 250 łanów dobra dziedziczne Zelki, które obejmowało kilka wsi już istniejących. Jedną z nich były dobra służebne w Hejbutach, które w 1519 roku liczyły 15 łanów, a w momencie przejęcia przez von Heydecka – 24 łany. W 1540 roku żyło tu 24 mieszkańców. Istniała karczma.

Majątek w Hejbutach w 1719 roku należał do barona Melchiora Schenck zu Tautenburga. W 1924 roku las w Hejbutach sprzedano skarbowi państwa, a ziemię rozparcelowano, pozostawiając tylko tzw. resztówkę. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Zelkach.

Po II wojnie światowej Hejbuty stanowiły wspólną jednostkę administracyjną z Zelkami. Odrębnym sołectwem stały się w 1954 roku, należąc do 1972 roku do gromady Zelki. W 1970 roku w Hejbutach było 17 budynków mieszkalnych; znajdowała się tu świetlica, działało kółko rolnicze i spółka wodnomelioracyjna. Wieś posiadała wówczas 18 indywidualnych gospodarstw rolnych.

Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:

• 1857 – 173 osoby
• 1939 – 619 osób (łącznie z Zelkami)
• 1970 – 102 osoby

Zabytki

• murowany dwór w Hejbutach z pierwszej połowy XIX wieku
• gospodarcze zabudowania dworskie z przełomu XIX i XX wieku: stodoła i spichlerz
• pozostałości parku dworskiego
• cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1983.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Gminna ewidencja zabytków, [w:] Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wydminy, bip.warmia.mazury.pl, Wydminy 2009 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]