Alexander zu Dohna

Aleksander zu Dohna
Aleksander zu Dohna z żoną Fredą
Data i miejsce urodzenia	11 grudnia 1899 r. Poczdam
Data i miejsce śmierci	29 października 1997 r. Bazylea
Zawód	żołnierz, pisarz

Aleksander zu Dohna (ur. 11 grudnia 1899 r. w Poczdamie, zm. 29 października 1997 r. w Bazylei) – przedstawiciel gałęzi rodu zu Dohna-Schlobitten, ostatni przedwojenny właściciel Słobit i Prakwic. Żołnierz, autor wspomnień.

Życiorys

Był wnukiem Richarda Wilhelma zu Dohny, który w roku 1900 otrzymał z rąk cesarza Wilhelma II tytuł księcia mający przechodzić na najstarszego męskiego potomka tej gałęzi rodu. Rodzicami Aleksandra byli Richard Emil zu Dohna i Maria Matylda księżna zu Solms-Lich. Sam cesarz zapragnął zostać chrzestnym chłopca. Na uroczystości reprezentował go szef sztabu generalnego hrabia Helmuth von Moltke.

W okresie I wojny światowej rodzina przebywała u krewnych w Darmstadcie. Po maturze Aleksander trafił na front. W okolicach Kurska dotarła do niego informacja o zawieszeniu broni i abdykacji cesarza. W 1918 roku po śmierci ojca został właścicielem fideikomisu słobickiego. W 1925 roku poznał przyszłą żonę, hrabinę Fredę Antoinette von Arnim. Ślub odbył się 26 maja 1926 roku. W 1932 roku małżonkowie zagłosowali na NSDAP, wierząc w obietnice naprawy stanu gospodarki i sytuacji politycznej. W latach 1932-1933 zu Dohna spotkał się jeszcze dwukrotnie z Hitlerem.

W miarę zbliżania się roku 1939 sytuacja w kraju wzbudzała w zu Dohnie coraz większy niepokój. Antyżydowska nagonka, antykościelna propaganda i wreszcie zakaz utrzymywania kontaktu z Wilhelmem II przelewały czarę goryczy. W 1938 roku książę był przesłuchiwany przez Gestapo. Wywierano presję, aby wystąpił z zakonu joannitów i zrezygnował z usług pasłęckiego adwokata, który był w połowie Żydem.

Wreszcie Aleksandra zu Dohnę dotknęła osobista i bolesna tragedia. Wiosną 1939 roku jego najstarszy syn, dwudziestoletni Richard, wracając rowerem z zebrania Hitlerjugend (poświęconego 50-tej rocznicy urodzin Hitlera) zderzył się z innymi rowerzystą. Zmarł po trzech dniach. Zrozpaczony ojciec przykrył trumnę jedynie rodową flagą wraz z herbem, symbolicznie zrywając jakiekolwiek związki z nazizmem.

W sierpniu 1939 roku został powołany do wojska, do 228 Dywizji Piechoty. Jego bezpośrednim przełożonym był kpt. Aleksander von Kuenheim. 28 września zu Dohna wkroczył do Warszawy. Stosunkowo szybko, bo na przełomie 1939/1940 roku, usłyszał o obozach pracy i brutalnych aktach przemocy wobec do cywilów. Wiosną 1940 roku jego oddział opuścił Warszawę. Brał udział w wojnie przeciw Jugosławii i Grecji. Po wybuchu wojny z Rosją został odznaczony Krzyżem Żelaznym. W 1942 roku został przeniesiony do nasłuchu radiowego pod Smoleńskiem. Zaprzyjaźnił się tutaj z najzagorzalszym wrogiem Hitlera – gen. Hennigiem von Tresckowem. We wrześniu tego roku trafił do 14. Korpusu Pancernego, który walczył pod Stalingradem. Po urlopie w Słobitach w styczniu 1944 roku udał się na front włoski. We Włoszech został zdegradowany i odesłany do Słobit. Aleksander zu Dohna odmówił wykonania rozkazu rozstrzelania 15 amerykańskich spadochroniarzy, co doprowadziło do oskarżenia go o niesubordynację.

Po powrocie do domu zaczął planować zabezpieczenie rodzinnych zbiorów sztuki i archiwaliów. Przede wszystkim jednak zamierzał wywieźć najbliższych na zachód. 20 lipca 1945 roku jego wuj, gen. Heinrich zu Dohna z Tołkin, został stracony za udział w spisku na życie Hitlera w Wilczym Szańcu. 27 stycznia 1945 roku zu Dohna wraz z rodziną opuścili Słobity.

Po zakończeniu wojny przez dziesięć lat mieszkał w szwajcarskim Grenzach. Od 1974 roku regularnie odwiedzał Słobity. Pod koniec lat 80. zaczął spisywać swoje wspomnienia, które ukazały się drukiem w języku niemieckim. Słobity po raz ostatni odwiedził w 1992 roku. Aleksander zu Dohna zmarł w wieku 98 lat.

Szkoła i wykształcenie

W pierwszym etapie edukacji jego kształceniem zajmowała się guwernantka oraz domowi nauczyciele. Młody książę uczęszczał również na lekcje konnej jazdy, gimnastyki i tenisa. W latach 1914–1918 w czasie pobytu u krewnych Aleksander uczęszczał do gimnazjum w Darmstadcie. W 1918 roku rozpoczął praktykę rolniczą w Rydzówce w okolicach Pasłęka, a później w miejscowości Licze pod Kwidzynem. W latach 1922–1925 studiował w szkole Corps Borussia w Bonn.

Praca

Po 1945 roku Aleksander zu Dohna pracował w Szwajcarii w firmie farmaceutycznej oraz planował odtworzenie w Niemczech hodowli koni rasy trakeńskiej. Po otrzymaniu podatku wyrównawczego na pokrycie szkód wojennych wybudował dwupiętrowy dom wraz z pralnią chemiczną.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Na początku lat 20. XX wieku był członkiem Partii Konserwatywnej, jednak skrajna antypatia członków partii wobec antymonarchistów zniechęciła go do czynnego udziału w jej ramach. Na przełomie 1922/1923 roku w Monachium pertraktował (jako członek Heimatbundu) z Adolfem Hitlerem, przywódcą NSDAP. Rozmowy nie przyniosły żadnych rezultatów. Aleksander zu Dohna duże nadzieje wiązał z prezydenturą marszałka Paula von Hindenburga. W latach powojennych przez jakiś czas wspierał ziomkostwa propagujące rewizjonizm w stosunku do nowego podziału Europy Środkowo-Wschodniej. Jednak pod koniec lat 60. zmienił swój stosunek do działań ziomkostwa, oceniając je z perspektywy czasu surowo. Zaczął przyjeżdżać do Polski i nawiązywać kontakty między innymi z prof. Stanisławem Lorentzem i dr Kamilą Wróblewską.

Bibliografia

Słodownik Lech, Aleksander zu Dohna - ostatni książę ze Słobit, "Tygiel" 2000, nr 21.
slobity.com.pl [13.06.2014]
rezydencjezudohna.pl[13.06.2014]