Nibypłucnik

Nibypłucnik
Cetrelia sp.
W.L. Culb. & C.F. Culb.
Cetrelia monachorum
Systematyka
Królestwo	grzyby
Podkrólestwo	{{{Podkrólestwo}}}
Gromada	grzyby workowe
Klasa	miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	nibypłucnik
Gatunek	{{{Gatunek}}}
Synonimy

Nibypłucnik (Cetrelia Culb. & C.F. Culb.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae), rzędu misecznicowców (Lecanorales).

Plecha

Obecnie znanych jest na świecie 18 gatunków z rodzaju Cetrelia. W Europie i Polsce odnotowano tylko 4 taksony: C. cetrarioides (Duby) WL Culb. & C.F Culb., C. chicitae (W.L Culb.) W.L Culb. & C.F Culb., C. monachorum (Zahlbr.) W.L Culb. & C.F. Culb. i C. olivetorum (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb. Rodzaj ten obejmuje porosty o listkowatych plechach barwy szarawej, luźno przyczepionych do podłoża. Przedstawicieli rodzaju charakteryzują ponadto laminalne pseudocyfele, prozplektenchymatyczna górna kora, przynajmniej częściowo czarno zabarwiona kora dolna z nielicznymi chwytnikami, marginalne pyknidia oraz elipsoidalne askospory. Porosty te zawierają w korze atranorynę jako główny metabolit wtórny. Ponadto, poszczególne gatunki wytwarzają kilka różnych metabolitów z grupy depsydonów, które pełnią ważną rolę w diagnostyce taksonomicznej. Wszystkie te cechy pozwalają odróżnić rodzaj Cetrelia od innych podobnych morfologicznie rodzajów, takich jak Parmotrema A. Massal. i Platismatia W.L. Culb. & C.F. Culb.

Rozmieszczenie i ekologia

Przedstawiciele tego rodzaju występują na korze różnych gatunków drzew liściastych, wyjątkowo na jodłach, rzadko na drewnie i na omszonych skałach, przede wszystkim w dobrze zachowanych fragmentach lasów liściastych z przestojami starych drzew.

Wartość użytkowa

Wszystkie występujące w Polsce gatunki objęte są ścisłą ochroną. W związku z niedawno dokonaną rewizją tego rodzaju status poszczególnych gatunków nie został dokładnie poznany. Uznawane są również za porosty zagrożone wymarciem, przy czym dla C. cetrarioides, C. chicitae i C. olivetorum proponowana jest kategoria "krytycznie zagrożone" (CR), natomiast dla gatunku jak się wydaje najczęstszego - C. monachorum, kategoria wymierający (EN).

Ciekawostki

Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje dość często ale jedynie w dobrze zachowanych zbiorowiskach leśnych, głównie w rezerwatch przyrody, m.in. "Las Warmiński im. prof. Benona Polakowskiego", "Dęby Napiwodzkie".

Bibliografia

K. Czyżewska, S. Cieśliński: Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce. Monographiae Botanicae 91: 223–239, 2003.

S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.

W. Fałtynowicz: Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012.

M. Kukwa, M. Pietnoczko, K. Czyżewska: The lichen family Parmeliaceae in Poland. II. The genus Cetrelia. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 81(1):43-52, 2012.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cetrelia