Sierpowiec błyszczący
| Sierpowiec błyszczący | |
| | |
| Drepanocladus vernicosus | |
| (Mitt.) Warnst. | |
 Sierpowiec błyszczący. Fot. Kristian Peters. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | mchy |
| Klasa | prątniki |
| Rząd | rokietowce |
| Rodzina | krzywoszyjowate |
| Rodzaj | sierpowiec |
| Gatunek | sierpowiec błyszczący |
| Synonimy | |
| Haczykowiec błyszczący (Hamatocaulis vernicosus) | |
Sierpowiec błyszczący (Drepanocladus vernicosus (Mitt.) Warnst.) – gatunek rośliny należący do rodziny krzywoszyjowatych (Amblystegiaceae).
Spis treści
Morfologia
Sierpowiec błyszczący tworzy dość duże, jasno- lub żółto-zielone, czasami brązowo lub czerwono nabiegłe, nieco błyszczące (w stanie suchym matowe) darnie. Gatunek dwupienny. Gametofit w postaci sztywnej łodyżki, o długości 6–10 cm (15 cm), mniej więcej z regularnie rozgałęzionymi gałązkami. Liście łodyżkowe o ok. 2–3 mm długości i 1 mm szerokości, z jajowatej nasady stopniowo zwężone w rynienkowaty, ostry, sierpowato zgięty kończyk, całobrzegie, nerw sięga 3/4 liścia. Komórki blaszki liściowej wąskie i długie, wężowato powyginane, w nasadzie krótsze, prostokątne. U podstawy liścia kilka komórek w kolorze czerwieni. Komórek skrzydłowych brak. Liście gałązkowe podobne do liści łodyżkowych, tylko mniejsze. Sporofit zbudowany jest z sety koloru czerwonego, do 4 cm długości. Na szczycie sety znajduje się wydłużona jajowato zarodnia, o ok. 2 mm długości i 1,5 mm szerokości, żółto-czerwona. Perystom (obwódka puszki zarodnikowej) podwójny, zęby perystomu zewnętrznego pomarańczowe, a perystomu wewnętrznego żółte.
Rozmieszczenie i ekologia
Sierpowiec błyszczący występuje na półkuli północnej. W Europie notowany jest w większości krajów. Jest to gatunek borealny o dużych zasobach populacyjnych w Skandynawii i krajach nadbałtyckich. W Europie zachodniej notowane jest zjawisko ustępowania gatunku, a stan zachowania gatunku ocenia się jako niezadowalający.
W Polsce występuje na terenie całego kraju, przede wszystkim na północy. Odnotowany został na 180 stanowiskach, w tym na 60 stanowiskach w województwie warmińsko-mazurskim. Występuje na terenie kilku rezerwatów, m.in. Rezerwatu Galwica, Rezerwatu Jeziorko koło Drozdowa, Rezerwatu Nietlickie Bagno, Rezerwatu Sołtysek. Biorąc pod uwagę potencjalne siedliska, wielkość populacji oraz zasięg i możliwość przyszłego utrzymania się na terenie całego kraju, gatunek ten jest zachowany w stopniu zadowalającym.
Sierpowiec błyszczący zaliczany jest do tzw. chamefitów, roślin niskopączkowych, których pączki umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym znajdują się tuż ponad ziemią. Jest to gatunek światłolubny, występujący na torfowiskach niskich, w młakach i turzycowiskach. Rośnie w płatach skupionych po kilkadziesiąt centymetrów kwadratowych. Preferuje torfowiska o odczynie obojętnym, występuje również na torfowiskach o pH w przedziale 6-7,5. Najczęściej rośnie na płach wokół płytkich zarastających jezior lub w lądowiejących zatokach większych jezior. Nie toleruje długotrwałych zalewów , w związku z tym nie jest notowany w wysokich, zwartych szuwarach turzycowych o dużych wahaniach poziomu wody. Sierpowiec błyszczący występuje w zbiorowiskach z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae.
Wartość użytkowa
W Polsce sierpowiec błyszczący podlega ochronie ścisłej od 2001 r. Znajduje się na liście gatunków Natura 2000 (Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej). Gatunek objęty Konwencją Berneńską.
Ciekawostki
Sierpowiec błyszczący, jak większość mchów, wymaga oznaczenia mikroskopowego. Przy większym doświadczeniu, w typowych dla niego siedliskach można go oznaczyć. Podstawowymi cechami odróżniającymi od innych gatunków z rodzaju Drepanocladus są: podłużnie fałdowane (szczególnie u dołu) i lekko zakrzywione liście, zakrzywiony górny szczyt łodyżki (w postaci tzw. pastorału), żółty odcień kęp (brak kolorów czerni). Gatunek możliwy jest do pomylenia głównie z Drepanocladus revolvens, od którego różni się przede wszystkim brakiem komórek skrzydłowych. Gatunek może być mylony również z limprichtią długokończystą i pośrednią, a także z błotniszkiem wełnistym.
Sierpowiec błyszczący dosyć często występuje z innymi gatunkami roślin Natura 20000, szczególnie z lipiennikiem Loesela i skalnicą torfowiskową.
Zobacz też
natura2000.gdos.gov.pl [12.12.2014]
gios.gov.pl [12.12.2014]
Chamefity, pl.wikipedia.org [12.12.2014]
Bibliografia
Szczepański M., Sierpowiec błyszczący, [W:] Hołdyński Cz., Siedliska i gatunki Natura 2000, Olsztyn 2010.
