Gałkowo

Gałkowo
Gałkowo Cup Wikipedia [10.07.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Liczba ludności (2010)	161
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-220
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gałkowo
Położenie na mapie Polski Gałkowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Gałkowo (niem. Galkowen, od 1938 r. Nickelshorst) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida. Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 161 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Grala.

Położenie

Wieś położona jest we wschodniej części Równiny Mazurskiej, obejmującej częściowo południową część Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w odległości około 10 km na północny zachód od Rucianego–Nidy, w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 610 na odcinku Ruciane–Nida – Piecki. W okolicy Gałkowa przepływa Krutynia, zaś na północny zachód od wsi położone jest niewielkie (12 ha) jezioro Klimunt.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona na zakupionych w grudniu 1831 roku przez starowierców gruntach na lewym brzegu Krutyni; urzędowo nazwana w 1835 roku (prawdopodobnie od nazwiska jednego z założycieli). Obok starowierców mieszkali tu katolicy, protestanci i prawosławni; w potocznej mowie ciągle funkcjonują formy pochodzące z trzech języków: niemieckiego, rosyjskiego i gwary mazurskiej. W 1874 roku gałkowo połączone z pobliską kolonią Mościska, stanowiły gminę pod nazwą Gałkowo–Mościska (Galkowen-Nikolaihorst). Zabudowa tych obu wiosek przybrała charakter ulicówki.

Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci.

Po II wojnie światowej (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został Julian Szczerbakowski, kolejnym mianowano Wilhelma Lisowskiego. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w Ukcie.

Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej Gałkowo Cup.

Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek Iwanowo, również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1839 r. – 66 osób, 8 gospodarstw

• 1939 r. – 297 osób

• 1946 r. – około 150 osób

• 1949 r. – 35 gospodarstw

• 1970 r. – 172 osób, 43 gospodarstwa

• 1977 r. – 30 gospodarstw

• 1987 r. – 230 osób

Zabytki

• zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy
• gospoda – Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego z początku XIX wieku
• cmentarz starowierców z pierwszej połowy XIX wieku (zob. Cmentarze starowierskie na Mazurach), na północno–zachodnim krańcu wsi
• cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
• cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
• kilka przykładów dawnego budownictwa z początku XX wieku (domy nr 6, 7, 11, 13, 16, 24, 37, 38)
• dawny cmentarz ewangelicki, na zachód od przysiółka Iwanowo, ogrodzony, zadbany

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211.
3. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
4. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
5. Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
6. Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
7. Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
8. [Bank Danych Lokalnych GUS: [10.09.2013]
9. Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [10.09.2013]
10. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
11. Wikipedia [10.07.2014]