Łęgowo (gmina Kisielice)

Łęgowo
Kościół w Łęgowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Kisielice
Liczba ludności (2010)	586
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Łęgowo
Położenie na mapie Polski Łęgowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Łęgowo (niem. Langenau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 586 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą: Łęgowo, Stary Folwark, Nowy Folwark i Łęgowo POHZ. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Anna Ostrowska.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, nad Gardeją, 16 km na zachód od Iławy i 3,5 km na północny wschód od Kisielic, przy szosie Kisielice - Susz.

Dzieje miejscowości

Pałac w Łęgowie. Początek XX wieku

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1313 roku, jednak dokładna data jej założenia nie jest znana. W 1377 roku niejaki Claves Ponintsi za zgodą kapituły pomezańskiej wybudował w Łęgowie wiatrak. Zachowany dokument lokacyjny pochodzi z 1387 roku. Łęgowo obejmowało wówczas obszar 131 łanów. W tym okresie powstał miejscowy folwark, działały również dwie karczmy. Wieś została dotkliwie zniszczona najpierw w 1414 roku, a następnie w okresie wojny trzynastoletniej. Spalony został miejscowy kościół, a samo Łęgowo wyludniło się. Wiadomo również, że miejscowość wchodziła w skład dóbr potomków biskupa Georga von Polenz. Wieś stała się własnością biskupa w 1532 roku. Jego spadkobiercy wznieśli w Łęgowie parterowy dwór. W 1600 roku z inicjatywy Aleksandra von Polenza wybudowano nowy kościół. W latach 1740-1750 za czasów Samuela von Polenza przebudowano dwór, przekształcając go w pałac wzorowany na siedzibie rodu Finck von Finckenstein w Kamieńcu. W 1789 roku wieś składała się z 53 budynków mieszkalnych; w tym czasie działał również młyn, istniał kościół ewangelicki oraz folwark. W 1822 roku po przeprowadzonej regulacji gruntów w Łęgowie powstała wieś chłopska,składająca się pierwotnie z 20 gospodarstw. W 1850 roku Karolina von Polenz poślubiła Alberta Louisa von Beneckendorf und von Hindenburg. W ten sposób Łęgowo weszło w skład dóbr ziemskich Hindenburgów. W 1862 roku doszło do kolejnej przebudowy pałacu. Powstała budowla w stylu neogotyckim. Trzy lata wcześniej przebudowano również miejscowy kościół. W latach 1870-1871 w czasie wojny z Francją zginęło jedenastu mieszkańców wsi. W XIX wieku spotykamy jeszcze dość licznie polskie nazwiska wśród mieszkańców Łęgowa, m.in. Santowskiego, Szumińskiego, Mazura, Bendyckiego, Nowaka, Wróbla. Co ciekawe, sporo miejscowych nosiło nazwisko Polenz. Prawdopodobnie właściciele majątku pozostawiali po sobie w kolejnych latach sporą grupę nieślubnych dzieci.

Łęgowo na pocztówce. 1939

W 1945 roku pałac został zniszczony i spalony. Po zakończeniu II wojny światowej na terenie dawnego majątku utworzono państwowe gospodarstwo rolne, przekształcone następnie w Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych (wieś i majątek)

1864 - 747 osób, 59 domów

1871 - 761 osób, 65 domów

1885 - 666 osób, 60 domów

1895 - 603 osoby, 60 domów

1905 - 615 osób, 60 domów

1933 - 743 osoby (łącznie ze Starym i Nowym Folwarkiem)

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Łęgowie

Szkoła w Łęgowie

Ludzie związani z miejscowością

• Georg von Polenz - protestancki biskup sambijski, właściciel Łęgowa
• Adalbert Goertz (ur. 1928) - syn dzierżawcy dóbr łęgowskich, urodzony w Łęgowie, po II wojnie światowej w Stanach Zjednoczonych, badacz pszczół, a także genealog

Zabytki

• Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP wraz z wyposażeniem
• Pozostałości zespołu pałacowego (zob. Pałac w Łęgowie)

Bibliografia

1. Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
2. Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
3. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
6. Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [data dostępu: 5.03.2014]
7. Plan odnowy miejscowości Łęgowo [data dostępu 5.03.2014]
8. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]

Zobacz też

• Łęgowo w gminie Olecko