Gałkowo
| Gałkowo | |
| | |
 Fot. Mieczysław Kalski
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Ruciane-Nida |
| Liczba ludności (2010) | 161 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-220 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gałkowo | |
| Położenie na mapie Polski  Gałkowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gałkowo (niem. Galkowen, od 1938 r. Nickelshorst) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida.
Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 161 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jerzy Sawicki[1].
Położenie
Wieś położona jest we wschodniej części Równiny Mazurskiej, obejmującej częściowo południową część Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w odległości około 10 km na północny zachód od Rucianego–Nidy, w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 610 na odcinku Ruciane–Nida – Piecki. W okolicy Gałkowa przepływa Krutynia, zaś na północny zachód od wsi położone jest niewielkie (12 ha) jezioro Klimunt.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona na zakupionych w grudniu 1831 roku przez starowierców gruntach na lewym brzegu Krutyni; urzędowo nazwana w 1835 roku (prawdopodobnie od nazwiska jednego z założycieli). Obok starowierców mieszkali tu katolicy, protestanci i prawosławni; w potocznej mowie ciągle funkcjonują formy pochodzące z trzech języków: niemieckiego, rosyjskiego i gwary mazurskiej. W 1874 roku gałkowo połączone z pobliską kolonią Mościska, stanowiły gminę pod nazwą Gałkowo–Mościska (Galkowen-Nikolaihorst). Zabudowa tych obu wiosek przybrała charakter ulicówki.
Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci.
Po II wojnie światowej (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został Julian Szczerbakowski, kolejnym mianowano Wilhelma Lisowskiego. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w Ukcie.
Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej Gałkowo Cup.
Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek Iwanowo, również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1839 r. – 66 osób, 8 gospodarstw
- 1939 r. – 297 osób
- 1946 r. – około 150 osób
- 1949 r. – 35 gospodarstw
- 1970 r. – 172 osób, 43 gospodarstwa
- 1977 r. – 30 gospodarstw
- 1987 r. – 230 osób
Zabytki
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy
- gospoda – Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego z początku XIX wieku
- cmentarz starowierców z pierwszej połowy XIX wieku (zob. Cmentarze starowierskie na Mazurach), na północno–zachodnim krańcu wsi
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
- kilka przykładów dawnego budownictwa z początku XX wieku (domy nr 6, 7, 11, 13, 16, 24, 37, 38)
- dawny cmentarz ewangelicki, na zachód od przysiółka Iwanowo, ogrodzony, zadbany
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
[Bank Danych Lokalnych GUS: [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Wikipedia [10.07.2014]
Przypisy
